افزایش قیمت ارز و کاهش پتانسیل های رشد و توسعه

ناآرامی در بازارهای اقتصادی موضوع تازه و ناآشنایی برای کارشناسان اقتصادی نیست، اما عدم ثبات در بازار ارز، در کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته تفاوت هایی آشکار دارد. افزایش قیمت ارز در بین کشورهای در حال توسعه، تاثیری آشکار بر عملکرد اقتصادی این کشورها در بلند مدت خواهد داشت.

درواقع اگر قرار باشد کشورهای مختلف بدون در اختیار داشتن زیرساخت ها و بنیان های اقتصادی محکم و استوار در برابر امواج خروشان افزایش ناگهانی نرخ ارز قرار گیرند، با مشکلات متعددی رو به رو خواهند شد.

اما نکته مهم دیگر به ایجاد وقفه و مشکل در پتانسیل هایی باز می گردد که برای رشد اقتصادی ضروری به نظر می رسند. درواقع اگر قرار باشد کشورهای درحال توسعه در بازه های زمانی مختلف بخشی از توان اجرایی و عملی خود را صرف بازسازی آسیب های اقتصادی پس از افزایش نرخ ارز کنند، بخش مهمی از انرژی و پتانسیل رشد خود را از دست می دهند.

این همان مشکلی است که برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه به یک کابوس دائمی و دور باطلی بی بازگشت تبدیل شده است.

خساراتی که ناخواسته هستند

پابلو دراک، استراتژیست اقتصادی و مدرس دانشگاه معتقد است افزایش ناگهانی نرخ ارز، به شیوه هایی متفاوت اقتصاد کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای مثال گاهی برخی شوک های اقتصادی ناشی از افزایش نرخ ارز می تواند به عنوان محرکی برای افزایش فعالیت اقتصادی تولید کنندگان عمل کند.

درواقع در شرایطی که نرخ ارز به شکل ناگهانی بالا می رود اقدامات کاهش نرخ ارز از سوی دولت ها به شکل ضربتی آغاز خواهد شد. این شرایط بی شباهت به آرامش ساحل بعد از جزر و مدی طولانی نخواهد بود، بنابراین می توان به محض خروج کشور از شرایط بحرانی، از کارآفرینان، فعالان اقتصادی و تولید کنندگان این انتظار را داشت که پس از خروج از شرایط بحرانی فعالیت های خود را به شکلی جدی تر دنبال کنند.

اما این دیدگاه، نگرشی به غایت خوشبینانه است. درواقع نمی توان انتظار داشت که پشت هر افزایش نرخ ارز، افزایش فعالیت تولیدکنندگان نیز وجود داشته باشد. متاسفانه در بسیاری از موارد نتیجه کاملا معکوس است. در این شرایط کشورهای در حال توسعه بدون آنکه آمادگی ورود به شرایط دشوار پس از افزایش نرخ ارز را داشته باشند، دچار مشکلات متعددی در بخش تولید و تقاضا خواهند شد.

بسیاری از بازارهای نوظهور، به ویژه بازارهای دیجیتال در کشورهای آسیایی به واسطه همین نوع نوسانات با آسیب هایی جدی رو به رو شده اند. با این وجود، این دیدگاه که نوسان نرخ ارز یا افزایش ناگهانی آن بازار تولیدات داخلی را وارد چرخه ناامید کننده دائمی می کند، دیدگاهی است که بیشتر به انزواطلبی اقتصادی شبیه است.

کاهش وابستگی به دلار ممکن است؟

دکتر رودریگو مارسکال، پژهشگر و مدرس دانشکده اقتصاد بارسلون معتقد است یکی از معضلاتی که گریبانگیر اقتصاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه می شود، وابستگی شدید این کشورها به دلار است.

 این وابستگی موضوعی ناگریز محسوب می شود. درواقع، نمی توان از کشورهای در حال توسعه انتظار داشت به دلار وابسته نباشند. آن هم در شرایطی که بخش بزرگی از روابط تجاری کشورهای موفق جهان در عرصه اقتصاد از طریق دلار انجام می شود. درواقع دلار به عنوان یک ارز میانجی قابل اعتماد و شناخته شده در نظر گرفته می شود. از سوی دیگر، عاملی ثانویه که باعث می شود دلار به عنوان یک ارز میانجی مهم در نظر گرفته شود، به تمایل بالای کشورهای در حال توسعه برای ایجاد روابط برون زاد بازمی گردد.

اما این موضوع دقیقا چه مفهومی دارد؟ کشورهای در حال توسعه میل و نیازی توامان دارند که در عرصه تجارت جهانی شناخته شوند. شناخته شدن کشورها در عرصه اقتصاد جهانی، زنجیره ای را تشکیل می دهد که به اعتماد، افزایش تولید، توسعه خدمات و در نهایت رشد اقتصادی منجر می شود. تمامی این موارد در نهایت به تمایل کشورها به ایجاد روابط برون زاد منتهی می شود. بنابراین کشورهای مختلف برای تجدید قوای اقتصادی، رشد اقتصادی و تکمیل زنجیره اقتصادی خود، خواه ناخواه به دلار وابستگی دارند.

در این میان برخی کشورها هم هستند که تلاش کرده اند وابستگی خود را به دلار کاهش دهند. کشورهای عضو اتحادیه اروپا در همین گروه طبقه بندی می شوند؛ کشورهایی که با تکیه بر یورو به عنوان یک واحد مالی قابل اعتماد معاملات خود را از سیطره دلار خارج کرده اند.

با وجود همه اینها، باز هم نمی توان کشورهای اروپایی را در نبرد با دلار به عنوان برندگان قطعی ارزیابی کرد.

 درواقع کاهش وابستگی به دلار در بازاری که بیش از 65 درصد از آن به این واحد مالی وابسته است عملا غیرممکن و رویایی به نظر می رسد. با این وجود می توان از طریق توسعه زیرساخت های اقتصادی از ضربات و صدمات ناشی از افزایش نرخ ارز تا حد زیادی پیشگیری کرد.