باخت کالای ایرانی به برندهای خارجی در زمین خودی

وزیر صنعت، معدن و تجارت در جلسه اخیر شورای سیاست‌گذاری خودرو بر توانمند‌سازی تولید لوازم خانگی تاکید کرده است؛ صنعتی که با توجه به گستره دربرگیری‌اش یکی از صنایع مهم در توسعه اقتصادی به شمار می‌رود. این نخستین‌بار نیست که محمدرضا نعمت‌زاده بر توسعه و توانمندسازی صنایع لوازم خانگی تاکید می‌کند؛ صنعتی که بیش از 200 تولیدکننده در کشور دارد و ورود کالاهای قاچاق و اعتبار بالای برندهای خارجی در کشور، روزگار را برای تولیدکنندگان داخلی آن سخت کرده است.  نعمت‌زاده در جلسه‌ای که 25 فروردین ماه، با تولیدکنندگان لوازم خانگی داشته نکاتی را گوشزد کرده است. تولیدات صادرات‌گرا و ایجاد زمینه‌ای برای صادرات لوازم خانگی، ایجاد برند ملی، برگزاری دوره آموزشی برای صادرات محصول، ایجاد هماهنگی بین قطعه‌سازان لوازم خانگی با تولیدکنندگان، افزایش کیفیت، خدمات و بازاریابی از جمله مواردی بودند که وزیر صنعت بر آنها تاکید داشته است. 

حالا با توجه به آخرین تاکید وزیر صنعت مبنی بر توانمند‌سازی تولید لوازم خانگی، دو موضوع قابل بررسی است، نخست آنکه چگونه می‌توان به هدف تعریف شده در این صنعت رسید و نکته بعدی اینکه چه موانعی بر سر راه این هدف وجود دارد؟ حبیب‌الله انصاری، دبیر انجمن لوازم خانگی ایران، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این زمینه بیان می‌کند: «اگر ما بخواهیم تولیدات لوازم خانگی را صادر کنیم به برندسازی نیاز داریم. به این معنا که لوازم خانگی ایران را در سایر کشورها بشناسند. همچنین باید مدیران ما برای صادرات آموزش ببینند و به مدیریت صادرات به‌عنوان یک تخصص نگاه کنند. از سوی دیگر باید ارتباطی ایجاد شود که قطعه‌سازان ما بتوانند پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان محصول نهایی باشند.» او می‌افزاید: «ما برای صادرات دو شاخص داریم، یکی کیفیت و دیگری قیمت، درباره شاخص کیفیت باید به استانداردهای جهانی نگاه کنیم. موضوع دیگری که وزیر صنعت هم در جلسه با ما روی آن تاکید داشتند، بازاریابی است، اگر ما می‌خواهیم به بازارهای جهانی ورود کنیم باید مزیت‌ها و شرایط بازار را بسنجیم.»

محمدرضا دیانی، رییس گروه صنعتی انتخاب نیز در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می‌گوید: «در بحث لوازم خانگی متاسفانه واردات ما ساماندهی نشده و ما مشکلات عمده‌ای در زمینه واردات داریم. همچنین فرار از پرداخت عوارض گمرکی و مالیات در بخش لوازم خانگی بسیار زیاد است. سالانه طبق آماری که ما داریم 80 درصد واردات کشور عوارض واقعی گمرکی را پرداخت نمی‌کنند. همین الان پیش‌بینی ما درباره واردات لوازم خانگی حدود 4‌میلیون دلار است اما رقم ثبت شده رسمی 450 میلیون دلار است.» او ادامه می‌دهد: «مدیریت واردات، مبارزه با قاچاق رسمی لوازم خانگی و تبعیض مالیاتی از جمله اقداماتی است که باید انجام شود.»

اما نکته مهم دیگری که در این بین باید مورد توجه قرار بگیرد و در دسته سیاست‌های وزارت صنعت نه‌تنها برای صنایع لوازم خانگی بلکه حتی برای صنعت خودرو نیز مطرح شده، تجمیع واحدهای تولیدکننده است. اکنون بیش از 200 واحد تولیدکننده لوازم خانگی در کشور فعالیت می‌کنند که با توجه به میزان تولید آنها، وجود این تعداد تولیدکننده اقتصادی به نظر نمی‌رسد.

انصاری درباره تجمیع واحدهای تولیدکننده اظهار می‌کند: «ما تعدادی واحد کوچک تولیدکننده لوازم خانگی داریم که قدرت تولیدشان محدود است. اگر یک واحدی با یک حداقلی تولید کند آیا می‌تواند آزمایشگاه و بخش تحقیق و توسعه داشته باشد؟ آیا می‌تواند از نیروهای متخصص برخوردار شود؟ قطعا نمی‌تواند؛ بنابراین تجمیع این واحدها می‌تواند حرکت به سمت رقابت‌پذیری به‌ویژه در بازارهای خارجی را در پی داشته باشد.» دیانی نیز درباره تعدد تولیدکنندگان لوازم خانگی، معتقد است: «در هیچ جای دنیا این تعداد تولیدکننده لوازم خانگی وجود ندارد. در بیشتر این واحدهای تولیدی مقیاس اقتصادی رعایت نمی‌شود، بنابراین برای اینکه بتوانیم در این صنعت موفق شویم باید مقیاس اقتصادی را نهادینه کنیم به شکلی که بتوانیم تولید انبوه را در کشور داشته باشیم. تحقق چنین هدفی نیازمند تقویت برندهای ملی است.»

لوازم خانگی یکی از گسترده‌ترین صنایعی است که جزو لاینفک زندگی مردم به شمار می‌رود. در عین حال که برای مواد اولیه پایین‌دستی خود مانند فولاد، مس و آلومینیوم ایجاد ارزش افزوده می‌کند و در حقیقت این صنعت یکی از رشته‌های شتاب‌دهنده توسعه اقتصادی به شمار می‌رود. با توجه به اینکه اکنون دولت نیز انگیزه لازم را برای توسعه این صنعت پیدا کرده، اما همچنان موانعی بر سر راه این توسعه وجود دارد. دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی درباره این موانع می‌گوید: «ما با دو گروه از موانع روبه‌رو هستیم، یکی موانع درونی که به خود تولیدکنندگان بازمی‌گردد و دیگری موانع بیرونی که مربوط به سیاست‌گذاری‌های داخلی است. درباره موانع درونی، تولیدکنندگان باید در ساختار تکنولوژی خود تجدیدنظر کنند و خود واحدها نیز باید تغییر روش داشته باشند. در بخش موانع بیرونی نیز بانک‌ها بسیار عامل موثری هستند، متاسفانه بانک‌ها آنچنان که باید تسهیلات در اختیار تولیدکنندگان قرار نمی‌دهند و تسهیلاتی هم که در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد، سود بسیار بالایی دارد. بنابراین اگر قرار است که توانمند‌سازی لوازم خانگی تحقق پیدا کند به یک هماهنگی میان‌سازمانی نیاز دارد.»

دیانی نیز با بیان اینکه مجموعه‌هایی در کشور وجود دارند که تکنولوژی‌های به‌روز دنیا را دارا هستند، تصریح می‌کند: «با اینکه ما چنین تولیدکنندگانی داریم اما نبود تولید انبوه و مدیریت واردات، موجب شده که این تولیدکنندگان نتوانند در رقابت کار خود را جلو ببرند. موضوع دیگر تبلیغات گسترده برندهای خارجی و فرهنگ‌سازی این برندها در کشور است که فرهنگ مصرف کالای خارجی را نهادینه کرده است، بنابراین هرقدر کالای ایرانی کیفیت بالا و طرح زیبایی داشته باشد باز هم نمی‌تواند با کالاهای خارجی رقابت کند.» او بیان می‌کند: «رقبای ما در بازارهای خارجی با نرخ تسهیلات حداکثر 6 درصد حضور دارند، این در حالی است که تولیدکنندگان داخلی ما با نرخ تسهیلات 30 درصد محصول تولید می‌کنند.»