غارنوردی؛ گردشگری ناشناخته

درخصوص اهمیت غارها و جایگاه‌شان در راستای توسعه بازار طبیعت‌گردی مسئولانه کشور گفت‌وگویی داشتیم با سیدمحسن موسوی خویی، غارنورد حرفه‌ای و از راهنمایان غارنوردی انجمن غار و غارشناسی ایرانیان.

موسوی درخصوص اینکه متولی اصلی دربحث غارها در ایران چه نهادی است بیان داشت: غارها به دلیل قابلیت‌های چندگانه‌ای که دارند و گاه به‌عنوان یک بانک اطلاعاتی در ابعاد مختلف زمین‌شناسی، دیرینه‌شناسی و باستان‌شناسی، گردشگری و... عمل می‌کنند، از یک سردرگمی در حوزه نگهداری و مسئول حفاظت و اطلاع‌رسانی رنج می‌برند، چراکه گاهی به غارها به‌عنوان یک پدیده جهت جذب گردشگر و کسب درآمد نگاه می‌شود که در این بخش سازمان میراث‌فرهنگی خود را به‌عنوان متولی معرفی می‌کند که متاسفانه نگاه صرفا اقتصادی به غارها باعث شده آسیب‌های جدی و برگشت‌ناپذیری به غارها وارد شود. در نگاهی دیگر از غارها به‌عنوان یک اکوسیستم دارای جایگاه خاص یاد می‌شود که در این صورت محیط‌زیست سند حقوقی غار را به نام خود ثبت می‌کند.

غارهای ایران رو به نابودی است

نگاه‌های چندگانه سبب شده تا برخی از غارهای ایران رو به نابودی سیر کنند مانند غار چال نخجیر یا غار علی‌صدر. اما به‌صورت کلی سازمان حفاظت از محیط‌زیست اصلی‌ترین متولی در امور غار شناخته می‌شود که درکنار آن سازمان‌های دیگری مانند سازمان زمین‌شناسی، سازمان میراث‌فرهنگی، سازمان آب، فرمانداری‌ها و استانداری‌های استان‌های مختلف به همکاری می‌پردازند که امروز شاهد بهبود- هرچند نه‌چندان زیاد- همکاری‌های چندجانبه سازمانی هستیم.

عضو کمیته فنی و مسئول آموزش فنی انجمن غارنوردی چهارمحال‌وبختیاری از فقدان آگاهی بازدیدکنندگان از نحوه برخورد و بازدید از غارها بسیار گلایه داشت و بیان کرد: غارنوردی از جمله فعالیت‌های بسیار حساس است که نیازمند دانش، علم و تخصص بسیار در کنار ورزش و تمرین صعود از غارهاست که متاسفانه بسیاری از بازدیدکنندگان شخصی، خانوادگی یا تورهای گردشگری از آنها آگاهی ندارند که این عامل باعث مرگ غارها می‌شود. گاه دیده می‌شود که گردشگران با سنگ یا هر وسیله آسیب‌زای دیگر به جان قندیل‌ها یا دیگر اشکال مورفولوژیک درون غارها جهت بهره‌برداری شخصی یا یادگاری برداشتن از غارها می‌افتند که دیدن این صحنه‌های دلخراش بسیار ناامیدکننده است.

رسانه‌ها مواظب غارها باشند

به همین منظور در حوزه آگاه‌سازی درباره اصول غارنوردی و چگونگی مواجهه با فضای زیستی غار نیازمند همت جمعی هستیم. اهمیتی که صدا و سیما، روزنامه‌ها، رادیو، انجمن‌های حمایت از محیط‌زیست و... همگی باید با همکلامی در آن شرکت کنند. این عضو امدادونجات کوهستان درخصوص حرکت‌های صورت گرفته در بخش آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی غارگردی بیان داشت: خوشبختانه در چندسال اخیر و با راه‌اندازی انجمن غار و غارشناسی ایرانیان و توسعه آن در بسیاری از استان‌های کشور پیشرفت‌های خوبی صورت گرفته اما هنوز هم کافی نیست و جا دارد که در این زمینه قدم‌های اساسی برداشته شود پیش از آنکه این موهبت‌های الهی که به رایگان در اختیارمان قرار گرفته‌اند، آسیب ببینند و نتوانیم بهره لازم را ببریم.

غارها؛ اکوسیستم ناشناخته

موسوی در ادامه و درباره نیازمندی‌های توسعه غارنوردی ایران اظهار کرد: در اکثر کشورهای پیشرفته در عرصه غارنوردی مانند بریتانیا و ایتالیا یا آمریکا، ظرفیت قابل‌تحمل روزانه و سالانه برای بازدید غارها مشخص است که با این تدبیر برنامه‌ریزی‌های منظمی همواره برای تورهای غارنوردی صورت می‌گیرد. ضمن اینکه تیم‌های امداد و نجات ویژه‌ غارها نیز در کنار مقاصد غارگردی عمدتا دیده می‌شوند که به حفظ امنیت جانی بازدیدکنندگان کمک می‌کند. در کشور ما نیز خوشبختانه در سال‌های اخیر روندهای بسیاری مثبتی در این حوزه صورت گرفته که باید ادامه و توسعه یابد. نگاه به اکوسیستم غارها بدون اینکه به سرعت رشد آن کاری داشته باشیم، در حال تخصصی شدن است. برگزاری دوره‌های مختلف غارنوردی، امداد و نجات، عکس‌برداری، نورپردازی، همایش‌ها و نشست‌های با محوریت غارگردی همگی از نیازمندی‌های توسعه غارگردی در کشورمان است که این موارد در حال انجام شدن است.

غارنوردی گران است

اما یکی از چالش‌های مهم در این حوزه قیمت بالای تجهیزات و لوازم مرتبط با غارنوردی حرفه‌ای است که جذب طبیعت‌گردان ماجراجو و ورزشی را کمی سخت می‌کند. چراکه بهای تمام شده یک بازدید از یک غار با درجه سختی کمی مشکل و بالاتر، گاه از 2 میلیون تومان عبور می‌کند. به همین دلیل باید انجمن‌های ورزشی هر ناحیه به کمک این علاقه‌مندان بیایند، چراکه فقدان حمایت باعث می‌شود غارهای ایران به‌عنوان یک مقصد طبیعت‌‌گردی مسئولانه کمتر شناخته شود و به‌جای غارنوردان حرفه‌ای، شبه غارنوردان که از سرمایه و امکانات برخوردارند به جان غارهای ایران بیفتند و نتیجه آن هم کاملا مشخص است که به نابودی کلی این نوع گردشگری منجر می‌شود.