بخش خصوصی در صورت لغو تحریم‌ها شانسی در مناقصات نفتی ندارد

بخش خصوصی در شرایط کنونی به دلیل نبود رقبای خارجی شانس زیادی در برنده شدن مناقصات نفتی دارد اما این شرایط در آینده نزدیک با لغو تحریم‌ها تغییر خواهد کرد و شیوه‌نامه حمایت از تولید داخل نیز نمی‌تواند کمک‌کننده باشد زیرا بخش خصوصی به ضمانت‌های بانکی نیاز دارد که برای دستیابی به آن موانع زیادی وجود دارد. وزارت نفت در راستای حمایت از بخش خصوصی و ساخت داخل شیوه‌نامه‌ای را تهیه و ابلاغ کرده که موارد بسیاری در این شیوه‌نامه در بخش‌های مختلف دیده می‌شود که می‌توان به رعایت انصاف در معاملات شرکت‌های تابعه نفت با طرف‌های قرارداد و ایجاد فضای رقابت و شرایط یکسان برای شرکت‌کنندگان در فراخوان‌های معاملات اشاره کرد. همچنین در بخشی از این شیوه‌نامه درباره نحوه برگزاری مناقصات وزارت نفت مواردی اعلام شده و شرکت‌ها یا کمیسیون‌های برگزاری مناقصات مجاز نیستند خارج از این شیوه‌نامه عمل کنند.

حال با وجود تلاش صورت گرفته سوال اینجاست آیا می‌توان امیدوار بود که حداقل در بخش مناقصات نفتی، بخش خصوصی با مشکلات کمتری مواجه باشد. بهمن سروشی، مدیرعامل شرکت گلوبال پتروتک کیش، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «تهیه شیوه‌نامه اقدامی ارزشمند است که می‌تواند از بسیاری از رانت‌ها جلوگیری کند و به شفاف‌سازی مالی و قراردادهای نفتی منجر شود. بخش خصوصی از این شیوه‌نامه حمایت می‌کند، گرچه شاید اجرایی شدن آن برای برخی‌ها مشکل ایجاد کند.»وی با اشاره به اینکه اجرای درست و صحیح این شیوه‌نامه در تمامی بندها به خصوص مناقصات خواسته ما است، ‌می‌افزاید: «در مناقصات برگزار‌شده در چند سال اخیر بخش خصوصی سهم زیادی را به خود اختصاص داده و برنده بسیاری از مناقصات نیز شده است. عمده مشکل ما در مناقصات نفت از سوی وزارت نفت نیست بلکه به دلیل آیین‌نامه مناقصاتی است که در مجلس به تایید رسیده است. به دلیل ضعف در این بخش بارها بخش خصوصی از شرکت در مناقصات جا مانده و این مشکل اصلی است.»

این فعال بخش خصوصی در ادامه توضیحات خود اعلام می‌کند: «در آینده نزدیک با لغو تحریم‌ها به دلیل مشکل در صدور ضمانت‌های بانکی قادر نخواهیم بود با شرکت‌های خارجی وارد رقابت شویم و رقابت نابرابری را شاهد خواهیم بود و شیوه‌نامه حمایتی وزارت‌نفت نیز نمی‌تواند برای بخش خصوصی کاری را انجام دهد.»به اعتقاد سروشی برگزاری مناقصه و توجه به بخش خصوصی توانمند در داخل کشور باید به بسته شدن راه‌های گریز تعدادی از سودجویان صنعت نفت منجر شود.

در همین ارتباط فارُس هاشم‌زاده مدیرعامل شرکت شیران پارس با اشاره به اینکه بعد از اعمال تحریم‌ها بخش خصوصی شانس بیشتری برای حضور و برنده شدن مناقصات نفتی داشت، به «فرصت امروز» می‌گوید: «شرایط کنونی فضا را برای حضور شرکت‌های خصوصی فراهم کرده و شیوه‌نامه حمایت از تولید داخل وزارت نفت تاثیر چندانی در برنده شدن این بخش در مناقصات نفت ندارد.» وی با اشاره به اینکه در گذشته سرفصل‌ها و مواردی که در شیوه‌نامه کنونی آمده است، وجود داشت، ‌می‌افزاید: «شیوه‌نامه موضوع جدیدی نیست. دستورالعمل‌های کنونی برای شرکت‌های خصوصی دلگرمی است.»

شرایط برگزاری مناقصات در کشور برای صاحبان شرکت‌های بزرگ سخت و غیرممکن نیست اما برای شرکت‌های کوچک و سرمایه اندک قدری مشکل است زیرا ضمانت‌نامه بانکی به راحتی انجام نمی‌شود و این موضوع موجب ناکامی این شرکت‌ها می‌شود. از سویی، وزارت نفت به دلیل سیستم نامناسب در پیش‌پرداخت‌ها شرایط را برای ادامه حیات شرکت‌ها سخت کرده، زیرا در بسیاری از موارد با وجود پیشرفت 90 درصدی در پروژه‌ها کمتر از 25 درصد از پیش پرداخت قرارداد پرداخت می‌شود. هاشم‌زاده در این باره می‌گوید: «وقتی وزارت نفت و افراد اجرایی آن گرفتار تابوهای خاصی هستند شیوه‌نامه چگونه می‌تواند به کمک بخش خصوصی بیاید؟ سازندگان داخل به حمایت بیشتری نیاز دارند، تا موانع برداشته شود زیرا صرف‌نوشتن دستورالعمل‌ها مشکلی از مشکلات ما را حل نمی‌کند.»

با لغو تحریم‌ها امیدهای زیادی در صنعت نفت ایجاد می‌شود اما نگرانی‌هایی در بخش مناقصات نفتی ایجاد خواهد شد که با مشکلات کنونی در بخش ضمانت‌نامه‌های بانکی بخش خصوصی فعال چقدر شانس موفقیت و برنده شدن را دارد. هاشم‌زاده در این باره معتقد است که بخش خصوصی نگرانی از لغو تحریم‌ها ندارد. با وجود اینکه شانس برنده شدن در مناقصات را از دست می‌دهیم. اما درهای تعامل و امید برای این بخش همچنان باز است.