نقش دولت در ریزش بازار سرمایه

استعفای رئیس سازمان بورس و خبرهای ضدونقیض درباره استیضاح وزیر اقتصاد بر تلاطم های بازار سرمایه افزوده است. شاخص بورس تهران درحالی از میانه تابستان تاکنون پله پله از کانال 2میلیون واحدی پایین آمده است که در آخرین گام روز چهارشنبه گذشته با رشد ۳۳ هزار واحدی به رقم یک میلیون و ۱۸۳ هزار واحد رسید. در چند ماه گذشته سهامداران مالباخته بارها مقابل سازمان بورس و یا ساختمان مجلس تجمع کرده اند و نسبت به ضعف مدیریت بازار سهام معترض هستند. آخرین تجمع آنها در میانه هفته گذشته مقابل ساختمان متولی بازار سرمایه برپا شد و فردای آن روز در لابه لای خبرهایی که از نشست کمیسیون اقتصادی مجلس با وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس در رسانه ها به گوش می رسید، خبر استعفای حسن قالیباف اصل منتشر شد.

کارشناسان، ریزش بازار سرمایه را نتیجه اقدامات نسنجیده دولت می دانند که به سلب اعتماد مردم و بحران اعتماد در این بازار منتهی شده است. پس از آنکه در میانه مردادماه و در اوج روند صعودی بورس، اختلاف نظر وزارت نفت و وزارت اقتصاد در عرضه سهام پالایشی دولت باعث ورود بورس به فاز اصلاح و عقب نشینی از رکورد 2 میلیون واحدی شد، حالا اختلاف نظر وزارت صمت و متولی بازار سرمایه در قیمت گذاری فولاد موجب ریزش دوباره شاخص بورس شده است. منتقدان می گویند دولت درحالی مردم را برای درآمدزایی و جبران کسری بودجه روانه بورس کرده و بر آتش اشتیاق و سرمایه گذاری در بازار سهام دمیده که هیچ حمایتی از این ورود میلیونی در بورس به عمل نیاورده و پس از کسب درآمدهای سرشار و بورس بازی، سهامداران را به حال خود رها کرده است.

در آخرین سال قرن بر بازار سهام چه گذشت؟

در آخرین روز دی ماه بود که یک روز پس از تجمع اعتراضی سهامداران مقابل ساختمان سازمان بورس، خبر استعفای حسن قالیباف اصل، رئیس این سازمان منتشر شد و حاشیه های بازار سرمایه کامل شد. استعفایی که گویا پیش از این در آذرماه نیز انجام شده بود و حالا به واسطه آنچه عدم حمایت از بازار سرمایه خوانده شده، بار دیگر تقدیم وزیر اقتصاد شده است. از سوی دیگر، چند هفته ای است که زمزمه های استیضاح وزیر اقتصاد در صحن بهارستان به گوش می رسد و در گرماگرم همین شایعه ها بود که استعفای رئیس سازمان بورس از راه رسید. در این راستا و به دنبال ریزش های مستمر شاخص بورس تهران از نیمه دوم مردادماه تاکنون و همینطور ضعف دولت و نهاد ناظر بازار سرمایه، روز سه شنبه هفته گذشته کمیسیون اقتصادی مجلس، فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و حسن قالیباف اصل رئیس سازمان بورس را فرا خواند و همزمان با برگزاری این نشست بود که نامه استعفای رئیس سازمان بورس در رسانه ها منتشر شد و در پایان نشست نیز رئیس مجلس وعده داد که وضعیت بورس را در جلسه سران قوا پیگیری خواهد کرد.

دولت دوازدهم از ابتدای امسال با حمایتی که از بازار سرمایه به عمل آورد عملا توانست نقدینگی زیادی را وارد این بازار کند و به طور ناخودآگاه شهروندانی که همیشه چشم شان به دنبال سرمایه گذاری در بازارهای ارز، سکه و مسکن بود، ناگهان متوجه بازار سرمایه شدند و سرمایه خود را وارد بورس کردند، اما بعد از گذشت چند ماه خبری از حمایت های دولتمردانی که مردم را به سرمایه گذاری در بورس ترغیب کرده بودند، نشد و این گونه بود که اعتماد سهامداران خدشه دار شد. هم اکنون شاخص کل در کانال یک میلیون و 100 هزار واحد به سر می برد و در هفته پایانی دی ماه تنها اندکی از شتاب افت شاخص بورس کاسته شد، به طوری که اگر دو هفته قبل بازدهی منفی بورس حدود 6 درصد بود، در هفته ای که گذشت، این بازدهی منفی به حدود 3 درصد رسید.

به اعتقاد کارشناسان، ريزش شاخص بورس به دليل سیاست گذاری های نادرست دولت بوده و فرداي روزي كه وزير صمت تصميم گرفت تا قيمت شمش فولاد را كاهش دهد، بازار سرمايه وارد فاز منفي شد. البته پایان عصر ترامپ و ورود بایدن به کاخ سفید، بازگشت احتمالی آمریکا به برجام و احتمال لغو تحریم ها و کاهش قیمت دلار نیز در چشم انداز کاهشی بازار سهام بی تاثیر نبوده است. در حال حاضر، بیش از 60 درصد از جمعیت ایران با احتساب سهام عدالت، سهامدار بورس هستند و بنابراین افت و خیزهای شاخص بورس به یکی از مهمترین دغدغه های مردم تبدیل شده است. سهامداران هم اکنون چشم به حمایت دولت دوخته اند و رخدادهای بازار سرمایه را پس از استعفای حسن قالیباف اصل از ریاست سازمان بورس بیش از پیش دنبال می کنند.

رئیس سازمان بورس چرا و چگونه استعفا داد؟

حسن قالیباف اصل در نامه استعفای خود، علت استعفایش را فراهم نشدن شرایط اعلامی جهت حمایت از صنایع، بازار سرمایه و سرمایه گذاران برشمرده است. او فروردین ماه امسال جانشین شاپور محمدی، رئیس پیشین سازمان بورس شد و به این ترتیب عمر مدیریتی وی به یک سال هم نرسید. هرچند در زمان این جابه جایی گفته شد که دلیل بركناری شاپور محمدی، اختلاف نظر او با وزیر اقتصاد بوده است، اما فرهاد دژپسند در جلسه با نمایندگان مجلس، این موضوع را رد کرد و استعفای محمدی را به خاطر مسائل شخصی دانست.

قالیباف  اصل در نامه استعفای خود خطاب به وزیر اقتصاد نوشته است: «بنده در سخت ترین شرایط كه مردم دعوت عمومی به بازار سرمایه شده بودند، این وظیفه خطیر را برعهده گرفتم و در طول چند ماه خدمت در دشوارترین شرایط به دنبال توسعه بازار بودم.» او با انتقاد از آنچه «دخالت های سیاسی و ورود غیرحرفه ای مسئولان» خوانده است، گفته كه «در كمترین زمان بزرگترین كارها در بازار سرمایه انجام شد ولی متاسفانه به  واسطه اقدامات سیاسی و ورود غیرحرفه ای و بیش  از حد اشخاص و مسئولان به مباحث بازار سرمایه و بروز افت وخیز شدید شاخص كل بورس تهران، هیچ گاه دیده نشد.» در حال حاضر از اسلامی  بیگدلی، زالی پور و امید قائمی به عنوان گزینه های سرپرستی سازمان بورس نام برده می شود. استعفای قالیباف اصل در حالی صورت گرفته كه وزیر اقتصاد تحت شدیدترین انتقادها درباره مدیریت بورس قرار دارد و گفته می شود 120 نماینده مجلس نامه استیضاح او را به هیأت رئیسه مجلس ارائه داده اند.

در هر حال، دولت متهم اصلی اتفاقات اخیر بازار سرمایه به شمار می رود و ضعف مدیریتی دولتمردان در ریزش شاخص بورس به هیچ وجه قابل کتمان نیست. در مجموع می توان گفت، اتخاذ سیاست های پولی و هدایت نقدینگی سرگردان به سمت بورس به دلیل عدم تطابق زیرساخت های بازار سرمایه برای جذب 40 میلیون سهامدار جدید، از جمله عوامل اصلی شکل گیری وضعیت کنونی بورس بوده است.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com