امتیاز وزارت نفت به تولیدکنندگان داخلی

سامانه الکترونیکی کالا و خدمات نفتی تا پایان سال راه‌اندازی می‌شود تا به خودکفایی نسبی در طراحی و تولید کالا در صنعت نفت باور کنیم. این سامانه آخرین و بهترین فرصت به تولیدکنندگان بخش خصوصی در این صنعت است تا خود را اثبات کنند. بدون شک بخش خصوصی در تولید محصولات اصلی و کاربردی صنعت نفت به خودکفایی 70‌درصدی رسیده. این موضوع مورد تایید دولت نیز است. از سال آینده با راه‌اندازی این سامانه کالای مشابه خارجی وارد کشور نخواهد شد.

سیدعماد حسینی، معاون وزیر نفت در امور مهندسی ابتدای سال‌جاری از آغاز فعالیت آزمایشی سامانه الکترونیکی کالای صنعت نفت خبر داد. هدف از اجرای این سامانه از قول معاون وزیر نفت در امور مهندسی، شفاف‌سازی خریدوفروش کالا در صنعت نفت، رونق‌بخشی به تولیدات داخلی، ایجاد سیاست‌های یکپارچه حمایتی و خودکفایی اعلام شد تا ارتباط صنعت نفت با سازندگان داخلی بخش خصوصی پررنگ‌تر از گذشته شود. این سامانه هم‌اکنون در مراحل پایانی قرار گرفته و حال تمامی اقلام مورد نیاز تولید شده در کشور شناسایی و ثبت شده است. سامانه الکترونیکی تامین کالای صنعت در حقیقت کمک به صنعت تولید داخلی است اما سوال اینجاست که چقدر می‌توان به این سامانه اعتماد کرد.

رضا پدیدار، رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران (استصنا) دراین باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «سامانه تامین کالا در حال یکپارچه شدن است به‌طوری‌که تمامی تجهیزات و قطعات مورد استفاده در صنعت نفت در سه دهه گذشته شناسایی شده است. هم‌اکنون یک میلیون و 200 هزار قطعه مورد نیاز صنعت نفت در این سامانه به تفکیک اینکه در کجا مصرف شده، به ثبت رسیده، اما پیش‌بینی کارشناسان این است که تمامی تجهیزات و قطعات مورد نیاز در این صنعت بیش از دو میلیون قطعه است.»

***

افزایش تعرفه گمرکی تجهیزات وارداتی

وی با اشاره به تفاهم‌نامه مشترک میان انجمن سازندگان صنعت نفت با معاونت مهندسی و ساخت وزارت نفت، می‌افزاید: «در آخرین جلسه مشترک میان سازندگان و این معاونت اعلام شد، تعرفه گمرکی وارداتی کالا و تجهیزات صنعت که مشابه آن با همان استاندارد در کشور تولید می‌شود، افزایش یابد. بر این اساس مدیران پروژه اگر برای تامین قطعات به سامانه مراجعه کردند و پاسخ سامانه منفی بود در آن زمان می‌توانند فرم خرید کالای خارجی را پر کنند. از نظر ما این اقدام معاونت مهندسی و ساخت وزارت نفت ارزشمند است.»

در حقیقت در بخشنامه‌های تازه وزارت نفت، بحث‌های هزینه، حمل ونقل، ترخیص کالا از گمرک و رقابتی شدن کالاهای ساخت داخل گنجانده شده است. رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت با تاکید بر اینکه با سامانه تامین کالا، جایگاه سازندگان در تامین نیازهای صنعت نفت مستحکم شود، می‌گوید: «تهیه اطلاعات و شناسایی کالا تا پایان سال نهایی می‌شود و از سال آینده بهره‌برداری از آن صورت می‌گیرد. بدون شک در سال آینده وضعیت تولیدکنندگان تجهیزات بهبود می‌یابد.»

ضمانتی وجود ندارد

در این میان نکته اصلی اینجاست که با وجود این سامانه و تفاهم منعقد شده میان انجمن سازندگان با وزارت نفت، چقدر می‌توان امیدوار بود که این وزارت و در اشل بزرگ‌تر دولت به بخش خصوصی ضمانت اجرایی بدهد؟ پدیدار در این باره می‌گوید: «دولت به تولیدکننده تضمین نمی‌دهد زیرا حاکم است، البته در هیچ جای دنیا، دولت به بخش خصوصی ضمانت نمی‌دهد ولی خود را متعهد می‌کند. در این موضوع نیز معاونت مهندسی و ساخت وزارت نفت به مجمع عمومی سازندگان تجهیزات صنعت نفت تعهد داده است که با راه‌اندازی سامانه یکپارچه تامین کالا، کالاهای استاندارد تولید داخل خریداری شود. برای اینکه تعهد انجام شود انجمن‌ها و تشکل‌ها نظارت می‌کنند و اگر به هر دلیلی به وظایف خود عمل نکردند به مقامات عالی‌رتبه شکایت می‌کنیم.»

سامانه تنها با اعتبار کاراست

براساس اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت نفت و به گفته فعالان بخش خصوصی در حال حاضر 70 درصد از تجهیزات مورد نیاز در صنعت نفت توسط تولیدکنندگان داخلی قابل تامین است، با توجه به بهره‌برداری از سامانه الکترونیکی کالا باید در سال 94، 70 درصد تجهیزات مورد استفاده در صنعت داخلی باشد. اما پدیدار در این باره معتقد است «تنها زمانی می‌توان به این مسئله امیدوار بود که دولت منابع مالی را تامین کند در غیر‌این صورت بخش خصوصی نمی‌تواند و این هدف عملی نخواهد شد.»

خوشبختانه بخش مهندسی صنعت نفت با جدیت به دنبال آن است که از ساخت داخل حمایت کند. فضای ایجاده شده موجب توانمندی تولیدکنندگان داخلی خواهد شد و این عرصه فضا را برای رقابت با محصولات خارجی فراهم می‌کند زیرا باید تولید‌کنندگان درصدد ارتقای کیفیت کالای خود باشند. در این ارتباط فریبرز کردانی‌نژاد، مدیرکل سامانه کالا امور مهندسی وزارت نفت با بیان اینکه اقلام و تجهیزات مورد نیاز و مصرف در صنعت نفت توسط مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران کد‌گذاری شده است، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «به این اقلام نفت کد تعلق گرفته است. همچنین تمامی محصولاتی که توسط سازندگان داخلی تولید می‌شود دارای کد ملی 16 رقمی شده‌اند و در کادای تولید قرار گرفته‌اند.»

وی می‌افزاید: «انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت نیز طی مصوبه‌ای به تمام شرکت‌های زیرمجموعه خود اعلام کرده است تمام محصولات خود را در سیستم کادای تولید قرار دهند. این سیستم‌ها با یکدیگر ارتباط دارند و برای نخستین‌بار است که فضای تعاملی میان تولیدکنندگان و وزارت نفت برقرار شده است.» وی در پاسخ به انتقاد برخی از تولیدکنندگان داخلی در نفت کدها، می‌افزاید: «در این سامانه تنها اقلامی که در 10 سال گذشته مورد استفاده بوده ثبت شده است، می‌دانیم که تجهیزات ما بیش از دو میلیون و 400 قطعه است اما در سیستم اصلی تنها بیش از یک میلیون آن ثبت شده است.»

دولت در حال حاضر در تلاش است تا در شرایط تحریم از ظرفیت‌های داخلی استفاده کند و گام‌های نخست را نیز برداشته است اما نگرانی‌ها اینجاست که بخش خصوصی نتواند رقابت سازنده‌ای داشته باشد یا تولیدات آنها برگرفته از دانش و توان علمی داخل کشور باشد.