کشت برنج در بستر خشک

موسسه تحقيقات برنج کشور براي شرايط کم آبي در کشت برنج راهکارهاي کوتاه، ميان و بلندمدت ارائه داده که با توجه به محدوديت منابع آبي کاربرد دارند. در چنين شرايطي محققان و پژوهشگران بايد تکنولوژي‌هايي را معرفي کنند که بدون نياز به آبياري غرقابی، توان کشت محصول امکان‌پذير باشد. يکي از برنامه‌هاي پژوهشي موسسه تحقيقات برنج کشور، معرفي رقم برنج هوازي است. در کشت اين رقم برنج، گياه بخشي از نيازهاي غذايي خود را از آب و بخش ديگر را از هوا مي‌گيرد. اين پروژه تحقيقاتي حدود 60 تا 70‌درصد انجام شده و در دست بررسي‌هاي نهايي قرار دارد. البته اگر منابع و اعتبارهاي مالي مورد نياز طرح که تا اينجا تقريبا با دست خالي و به همت پژوهشگران داخلي انجام شده، تامين شود مي‌توان به اجرايي شدن آن در زمين‌هاي کشاورزي مناطق کم آب کشور در زمان نزديک اميدوار بود.

برنج هوازي، مانند برنج‌هاي معمولي نيست و در بسترهاي خشک، بذر خشک و آبياري باراني و مقطعي قابليت کشت دارد. عملکرد اين رقم برنج در هکتار 20 تا 25‌درصد کمتر و بين 50 تا 60‌درصد صرفه‌جويي در ميزان مصرف آب دارد که قابل توجه است. اين نوع محصول برنج بيشتر براي مناطقي کاربرد دارد که بر اثر بي آبي رها مي‌شوند يا در مناطقي که کشت متراکم دارند. بنابراین آن را می‌توان در فصل پاييز که زمين‌ها به آبياري غرقابي و آب تخت کردن نیاز ندارند، کشت کرد.

يکي از مناطق هدف ما براي کشت اين رقم، کشت در استان‌هاي کم آبي است که کشاورزان همچنان به کشت برنج علاقه نشان مي‌دهند و کشت تابستانه مي‌کنند. اگر اين امکان باشد که با 50 تا 60‌درصد صرفه‌جويي در ميزان آب، 4 تا 5 تن برنج در هکتار برداشت کرد، ارزش اقتصادي اين محصول حفظ مي‌شود. اين طرح را بايد براي کشت در تمامي مناطق کشور با شرايط آب و هوايي متفاوت توسعه دهيم و نياز به اعتبار فني داريم تا در زمان کمتر و سرعت بيشتر طرح به اجرا برسد. با توجه به وظايف بخش کشاورزي در تامين محصولات کشاورزي و امنيت غذايي، بايد به پژوهش و تحقيقات اهميت بيشتري داده شود.

در زمينه طعم و کيفيت محصول برنج هوازي نيز بايد پژوهش‌ها کم کم کامل شود. در وهله نخست شايد اين رقم کيفيت و طعم برنج‌هاي شمال را نداشته باشد اما بايد آن را کامل کرد و توسعه داد. پارامترهايي وجود دارد که اگر در آن محدوده قرار گيرد، انتخاب مي‌کنيم. کيفيت را نيز در بخش‌هاي ژنوتيپ‌ها يا برنامه‌هاي اصلاحي قرار مي‌دهيم.

در مجموع مي‌توان گفت اين رقم در کشورهايي مانند آمريکا و چين کشت مي‌شود و به جايي رسيده‌اند که بين 10 تا 11 تن برداشت محصول در واحد هکتار دارند. اين زيرساخت جديد فرصتي فراهم مي‌کند که در بحران آبي که در آن قرار گرفته‌ايم بهره‌وري محصولاتي مانند برنج را با توجه به محدوديت منابع آب، افزايش دهيم. نخستين بار که اين طرح ارائه شد، عده‌اي کشت برنج در بستر خشک، بذر خشک و آبياري باراني و مقطعي را امکان‌پذير نمي‌دانستند اما بايد اذعان کرد که در دنياي علم، محال وجود ندارد. اين ايده بسيار اميد بخشي براي کشاورزان ماست که با بي آبي دست به گريبان هستند.

* پژوهشگر و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج ایران