بهره وری و سرمایه خارجی راه حل های كم پولی ایران

تازه‌ترین آماری كه از سوی بانك مركزی درباره اندازه‌گیری نقدینگی انتشار یافته، نشان می‌دهد در پایان سال 1394 رقمی معادل 1050 هزار میلیارد تومان در جامعه نقدینگی وجود دارد. اما دولت، بنگاه‌ها و شهروندان به‌طور دسته‌جمعی مشکل نقدینگی دارند و این پرسش جدی را دارند كه: «از كجا پول بیاوریم».

دولت معتقد است به دلیل كاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و ثابت ماندن و حتی رشد اندك هزینه‌های جاری، پولی برای پرداخت بیشتر به ویژه برای طرح‌های زیر بنایی و عمرانی ندارد. بنگاه‌ها با صراحت از كمبود تقاضا برای كالاهای خود گلایه دارند و دنبال نقدینگی می‌گردند. قدرت خرید ایرانیان نیز با وجود نرخ رشد میانگین 1/3 درصدی در سال‌های اخیر كاهش یافته است وگویا مصرف‌کنندگان نهایی نیز دنبال پول می‌گردند.

شاید این پرسش اصلی جامعه را بتوان با پرسش دیگری تكمیل كرد: هزار هزار میلیارد تومان نقدینگی كجاست؟ هزار هزار میلیارد تومان نقدینگی كه حدود 300 میلیارد دلار می‌شود چرا در اختیار دولت، بنگاه‌ها و شهروندان نیست؟ برخی اطلاعات نشان می‌دهد نیمی از این پول در سه‌‌بخش «بدهی دولت»، «بدهی بخش‌خصوصی به بانك‌ها» و «منجمد شدن منابع بانكی در مستغلات و ملك و ساختمان» مانده است و از طرف دیگر بلوكه شدن 20 درصد از نقدینگی یادشده در «مؤسسه‌های اعتباری غیرمجاز» از دسترس خارج شده‌اند.

بنابراین پاسخ پرسش دوم تا اندازه‌ای معلوم است و باید سازوكارهایی اندیشید كه 50 درصد مانده (حدود 500 هزار میلیارد تومان) از انجمادخارج شوند. اما این میزان پول هنوز جبران نیازهای سرمایه‌گذاری و نیازهای مصرفی دولت و شهروندان را نمی‌کند و برای آنکه رشد تولید ناخالص داخلی به 8 درصد پیش‌بینی شده برسد باید بیشتر از ارقام یاد شده، ریال و ارز به تن اقتصاد تزریق شود.

در شرایطی كه اقتصاد ایران در آن قرار دارد دو راه برای اینكه پول بیشتری به جامعه تزریق شود وجود دارد: یك راه این است كه با سازگاری مناسبی كه اقتصاد ایران با اقتصادجهان پیدا می‌كند از پس‌انداز جهانی استفاده كنیم. (كارشناسان برآورد می‌كنند دست‌كم باید 50 میلیارد دلار از پس‌انداز جهانی به صورت سرمایه‌گذاری وارد ایران شود)و راه دیگر نیز بهره‌وری بیشتر از سرمایه‌ها و امكانات مادی موجود است. البته ناگفته نماند این دو راه آسان نیست اما شدنی است.

یادمان باشد كه اقتصاد با هیچ سرزمین و دولت و مردمی شوخی ندارد و اگر جامعه‌ای در مسیر بی‌پولی و كم‌پولی افتاد سخت است كه آن را به جای مطمئنی برساند.

عضو شورای سردبیری