سد سازی برای چه منظور

پس از بارندگی‌های چند روز اخیر و جاری شدن سیل در برخی مناطق مطلب عجیبی از معاون منابع آب و نیروی ایران در برخی از رسانه‌ها منتشر شد که اگرچه شاید برخی ندانند ولی مطمئنا ایشان می‌دانند وگرنه جایگاهی را که اشغال کرده‌اند عجیب است!

در کتاب‌های درسی آموزش و پرورش در دوره دبستان‌ می‌خوانیم که سد را برای مهار سیل و تامین آب کشاورزی می‌سازند. ولی امروز بیش از نیمی از سدهای ایران آب شرب مردم را تامین می‌کنند و برای کشاورزی و صنعت کمتر آب باقی می‌ماند. مانند سدکرج، سدلتیان، سدلار، سد طالقان. یادمان باشد سدسازی خوب است ولی به چه قیمت و بهایی. با خشک کردن تالاب‌ها و دریاچه‌ها با شوره‌زار کردن زمین‌های کشاورزی، با ایجاد ریزدانه و گرد و خاک در مناطق مختلف. سد‌سازی خوب است ولی به چه شرط؟! با ساخت آن روی کوه نمک و از بین بردن آب شیرینی که سال‌های سال در رودخانه کارون به طرف دشت حاصلخیز هفت تپه جاری بوده است.

سد‌سازی خوب است ولی با چه هدفی؟ با افزایش جمعیت در شهرها و مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش جمعیت عجیب و غریب در تهران که تنها پایتخت بزرگ جهان است که هیچ راهی به دریا و آب‌های آزاد ندارد.

با هزینه ساخت‌و‌ساز برج‌های بی‌در و پیکر در مناطق غیر‌مجاز ارتفاعات شمال تهران. جناب آقای اطاعتی سد‌سازی خوب است ولی کمی هم فکر کنید، بررسی کنید و مسائل اجتماعی و اقتصادی آن را تجزیه و تحلیل کنید. ایران زمین، کشوری خشک است و بیش از دو سوم آن بیابان و غیر‌قابل سکونت. اجبارا اگر جمعیت افزایش یابد به‌طرف مناطقی که دارای آب است هجوم می‌برند. بیایید یکبار هم بگوییم اگر پروژه‌ای را اجرایی کنیم باید تمام جوانب آن را مورد ارزیابی و بررسی قراردهیم. 

بیایید یکبار تا فاز 1 آن را تکمیل نکرده‌ایم به فاز 2 نرویم. برای ایجاد سد باید تمام عوامل زیست محیطی، تاریخی، اجتماعی و مردم‌شناسی را بررسی کرد. باید دید با ساخت یک سد چند خانوار روستایی آواره می‌شوند. چه میزان از زمین‌های کشاورزی نابود می‌شود. چند کیلومتر اثر تاریخی تخریب یا زیر آب می‌رود. فقط نگوییم سد را می‌سازیم. برای جلوگیری از سیلاب. هزاران هزار سال باران بارید و مسیل سیل برای همه روشن بوده. 

در اطراف مسیل‌ها ساخت‌و‌ساز کردیم. رودخانه‌ها را کوچک کردیم. حریم رودخانه‌ها را محاسبه نکردیم، آب را بخار کردیم و اجازه ندادیم وارد منابع زیرزمینی شود، آبخوان‌داری را فراموش کردیم و برای آبخیزداری فکری نکردیم، دور رودخانه شهر ساختیم و همه را مصرف‌گرا کردیم. تولید و کشاورزی را زیر سوال بردیم! ناگهان سیل که آمد می‌گوییم بلای آسمانی. همه چیز را تغییر داده‌ایم و با کمال افتخار می‌گوییم اگر این سدها نبود سیل شهرهای جنوبی ما را خراب می‌کرد. کمی بیندیشیم و از کارهای غلط خود دفاع نکنیم که آیندگان ما را نخواهند بخشید.

سد‌سازی خوب است ولی نه آنکه کل آب سد کرج را علاوه بر تصفیه‌خانه‌های 1و2 به تصفیه خانه ششم منتقل کنیم و باقی‌مانده آن را با خط لوله و تونل قبل از جاری شدن در رودخانه منتقل کنیم و 10سال آینده فضای سبز جاده چالوس را از یک سو به بیابان بی‌آب و علف تبدیل کنیم که نه آب باشد نه آبادی و نه فردی که بتواند  عنوان کند چرا؟

و از سوی دیگر با ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز، شمال تهران که در دامن کوهپایه البرز قرار دارد و همیشه زبانزد خاص و عام بوده و منطقه‌ای ییلاقی که باغ‌های آن پر از محصول و انواع میوه را در آن پرورش می‌دادند به منطقه‌ای آلوده و غیر‌قابل زندگی تبدیل کنیم و این تجربه تلخ را در تمام کشور به‌جای پند گرفتن تکرار کنیم.

کارشناس مسائل آب