کدام کالا در کدام منطقه؟

طی سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری خوبی در صنایع غذایی کشور صورت گرفته‌ است، از این رو به نظر می‌رسد ظرفیت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری در این بخش وجود نداشته باشد اما بررسی‌های «فرصت امروز» درباره صنعت غذا در کشور حاکی از آن است که با وجود حجم گسترده سرمایه‌گذاری در این بخش همچنان فرصت‌های خوبی برای ورود به این صنعت حیاتی وجود دارد. ضعف صنایع تبدیلی در کشور از سویی و عقب‌ماندگی‌های صنایع بسته‌بندی درکشور از سوی دیگر لزوم سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی را تا حد زیادی روشن می‌کند‌.

گستردگی و تنوع کالاهایی که در حوزه صنایع غذایی جای می‌گیرند و پویایی این صنعت زمینه را برای ورود سرمایه‌گذاران جدید فراهم می‌کند‌. بحران غذا پدیده‌ای است که بسیاری از کشور‌های جهان در پی یافتن راهی برای رهایی از آن هستند. از این رو توجه به صنایع غذایی و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف آن نه تنها می‌تواند امنیت غذایی کشور را تامین کند، بلکه زمینه‌هایی را برای صادرات غیر‌نفتی و ارزآوری فراهم می‌کند.

این درحالی است که بسته‌بندی نامناسب و عدم توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی باعث شده صنایع غذایی کشور نتواند به جایگاه حقیقی خود دست یابد. در این گزارش به بررسی وضعیت صنایع غذایی در کشور و زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در آن می‌پردازیم.

وضعیت سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی کشور

علی موحد مدیر عامل شرکت آذرنوش در رابطه با وضعیت سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی کشور به «فرصت امروز» می‌گوید: طی 15 سال گذشته سرمایه‌گذاری‌های خوبی در صنایع غذایی کشور صورت گرفته است، ولی این به آن معنا نیست که جایی برای ورود سرمایه‌گذاران جدید وجود ندارد‌. در حال حاضر صنایع غذایی از فعال‌ترین و به‌روز‌ترین بخش‌های صنعتی کشور است به‌طوری‌که در بسیاری از موارد می‌توانیم ادعا کنیم به لحاظ تکنولوژی در سطح کشور‌های پیشرو جهان هستیم.

وی می‌افزاید: درست است که در برخی موارد مانند صنایع بسته‌بندی تنگناهایی برای صنایع غذایی کشور وجود دارد اما خوشبختانه رویکرد نوگرای صاحبان این بخش از صنایع کشور طی 15 سال گذشته باعث شد صنایع غذایی کشور در تراز جهانی قرار گیرد، البته با نقطه اوج فاصله بسیار زیادی داریم ولی در مسیر رو به رشدی قرار داریم که با توجه بیشتر سرمایه‌گذاران می‌توانیم به جایگاه مناسبی در دنیا دست یابیم‌.

فرصت‌های موجود در صنایع غذایی 

موحد در خصوص فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این صنعت عنوان می‌کند: صنایع غذایی جزو صنایعی است که همواره پویایی خود را دارد و این به دلیل آن است که همواره بخش عمده‌ای از درآمد خانوار‌ها در هر جامعه‌ای صرف تامین غذا می‌شود بنابراین در بخش‌های مختلف صنایع غذایی همواره فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد اما نکته کلیدی در سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی آن است که این سرمایه‌گذاری‌ها متناسب با نیاز‌های جامعه و با مطالعات صحیح انجام شود‌. وی می‌افزاید: در حال حاضر به دلیل ضعف‌هایی که در صنایع تبدیلی و بسته‌بندی در کشور داریم این دو بخش از مهم‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت غذا در کشور ما است. از سوی دیگر بازار‌های منطقه فرصت مناسبی را در اختیار فعالان صنایع غذایی کشور قرار داده است که می‌تواند زمینه‌های ارزآوری مناسبی را برای کشور فراهم کند‌. 

این فعال حوزه صنایع غذایی ادامه می‌دهد: با وجود سرمایه‌گذاری‌های وسیعی که در حوزه صنایع غذایی در کشور صورت گرفته این اطمینان برای سرمایه‌گذاران وجود دارد که با مطالعات مناسب، ارزیابی دقیق بازار و ارائه محصول نوآورانه در بسته‌بندی‌های مناسب در کار خود موفق عمل کنند‌. وی تاکید می‌کند: بازار‌های منطقه‌ای جمعیتی بالغ بر500 میلیون نفر رادر بر‌می‌گیرد که اشتراکات دینی، مذهبی و فرهنگی خاصی با کشور ما دارند و اقتضا می‌کند از غذاهای مشترکی استفاده کنند‌. بنابراین در بخش‌هایی از این بازار‌ها فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد‌. در حال حاضر برخی از مشکلاتی که به دلایل تحریم و مسائلی از این دست به اقتصاد کشور وارد شده بر صنایع غذایی هم تاثیر‌گذار بوده است‌. 

موحد می‌گوید: فرصت‌های مناسبی در بخش تامین مواد اولیه وجود دارد که بخش خصوصی باید توجه بیشتری به آن نشان دهد‌. بخش عمده‌ای از مواد اولیه مورد استفاده در صنایع غذایی، از کشور‌های اروپای غربی یا آسیای شرقی وارد می‌شود که اگر سرمایه‌گذاران به این بخش‌ها ورود پیدا کنند نیاز‌های وارداتی کشور کاهش خواهد یافت. این فعال صنایع غذایی می‌گوید: در بخش محصولات عمده نیاز‌های کشور از کالاهای داخلی تامین می‌شود بنابراین سرمایه‌گذاران باید با اهداف صادراتی و در قالب بسته‌بندی‌های روز دنیا به دنبال بازار‌های فرامرزی باشند. به‌عنوان مثال در صنایع شیرینی و شکلات پیشرفت‌های مناسبی داشته‌ایم، در صنایع لبنی هم رشد خوبی را در این سال‌ها تجربه کرده‌ایم اما هنوز در برخی بخش‌ها نیاز‌هایی برای سرمایه‌گذاری بیشتر وجود دارد.

موحد با تاکید بر لزوم پرداختن به تحقیق و توسعه در صنایع غذایی، این بخش را یکی از مهم‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری عنوان می‌کند و می‌افزاید: بازار امروز در تمام صنایع نیازمند محصولات جدید و نوآورانه است و صنایع غذایی هم از این قاعده مستثنا نیست، از این رو توجه به تحقیق و توسعه در کنار فعالیت‌های تولیدی امری ضروری برای صنایع غذایی کشور است‌. وی ادامه می‌دهد: در زمینه مطالعات جایگزینی زمینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد‌.

تنوع در سرمایه‌گذاری؛ یک مزیت برای صنایع غذایی 

نخستین سوالی که در ذهن هر سرمایه‌گذاری برای ورود به یک صنعت و سرمایه‌گذاری در آن شکل می‌گیرد این است که با چه حجم سرمایه‌ای می‌توان اقدام به سرمایه‌گذاری کرد. این پرسشی است که پاسخ به آن شاید نخستین مانع ورود برای سرمایه‌گذاری در برخی صنایع باشد اما مهم‌ترین ویژگی صنایع غذایی که آن را از سایر بخش‌ها متمایز ساخته و سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جذب کرده همین تنوع محصولات و به تبع آن تنوع حجم سرمایه‌گذاری در این صنعت است‌. 

موحد در پاسخ به این پرسش «فرصت امروز» می‌گوید: نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی بسیار متفاوت از صنایع دیگر است و تقریبا با هر سطحی از سرمایه می‌توان برای ورود به این صنعت فکر کرد اما باید در نظر بگیرید که ذات سرمایه‌گذاری سرمایه طلب است و ایجاب می‌کند که سرمایه‌گذار در مراحل مختلف کار و به طور مداوم حجم سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهد بنابراین درست نیست که بگوییم برای ورود به یک صنعت یا بخش خاصی از آن چه مقدار سرمایه نیاز داریم‌. وی تاکید می‌کند: سرمایه‌گذاری در تولید اصولا توسعه‌گراست و سرمایه‌گذار را وادار به سرمایه‌گذاری بیشتر می‌کند‌. در صنایع غذایی این ابعاد توسعه گسترده‌تر از سایر صنایع و بخش‌های تولیدی دیگر است‌. دبیر کل سابق کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران ادامه می‌دهد: تنوع محصولات در صنایع غذایی بسیار گسترده است و بیش از 5000 نوع محصول در این بخش جا می‌گیرد، از این رو سرمایه‌گذار با توجه به حجم سرمایه‌ای که در اختیار دارد می‌تواند تصمیم‌گیری کند در چه بخش یا بخش‌هایی از صنایع غذایی وارد شود بنابراین سطوح مختلف سرمایه‌گذاری در این بخش قابل انجام است‌. 

موحد در ادامه در خصوص کسب مجوز‌های لازم در صنایع غذایی این فرآیند را یکی از دشواری‌های ورود به این صنعت عنوان می‌کند و می‌افزاید: نخستین گام در کسب مجوزها برای شروع هر فعالیت صنعتی مربوط به وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌شود لذا پس از کسب مجوز‌های اولیه و گرفتن موافقت اصولی کار نیاز به اخذ مجوز از وزارت بهداشت است‌. برای شروع تولید هم باید مجوز‌های لازم از موسسه استاندارد و تحقیقات اخذ شود، چرا که مواد‌غذایی باید استاندارد‌های لازم را داشته باشد البته در برخی موارد گرفتن مجوز‌های زیست محیطی لازم نیز ضروری است‌. 

فرصت‌ها و تهدید‌های بازار 

شروع سرمایه‌گذاری در هر صنعتی به دنبال شکل‌گیری فرصت‌های موجود در آن به وجود می‌آید و ادامه کار در هر صنعت همواره فرصت‌ها و تهدید‌هایی را پیش روی سرمایه‌گذاران و فعالان بازار قرار می‌دهد، از این رو در نظر گرفتن این نکات برای شروع و ادامه یک سرمایه‌گذاری موفق بسیار اهمیت دارد. موحد در خصوص فرصت‌های موجود می‌گوید: جمعیت رو به رشد کشور و نیاز به مواد‌غذایی بیشتر یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌هایی است که در مقابل سرمایه‌گذاران وجود دارد. از سوی دیگر نیازمندی‌های بازار‌های منطقه این ضرورت را به وجود آورده تا به صنایع غذایی در کشور توجه بیشتری صورت گیرد بنابراین قرار گرفتن در چنین منطقه‌ای از جهان یک مزیت نسبی برای صنایع غذایی کشور است‌.

وی ادامه می‌دهد: نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده در حوزه صنایع غذایی یکی دیگر از فرصت‌های موجود است که می‌توان با تکیه بر آن به رشد مناسبی در این صنعت دست یابیم‌. گسترش دانشکده‌های صنایع غذایی در کشور این امکان را فراهم آورده تا سرمایه‌گذاران با خیال آسوده‌تر و با تکیه بر منابع انسانی سرمایه‌گذاری موفقیت‌آمیزی داشته باشند‌. این فعال صنایع غذایی اشتغال‌زایی بالای صنایع غذایی را یکی از مزیت‌های این صنعت در کشور می‌داند و می‌گوید: با توجه به بحرانی که در حوزه اشتغال به‌ویژه در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی وجود دارد، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند اشتغال‌زایی خوبی به دنبال داشته باشد‌. موحد میزان دستیابی به نقدینگی را یکی از چالش‌های جدی صنایع تولیدی در کشور می‌داند و عنوان می‌کند: در حال حاضر تامین نقدینگی یکی از مهم‌ترین مشکلات تولید در کشور به‌ویژه در حوزه صنایع غذایی است‌. از سویی نرخ بالای تسهیلات بانکی یکی دیگر از تهدید‌های پیش روی سرمایه‌گذاران است‌. وی تاکید می‌کند: عدم توجه به مطالعات بازار و نیازمندی‌های جامعه یکی از مهم‌ترین تهدید‌های سرمایه‌گذاری در این صنعت است‌.

توصیه‌های پایانی 

موحد در پایان و در توصیه به تازه‌وارد‌ها توجه به مزیت‌های نسبی در مناطق مختلف کشور را یکی از نکات مهم در سرمایه‌گذاری می‌داند و تاکید می‌کند: توجه به این مزیت‌ها می‌تواند تا حد زیادی هزینه‌های تولید را کاهش دهد‌. اینکه بدانیم تولید کدام کالا در کدام منطقه دارای مزیت نسبی است یکی از عوامل موفقیت در سرمایه‌گذاری است بنابراین سرمایه‌گذاران باید این امر را در ‌تصمیم‌گیری‌های خود در نظر بگیرند‌. 

وی ادامه می‌دهد: اولویت دادن و توجه به مقوله دانش در شرایط کنونی صنایع غذایی کشور یکی از ضروریات است و سرمایه‌گذاران باید با مطالعات کافی و آگاهی کامل از شرایط بازار و توجه به تولیدات دانش‌محور و تحقیق‌محور به این بخش وارد شوند تا مسیر هموارتری را برای کسب موفقیت پیش رو داشته باشند‌. این فعال بازار می‌گوید: به واقع آنچه صنایع غذایی را صنعتی جذاب جلوه می‌دهد سود‌آوری بالای آن نیست بلکه استمرار این سودآوری است که این صنعت را در میان صنایع جذاب برای سرمایه‌گذاران جای داده است‌.