مدیریت ریسک در مسیر توسعه

در سال‌های اخیر، جهان با خطرات رنگارنگی مواجه بوده است که هم اقتصاد جهانی را دچار مشکل کرده و هم زندگی، سرمایه و همبستگی اجتماعی افراد در جوامع گوناگون را با تهدید روبه‌رو کرده است. تازه‌ترین گزارش توسعه جهانی بانک جهانی ریسک را در سطوح و شکل‌های گوناگون تحلیل می‌کند و با مثال‌هایی چون بیکار شدن، بیماری، بحران مالی، بلایای طبیعی و غیره آن را قابل فهم‌تر می‌کند.

بانک جهانی با آوردن این مثال‌ها تلاش می‌کند، نشان دهد که روند نادرست مدیریت ریسک می‌تواند چقدر هزینه‌بر باشد. 147 بحران بانکی که 116 کشور را در 40 سال گذشته گرفتار خود کرد، می‌تواند نمونه خوبی برای ضربه‌های وارد آمده بر تولید و اشتغال باشد.
مردم کم درآمد و فقیر در کشورهای در حال توسعه بیشترین ضربه را از این ریسک‌ها متحمل می‌شوند، چون ابزارهای مقابله با ریسک برای آنها یا اصلا وجود ندارد یا بسیار کم و ناچیز است.

در آفریقا تلفات خشکسالی بیشتر از هر مخاطره طبیعی دیگری است، حال آنکه در چهار دهه گذشته در کشورهای توسعه‌یافته هیچ‌کس بر اثر خشکسالی جان خود را از دست نداده، براساس آنچه در این گزارش آمده است، بدون مدیریت ریسک حساب شده مبارزه برای پایان فقر روزبه‌روز بی‌نتیجه‌تر خواهد بود.

پیام کلیدی گزارش WDR 2014 این است که مدیریت ریسک ابزاری قدرتمند برای توسعه است و ظرفیت این را دارد که امنیت و رفاه را برای آینده کشورهای در حال توسعه به ارمغان آورد.

رویکردهای کارساز در مدیریت ریسک هم می‌تواند از قشر فرودست جوامع صیانت کند و هم در ایجاد فرصت‌های بهتر برای تولید کمک‌کننده باشد.
 به‌عنوان مثال، کشاورزان غنایی و هندی که محصولشان در برابر بارش‌های آسمانی بیمه بود، در مقایسه با سایر همتایانشان در کشورهای دیگر سرمایه شان در کود، بذر و سایر سرمایه‌های اولیه را افزایش دادند. 

این گزارش با تاکید بر اینکه واکنش‌های صرفا تبلیغاتی هنگام بروز بحران باید به مدیریت یکپارچه، نظام‌مند و فعال تغییر یابد، به این ضرب‌المثل فرنگی جالب اشاره می‌کند که «یک اونس پیشگیری بهتر از یک پوند درمان است.» به هر حال منطقی این است:

علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. به‌عنوان نمونه در چهار دهه گذشته، سه تندباد بنگلادش را درنوردیده و هر کدامشان هزار نفر را به کام مرگ فرستاده است. اما در این سال‌ها، آمار تلفات به‌شدت کاهش داشته، به‌طوری‌که از 300 هزار نفر در سال 1970 به 4 هزار نفر در سال 2007 رسیده است.

این کاهش حاصل اجرای برنامه ملی ساخت پناهگاه در سراسر کشور و همزمان استفاده از پیش‌بینی‌های بر پایه منطق و سیستم هشدار عمومی به نسبت ساده اما اثرگذار بوده است.