سواد بصری یک کارفرما

کارفرماهایی هستند که در پروژه‌های طراحی خاصه از نوع گرافیکی‌اش، هیچ امکانی از خلاقیت، تصمیم و انتخاب را به طراحان نمی‌دهند و از این سو بخشی از طراحان هم سفارش‌هایی را که از دست‌سازمان‌ها می‌آید، به دور از خلاقیت و بدون صرف زمان بیشتر اجرا می‌کنند و هرچه سریع‌تر تحویل‌شان می‌دهند. درحالی‌که طراحان گرافیک مدام از نداشتن سواد بصری کارفرمایان پروژه‌های گرافیکی گله دارند، چند روز پیش کارفرمایی زنگ زد و یک دوره خصوصی «سواد بصری» را برای همکاران‌شان پرس و جو کرد.

این از حیرت‌آورترین چیزهایی بود که ممکن است برای یک طراح پیش بیایید؛ کارفرمایی که دنبال افزایش سواد بصری‌ سازمانش است. سعی کردم خوشحالی فراوانم را نشان دهم. گفت‌وگو ادامه داشت که احساس نگرانی کردم. «نکند می‌خواهند از این به بعد، خودشان دست به کار طراحی شوند». موضوع را با خودش طرح کردم که گفت: «نه ما با طراحان گرافیک، طراحان صنعتی، طراحان وب و خیلی‌های دیگر کار می‌کنیم و ادبیات مشترکی با آنها نداریم، گاهی چیزهایی می‌گویند که با آنها ارتباط برقرار نمی‌کنیم.» 

اما چه راه‌حلی باید پیدا کرد؟ مبانی هنرهای تجسمی برای دانشجویان گرافیک هم گاهی کلاس‌های حوصله‌‌سربری هستند. برای سفارش‌دهنده‌ای که تنها می‌خواهد روی پروژه‌های طراحی نظارت کند خسته‌کننده‌تر است. از سویی دیگر سرفصل‌های مبانی هنرهای تجسمی که به‌نوعی مبادی سواد بصری‌ست اصول و قواعدی کلی و مقدماتی‌ است، از تقارن، تعادل، کنتراست و چیزهایی از این قبیل. اما طراح‌ها که مشغول کارند با اینها کار نمی‌کنند. طراحی پروسه‌ای پیش‌بینی‌ناپذیر است که هر طراح هر لحظه براساس آنچه پیش می‌آید، تصمیم می‌گیرد. مبانی هنرهای تجسمی برای طراح‌ها در گذر زمان درونی شده و بی‌آنکه در سطح آگاهانه‌شان باشد در لایه عمیق‌تری از ذهن‌شان کار می‌کند و در کارش تاثیر می‌گذارد. 

شاید زمانی که چیزی را طراحی می‌کنند برای تصمیم‌ها و تغییرهایی که در کار می‌دهند دلیل واضح و مبرهنی نداشته باشند. برای همین زمانی که در برابر تغییراتی از سوی کارفرما مواجه می‌شوند جمله‌هایی به ظاهر گنگ و کلی از این دست می‌‌گویند: «خوب نمی‌شود. طرح به هم می‌خورد. این طوری بهتر است.» فراگرفتن مبانی هنرهای تجسمی کار سختی‌ است. غامض و پیچیده و در اوایل شاید بی‌منطق جلوه کند. خصوصا برای کسانی که ذهنی فنی و مهندسی دارند، پر از سوءتفاهم است. شاید به آن دوستان و دوستانی از آن دست ـ که بسیار کم‌شمار‌ند ـ پیشنهادی داد که خواست‌ها و انتظارهای کارکردی و کاربردی‌شان را با طراحان طرح کنند و بی‌تخفیف آنها را در طرح‌ها دنبال کنند. سواد بصری را هم بگذارند به عهده طراحان.

* طراح لوگو