شرکت‌های دولتی مستثنا نیستند

تأمین 5 میلیون تن انواع کود شیمیایی برای کشت‌های زراعی و باغی امسال از سوی شرکت خدمات حمایتی کشاورزی اعلام و همچنین گفته شده 96 درصد کود مورد نیاز بخش کشاورزی توسط این شرکت تأمین می‌شود. این در حالی است که بعضی از کشاورزان زخم‌خورده در این سال‌ها که تجربه تلخی از مصرف کودهای بی‌کیفیت و حتی تقلبی داشته و ضرر و زیان‌های بسیاری را به لحاظ افت تولید دیده‌اند، در مصرف کودها ازجمله کودهای شرکت خدمات حمایتی مردد هستند و مایلند بدانند چه چیز را به‌عنوان کود خریداری و روانه خاک‌های کشاورزی خود می‌کنند. هرچند شرکت خدمات حمایتی از زیرمجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی است، با این حال کشاورزان می‌خواهند کیفیت نهاده‌های این شرکت از سوی مؤسسه تحقیقات خاک و آب نیز تأیید شود. در واقع ابلاغ آیین‌نامه ثبت و کنترل کیفی انواع مواد کودی و اعلام اجرای روند اخذ شماره ثبت کنترل کیفیت کودها از سوی مؤسسه تحقیقات خاک و آب، جامعه کشاورزان را به موضوع مصرف کود حساس کرده، به‌طوری که آن را جزو مطالبات اصلی خود قرار داده‌اند.

شرکت خدمات حمایتی کشاورزی زیر بار نمی‌رود

علی خان‌محمدی، مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزان، هفته گذشته گفته بود: «سلامت کودهای شیمیایی، اهمیت زیادی برای کشاورزان و میزان بهره‌وری دارد و خواستار ارزیابی کودهای شیمیایی شرکت خدمات حمایتی قبل از توزیع برای کشت بهاره شده بود.» البته طبق اعلام مؤسسه تحقیقات خاک و آب، دست‌اندرکاران کود تا مردادماه امسال فرصت دارند برای اخذ شماره ثبت کنترل کیفیت در این مؤسسه تشکیل پرونده بدهند و نمونه‌هایی از کودهای خود را به آزمایشگاه‌های مجهز مؤسسه تحقیقات خاک و آب ارسال کنند، اما شرکت خدمات حمایتی که به‌عنوان یک مجموعه دولتی قاعدتاً باید پیشگام در اجرای این آیین‌نامه باشد تا این لحظه اقدامی به‌منظور اخذ شماره ثبت و کنترل کود نکرده است. یکی از استدلال‌های این شرکت در مورد کیفیت کودهای تأمین ‌شده‌اش، ارزیابی آنها توسط سایر آزمایشگاه‌های کشور است.

در نهایت این موضوع، پرسش‌هایی را برای بخشی از کشاورزان ایجاد کرده و خیلی‌ها می‌خواهند بدانند که سرانجام موضع این شرکت در برابر آیین‌نامه ثبت و کنترل کیفی انواع مواد کودی چیست. اگرچه محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، با ابلاغ این آیین‌نامه، حجت را بر همه تمام کرده است و در تاریخ 12 آبان‌ماه سال 1393 دستور داده که معاونت‌ها، سازمان‌ها، مؤسسه‌ها و شرکت‌های تابعه ذی‌ربط موظفند در اجرای آیین‌نامه ثبت و کنترل کیفی انواع مواد کودی با مؤسسه تحقیقات خاک و آب همکاری کنند، اما با این حال به‌نظر می‌رسد مقاومت‌هایی در بدنه شرکت خدمات حمایتی کشاورزی وجود دارد.

نگرانی‌ها درباره کیفیت کودهای بخش‌خصوصی

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز در استان آذربایجان شرقی می‌گوید: در بازار آشفته کود، فرصت‌طلبانی هستند که خون کشاورزان را می‌مکند و پول زیادی به جیب می‌زنند. عطا هاشمی می‌افزاید: کودهایی که توسط شرکت خدمات حمایتی خریداری می‌شوند دارای استانداردهایی هستند و بیشتر از کودهای بخش‌خصوصی تحت نظارت قرار دارند. بنابراین بیشتر نگرانی‌ها درباره کودهایی است که توسط بخش‌خصوصی تأمین می‌شوند. وی خاطرنشان می‌کند: احتمال نمی‌دهم که وزارت جهاد کشاورزی بدون داشتن استاندارد، کود خریداری و آن را توزیع کند، اما با این حال وقتی آیین‌نامه‌ای مصوب و تأیید می‌شود، ابتدا دولتی‌ها باید آن را رعایت کنند، در غیر‌این صورت بخش‌خصوصی را نمی‌توان به رعایت آن مجاب کرد. عضو شورای مرکزی خانه کشاورز استان آذربایجان شرقی ادامه می‌دهد: همه شرکت‌های دولتی و خصوصی باید از مؤسسه تحقیقات خاک و آب به‌عنوان متولی کنترل کیفیت کود در کشور، تأییدیه نهایی را بگیرند تا کشاورزان با خیال راحت این نهاده را استفاده کنند.

هاشمی در همین حال پیشنهاد می‌دهد: روی بسته‌های کود بخش‌خصوصی و دولتی، کد چندرقمی با یک شماره تلفن برای تماس درج شود تا کشاورزان بتوانند مشخصات تولیدکننده، تاریخ و عناصر کود را از طریق شماره تلفن جویا شوند و سپس اقدام به خرید کنند. وی تصریح می‌کند: درج کد چهار رقمی برای بسته‌های مرغ توسط سازمان دامپزشکی استان آذربایجان شرقی از دو ماه پیش آغاز شده و این ابتکار نتیجه خوبی داشته است و تکرار این تجربه درباره بسته‌های کود هم می‌تواند مسائل مربوط به این نهاده‌ را حل کند.

شرکت خدمات حمایتی مستثنا نیست

اواخر سال گذشته، مؤسسه تحقیقات خاک و آب اعلام کرد که از آبان‌ماه سال 94 آن دسته از بسته‌های کود که بدون شماره ثبت کنترل کیفیت در بازار دیده شوند، کود تقلبی محسوب شده و مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. به ‌نظر می‌رسد چالش اصلی شرکت‌هایی که زیر بار آیین‌نامه ثبت و کنترل کیفی مواد کودی نمی‌روند، از این تاریخ به بعد آغاز می‌شود و مؤسسه تحقیقات خاک و آب هم به لحاظ اهمیت و نقش کود در سلامت مردم، محصولات و خاک کشاورزی در اجرای این آیین‌نامه مصمم است. کاظم خاوازی، رییس سابق مؤسسه تحقیقات خاک و آب، به‌طور شفاف و صریح تأکید کرده است که بخش‌های دولتی و غیردولتی در عرصه کود موظف به اجرای این آیین‌نامه هستند تا کشاورز، کود مطمئنی استفاده کند. به گفته وی، شرکت خدمات حمایتی کشاورزی از این قاعده مستثنا نیست.

بررسی نمونه کودهای انباری شرکت خدمات حمایتی در استان‌ها

رییس سابق مؤسسه تحقیقات خاک و آب درباره این پرسش که این مؤسسه برای رفع نگرانی بعضی از کشاورزان درباره مصرف کودهای شرکت خدمات حمایتی که به‌زودی میان کشاورزان توزیع می‌شود چه راهکاری دارد، اظهار می‌کند: هم‌اکنون تمام سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها بسیج شدند و نمونه‌برداری را از انبارهای شرکت خدمات حمایتی آغاز کرده‌اند و تاکنون نمونه‌هایی از 24 استان کشور به مؤسسه تحقیقات خاک و آب رسیده است و این مؤسسه نیز در حال بررسی و تجزیه این کودهاست. خاوازی یادآور می‌شود: چنانچه تشخیص دهیم نمونه کودهای ارسالی به لحاظ ویژگی‌های فیزیکی، دانه‌بندی یا محتوای عنصری دچار مشکل است، از توزیع آن جلوگیری می‌کنیم و در غیر‌این صورت، مصرف آن بلامانع خواهد بود.

به گفته وی، به‌زودی نتیجه کنترل کیفی نمونه کودهای شرکت خدمات حمایتی اعلام می‌شود. خاوازی درباره اینکه بعضی از شرکت‌ها، نمونه کودهای خود را در سایر آزمایشگاه‌ها بررسی می‌کنند و این کودها تا چه اندازه مورد تأیید مؤسسه است، می‌گوید: آزمایشگاه‌های مؤسسه تحقیقات خاک و‌آب، مرجع اصلی بررسی و ارزیابی کودهای وارداتی و تولید داخلی است و آزمایشگاه‌ها زمانی معتبر هستند که تولیدکننده علم باشند؛ یعنی به روش‌های تجزیه و محل مصرف کود، مسلط باشند و این در حالی است که تمام آزمایشگاه‌های موجود، روش تجزیه را از مؤسسه تحقیقات خاک و آب گرفته‌اند.