بانکرینگ و میلیون‌ها دلار از دست رفته

افزایش سهم 10 درصدی ایران از بانکرینگ منطقه خلیج فارس به سرمایه‌گذاری کلانی نیاز دارد، به‌طوری که فعالان این بخش معتقدند با 1400میلیارد سرمایه می‌توان در صنعت بانکرینگ موفق شد. بدون شک ایران در بانکرینگ زمانی موفق خواهد بود که زیرساخت‌های لازم برای توسعه آن در دستور کار جدی باشد، زیرا تمامی ظرفیت ذخیره‌سازی سوخت برای بانکرینگ در تمامی بنادر موجود به کمتر از 400 هزار تن می‌رسد، درحالی‌که این ظرفیت در فجیره رقیب اصلی ایران در خلیج فارس حدود 6 میلیون تن است.

براساس آمارهای اعلام شده از سوی سیدناصر سجادی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، در سال 93 روزانه 10میلیون لیتر فرآورده نفتی توسط ایران بانکرینگ شده و درآمد ایران از این صنعت در سال گذشته حدود 1.3 میلیارد دلار بوده است. در حالی که حدود 10 میلیـــارد دلار درآمـد بانکرینگ منطقه خلیج فارس است. در حال حاضر، بیش از 95 درصد سوخت بانکرینگ شده در منطقه خلیج فارس نفت کوره است که کمتر از 5 درصد نفت گاز (گازوییل) است. این در حالی‌است که بیش از 50 درصد از سوخت منطقه توسط ایران تولید می‌شود اما با این وجود سال گذشته 14 میلیون تن از فجیره بانکرینگ صورت گرفت و کشور ایران سهم 5/3 میلیون تنی داشت.

مطابق با ماده 131 قانون برنامه (5) توسعه، وزارت نفت موظف به آماده‌سازی و اجرای طرحی جامع برای افزایش سالانه حداقل 20 درصدی بانکرینگ از طریق بخش غیردولتی شده است. در کشور بانکرینگ 100 درصد توسط بخش‌خصوصی انجام می‌شود و از این میان تنها 10درصد سهم بخش عمومی است و باید مطابق برنامه پنجم توسعه حجم بانکرینگ کشور در سال پایانی این برنامه به 23 میلیون لیتر در روز برسد اما آمارها بیانگر عدم توفیق در بانکرینگ است. بدون شک عوامل متعددی در این مسئله نقش دارند که تحریم‌ها یکی از فاکتورهای اساسی است.

مدیریت سلیقه‌ای در بانکرینگ

حسن خسروجردی، رییس اتحادیــه صادرکننــدگان فرآورده‌های نفتی عدم موفقیت شرکت‌های بانکرینگ ایرانی را اعمال مدیریت‌های سلیقه‌ای در بخش دولتی می‌داند و در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «این موضوع در دولت کنونی بهبود یافته است. از دیگر مسائلی که شرکت‌ها با آن درگیر هستند مشکل در تامین اعتبار مورد نیاز است زیرا بانک‌ها حاضر به ضمانت بانکی نیستند و دولت نیز پول نقد می‌خواهد.»

وی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم در منطقه در برابر رقبا حرفی برای گفتن داشته باشیم باید سوختی ارزان به مشتری‌ها عرضه کنیم، می‌افزاید: «سوخت ارزان برای رقابت در بازار لازم است. بانکرینگ در شرایط کنونی کاری سخت است و باید دولت با حمایت‌های خود انگیزه ایجاد کند. برای یک شرکت کار کردن با فجیره به‌مراتب راحت‌تر از بندرعباس است. از این رو با نرخ ارزان باید انگیزه ایجاد شود.» به گفته خسروجردی، مادامی که پالایشگاه‌ها در دست دولت باشد مشکلات بخش‌خصوصی در بانکرینگ حل نخواهد شد. تخفیف در نرخ سوخت برای رونق گرفتن و جلب مشتری است نه مسئله رانت. یادمان باشد با جلب مشتری برای سوختگیری در بنادر ایران تنها سوخت به فروش نمی‌رسد، بلکه سودآوری زیادی دارد زیرا تامین مایحتاج کشتی، خود سود زیادی دارد.

انتقاد از نگاه مشتری‌داری به شرکت‌های بانکرینگ

در این باره نظرغلامرضا ربانی، مدیرعامل شرکت آپادانا پتروپایدار را جویا شدیم. وی که پیش از این در پالایش و پخش مسئولیت دولتی داشت، قیمت را یکی از عوامل تاثیرگذار دانست که قدرت رقابت را از شرکت‌های ایرانی گرفته است. ربانی به «فرصت امروز» می‌گوید: «شرایط کنونی و تحریم‌ها موجب شده کمتر کشتی برای سوختگیری به بنادر ایران بیاید و ترجیح می‌دهند سوختگیری نکنند. زیرا برای آنها مشکل‌ساز می‌شود. از سویی کشورهای رقیب ایران در منطقه سرعت عمل بالایی دارند، به‌طوری که در زمان اشباع بازار به‌راحتی با کاهش قیمت شرایط را به نفع خود تغییر می‌دهند، درحالی‌که شرکت‌های داخلی ایران به دلیل اشکال در سیستم چنین ظرفیتی ندارند.»

مدیرعامل شرکت آپادانا پتروپایدار‌ با اشاره به اینکه در شرایط کنونی ناچاریم بخشی از فعالیت‌های‌مان از جمله مباحث را درفجیره انجام دهیم، می‌افزاید: ‌«در داخل موانع متعددی داریم اینکه مجموعه پالایش و پخش به روز نیست. درخواست این است که به شرکت‌های بانکرینگ به‌عنوان مشتری نگاه نشود و با نگاه همکاری تجاری در دوران تحریم شرایط را برای این شرکت‌ها در بازار نزدیک به شرکت‌های خارجی‌ها کنند.»

به گفته ربانی نباید مجموعه دولتی دید انتفاعی به مسئله داشته باشد تا شرکت‌های فعال بتوانند در بازار به‌صورت مداوم حضور یابد. دولتی بودن پالایشگاه‌ها یکی از مواردی است که از دید فعالان این بخش ضریب موفقیت شرکت‌های بانکرینگ را پایین آورده است اما سوال اینجاست که آیا همواره دولت باید زیرساخت‌های موجود رشد بخش‌خصوصی را فراهم کند و بخش‌خصوصی فعال نباید تلاش جدی داشته باشد؟ ربانی در این باره می‌گوید: «بخش‌خصوصی به لحاظ زیرساخت بسیار ضعیف است و نباید انتظار داشت که زیرساخت‌ها نیزتوسط دولت فراهم شود اینکه اسکله مناسب وجود ندارد و مخازن ذخیزه‌سازی نیز پایین است. بخش‌خصوصی می‌تواند با آوردن سرمایه خود و تعریف پروژه برای هم راستا کردن بانک‌ها و موسسات مالی داخلی و خارجی در بهبود زیرساخت‌ها گام بردارد و نباید دست روی دست بگذارد.»

تاثیر کاهش قیمت نفت در بانکرینگ

عامری، مدیرعامل شرکت بنا گستر کرانه در این زمینه با اشاره به اینکه برای تامین زیرساخت‌های بانکرینگ در کشور به هزار و 400 میلیارد تومان اعتبار سرمایه‌گذاری نیاز داریم، به «فرصت امروز» می‌گوید: «برنامه پنجم توسعه برای افزایش سالانه سهم 20درصدی بانکرینگ محقق نشده و موجب شد در سال گذشته 5/3 میلیون تن فروش بانکرینگ داشته باشیم و اگر بخواهیم سهم 50 درصدی منطقه یعنی حدود 7 میلیون تن را بگیریم راه درازی داریم.» وی با اشاره به اینکه تحریم‌ها مانع از توسعه بانکرینگ شده، به‌طوری که به دلیل محدودیت انتقال ارز هزینه بانکرینگ برای شرکت‌های ایرانی افزایش یافته است، می‌افزاید: «در دولت یازدهم اختیارات زیادی به شرکت متولی واگذار شده و روند بانکرینگ بهبود یافته است اما به دلیل کاهش قیمت نفت‌خام شرایط بازار ناپایدار شده است و رقبای ایران در مازاد نفت کوره شدید قیمت را کاهش داده‌اند تا بازار را از دست ندهند.»

عامری تنها راه‌حل برای موفقیت شرکت‌های خصوصی را عکس‌العمل سریع نسبت به شرایط بازار می‌داند و معتقد است فرقی نمی‌کند پالایش پخش در دست حاکمیت باشد یا دولت مهم این است که متناسب با شرایط بازار بتوانیم رفتار کنیم. وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون هزار و 400 نفر در بانکرینگ فعال هستند، می‌گوید: «توسعه بانکرینگ می‌تواند برای 6 هزار نفر اشتغال ایجاد کند.»