در حاکمیت بر سر اقتصاد اجماع وجود ندارد

محمود سریع‌القلم، استاد دانشگاه و یکی از مشاوران دولت یازدهم معتقد است بر سر اقتصاد به‌عنوان اولویت کشور در پسابرجام، اجماع وجود ندارد. او در پاسخ به «فرصت امروز» مبنی بر اینکه این اجماع باید در کجا اتفاق بیفتد، گفت: اجماع بر سر اقتصاد به‌عنوان نخستین دغدغه کشور باید در رأس هرم شکل گرفته و به دنبال آن تقویت شود، در حالی که از صحبت‌های دولتمردان ما در اغلب سخنرانی‌های‌شان به آسانی می‌توان فقدان این اجماع را برداشت کرد.

این استاد علوم سیاسی که این روزها به خاطر تئوری‌های توسعه یافتگی‌اش بیشتر شناخته شده است، در نشست دوشنبه شب گذشته در اتاق ایران با حضور رؤسای اتاق‌های بازرگانی سراسر کشور درتحلیل چالش‌های توسعه پس از برجام با تاکید بر اینکه همه کشورها در حال جراحی‌های عمیق هستند و سیاست‌های سنتی در دنیا دیگر جواب نمی‌دهد، این چالش‌ها را در دو بخش داخلی و خارجی تشریح کرد و از مانع‌تراشی رویه‌ای به‌عنوان مهم‌ترین چالش خارجی نام برد. سریع‌القلم که در سه ماه گذشته در بیش از ده‌ها کنفرانس بین‌المللی در جهان شرکت داشته، بخشی از تجربیاتش را به اتاق ایران آورد، شاید چراغ راه بخش خصوصی در حل چالش‌های پسابرجام باشد. سریع القلم پیش از برشمردن چالش‌های خارجی به ارائه تصویری از جهان امروز پرداخت و گفت: اگر در 50 سال پیش در جهان مرکزیتی برای حل مشکلات بود و به محض بروز مسئله‌ای برای حل آن همه دست به کار می‌شدند اما امروز ما با دنیایی روبه‌رو هستیم که ناسیونالیزم اقتصادی به‌شدت رشد کرده و حتی قدرت‌های بزرگ هم به این فکر می‌کنند که در این نظام بین‌المللی بسیار پیچیده مسائل خودشان را چطور پیش ببرند. او سوریه را نمونه بارز این نگاه دانست. سریع‌القلم تغییر ریاست‌جمهوری آمریکا را در این مسئله، به دلیل روش به تاخیر انداختن آنها در حل مسائل کم‌تاثیر دانست و گفت: آمریکایی‌ها نه تنها درباره سوریه که در برخورد با ایران هم همین‌طور عمل می‌کنند و تا می‌توانند موضوعات جدی که به پساتحریم و برجام مربوط می‌شود را به تاخیر انداخته و به دولت بعدی موکول می‌کنند.

این محقق توجه کشورها را به افکار و سیاست‌ها‌ی‌شان ضروری دانست و از هند به‌عنوان یکی از موفق ترین‌ها نام برد، چرا که در حال ایجاد روابط اقصادی، سیاسی، مالی و تجاری با همه کشورها است و از تمامی فرصت‌ها استفاده کرده و برای دهه‌های آینده‌اش برنامه تعریف کرده است.

سریع‌القلم همچنین از عربستان به‌عنوان کشوری نام برد که در حال یک اورهال جدید اقتصادی- سیاسی است و این تغییرات را فقط محدود به این کشورها ندانست. به گفته این پژوهشگر توسعه‌یافتگی، کشورهای صنعتی بزرگ مثل آمریکا و کشورهای قدرتمند مثل انگلیس یا فرانسه نیز به فکر تحولات سازنده و تغییر سیاست‌های‌شان در جهت منافع ملی هستند

محمود سریع‌القلم این دغدغه را در چالش‌های پسا برجام مطرح کرد که ایران چطور می‌تواند خودش را در این فضا تعریف کرده، از ثروت بین‌المللی سهمی بردارد و مهم‌تر از این، آن را برای سال‌های آینده تضمین کند.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی تفکر تغییر دادن جهان را در رویکردهای ایران عامل عدم آگاهی کشور از واقعیت‌های امروز جهان دانست و گفت: مطالعات من نشان می‌دهد که آسیا با ما مشکلی ندارد نه با سیاست و نه با جایگاه ما در خاورمیانه مشکلی دارد، اروپایی‌ها ما را مهم می‌دانند و به این دلیل که کشور باثبات و امنی هستیم می‌خواهند با ما کار کنند و باید پیدا کنیم مشکل کار ایران برای حضور در عرصه بین‌المللی کجاست؟ این استاد دانشگاه نیافتن پاسخ قطعی به این سوال را نتیجه خلأ تحلیل در کشور دانست.

او گفت: نمی‌شود هر روز برای این مشکل پاسخ‌های متفاوت مانند مالیات، گمرک، عربستان، آمریکا، تحریم و... داد. محمود سریع القلم گفت: به نظر من چالش پسابرجام ما یهود آمریکاست، من رژیم صهیونیستی را زیرمجموعه یهود آمریکا می‌دانم. این استاد دانشگاه در توضیحات بیشتری گفت: آنها معتقدند که ایران را در تحریم‌ها تحت فشار گذاشتند، ایران را پای میز مذاکرات آوردند و آنچه خواستند به دست آوردند، فقط زمان برد. او گفت: تصمیم آنها تداوم فشار است، وزارت خزانه‌داری آمریکا مکان فشار است و روش فشار، مانع تراشی رویه‌ای و برخورد قطره‌ای و تدریجی با ایران است.

بــه گفتــه این محقق تـوسعه‌یـــافتگــی، روابــط اقتصادی عادی و مجاز دانستن مبادلات آزاد دلاری با ایران به گذشت زمان نیاز دارد و بدین ترتیب حضور رئیس‌جمهوری جدید در کاخ سفید چندان روی این استراتژی کلی تاثیری نخواهد داشت؛ البته ممکن است مکانیزم‌های رفتاری را تغییر دهد.

به گفته این استاد دانشگاه، ایران برای غربی‌ها آنقدر مهم است که در یکی از کنفرانس‌های بین‌المللی می‌گفتند، می‌توانند امنیت خاورمیانه را به ایران برون‌سپاری کنند. سریع القلم از دو استراتژی آمریکا نسبت به ایران نام برد و گفت: یکی از این استراتژی‌ها برای ایران و دیگری برای جمهوری اسلامی ایران است. ایران برایشان بسیار مهم و برجسته و با منابع، با ثبات و در موقعیت جغرافیایی قابل توجه واقع شده اما جمهوری اسلامی ایران سیاست‌هایی دارد که باید با آن برخورد کرد.

این پژوهشگر، رئالیزم را اساس سیاست و اقتصاد بین‌المللی دانست و گفت: ما هم باید با آن پیش برویم، عربستان همسایه ماست اگراین یک واقعیت است پس باید با این کشور همکاری کنیم، این استاد دانشگاه ادامه داد: ما هیچ نقشی نداریم که این کشور چه می‌کند و کجا می‌رود اما اگر اوراق سفارتش را وسط خیابان ریختیم، باید پیامدهایش را هم بپذیریم. 

ســـریــع القلـم تغیـیـر پارادایم‌های کشور را یک ضرورت دانست و توصیه کرد: اقتصاد نباید در گرو پارادایم‌های قدیمی باشد و باید به روز شویم. او در تشریح چالش‌های داخلی، فقدان اجماع بر سر اقتصاد به‌عنوان اولویت کشور را مهم‌ترین این چالش‌ها دانست. سریع القلم گفت: تنش‌های داخلی در سطح گسترده‌ای وجود دارد و این مسئله آسیب‌های جدی بر جامعه وارد می‌کند. فضای کشور باید غیر‌سیاسی شود.

این پژوهشگر ایجاد یک سیستم حکمرانی را از مهم‌ترین نیازهای کشور دانست و توضیح داد: در حال حاضر مدیریت در کشور ما همچنان تابع مناسبات فردی است. در حالی که با صرف پنج سال و کمک‌های خارجی برای نرم‌افزار، می‌توان این سیستم را طراحی کرد. سریع‌القلم از شرکت‌کنندگان در اجلاس اخیر داووس درباره ایران، نقل و قول‌هایی آورد با این مضمون که ایران پر از استعداد است اما سیستم ندارد.

به گفته او اگر تصمیمی گرفته نشود و این سیستم طراحی نشود و تنها به معلول‌ها پرداخته شود علت اصلی، برطرف نمی‌شود و به دلیل نبود همین سیستم شاهد برگزاری انواع جلسات و همایش‌ها برای مبارزه با مشکلات و فساد هستیم. محمود سریع‌القلم برخی مشکلات را به دلیل عدم حضور ایران در مناسبات بین‌المللی و فقدان دانش بین‌المللی دانست و عمومیت سلیقه‌ای شدن و فردی بودن در واکنش به چالش‌ها را نتیجه این غیبت توصیف کرد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه چرا سیستم شکل نمی‌گیرد، دلیل آن را در اولویت نبودن توسعه در کشور دانست. این استاد دانشگاه در پاسخ به محمد بحرینیان، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران که خواهان عدم مقایسه رقابت در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته شد، گفت: این نظر درست است و نباید از مفهوم رقابت در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه با یک معنا یاد کرد. این مفهوم در این کشورها بار معنایی متفاوتی دارد. برای حضور موثر در بازار‌های صادراتی ارائه تعریف درست و دقیق از رقابت ضرورت دارد.

به گزارش «فرصت امروز» بعد ازظهر دوشنبه دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی با هدف بررسی راهکارهای چالش‌های توسعه پس از برجام، نشستی را با حضور محمود سریع‌القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی و جمعی از روسای اتاق‌های استانی، تشکل‌ها و کمیسیون‌های تخصصی برگزار کرد.