چراغ سبز است؛ اما سرمایه‌گذاری برای عبور نیست

اولویت با حمل‌و‌نقل سبز است» این جمله‌ای است که بارها از زبان وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم شنیده و تیتر اخبار رسانه‌ها شده است. در حالی که تاکید تمام دولت‌ها در تدوین و بیان سیاست‌های بخش راه و ترابری، توسعه ریل و راه‌آهن است، اما تازه‌ترین آمارها می‌گویند، سهم ترانزیت ریلی در کشورمان تنها 4 درصد از کل ترانزیت را شامل می‌شود و سهم راه‌آهن در بخش مسافری هم در حال حاضر کمتر از 10درصد است. شعار ریلی دولت قبل، بهره‌برداری هزار کیلومتر خط آهن در سال بود، آرزویی که هیچ وقت محقق نشد، حتی با وجود اینکه 10 پروژه ریلی را در فهرست پروژه‌های مهر ماندگار خود قرار داد تا بتواند، اعتبارات بیشتری دریافت کند، اما باز هم نتوانست شعار آرمانی خود را سامان دهد و نیمه‌کاره بر دوش دولت جدید افتاد. این دولت با اذعان به نقش راه‌آهن در رشد اقتصاد کشور در بخش حمل‌و‌نقل، راه‌آهن را در اولویت اعتبارات و برنامه‌های خود قرار داده، اما با رویکردی جدید.
روز گذشته محسن پورسیدآقایی، مدیر عامل راه‌آهن کشور در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد، پایه اصلی سیاست‌های راه‌آهن تکیه بر توان بخش خصوصی است و باید تمام عملیات بهره‌برداری ناوگان ریلی به این بخش واگذار شود و بخش لوکوموتیو هم باید به بخش خصوصی واگذار شود که با واگذاری این بخش درعمل راه‌آهن تنها در حیطه سیاست‌گذاری باقی خواهد ماند.
هر چند راه‌آهن تجربه خصوصی‌سازی را با واگذاری رجا به تامین اجتماعی   در دولت‌های قبل داشت اما هنوز هم دولت در بخش ریلی نقش پدر خانواده را دارد که باید از جیب خرج کند، زیرا بخش خصوصی هنوز از عهده هزینه پروژه‌های ریلی و راه‌آهن برنمی‌آید.

سرمایه‌گذاری در راه‌آهن مخاطب خاص دارد
طبق اعلام راه‌آهن کشور در حال حاضر 70 شهر کشورمان از طریق 11 هزار کیلومتر خط آهن به هم وصل شده‌اند و هنوز از 31 استان کشورمان 11 استان صدای سوت قطار را نشنیده‌اند و از این 11 استان، استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی و گیلان که از استان‌های مرزی هستند، وجود خط آهن در آنجا می‌تواند اقتصادشان را از این رو به آن رو کند.
در حالی که ایران با وسعت ۱.۶۴۸.۱۹۵ کیلومتر مربع و با جمعیت 75 میلیون نفری تنها 11 هزار کیلومتر خط آهن دارد.خط ریلی کشوری مانند امریکا چیزی حدود 225 هزار کیلومتر است و اگر بخواهیم مقایسه منطقی‌ای داشته باشیم، خط آهن کشور ترکیه دو سال گذشته بیش از 12 هزار کیلومتر بود که در چند سال اخیر سرمایه‌گذاری کلانی را به این بخش اختصاص داده است.
تجربه تحول و رشد اقتصادی کشورها با توسعه شبکه ریلی، مسئولان کشورمان را هم متوجه خود کرده، اما واقعیت این است که جیب دولت برای سرمایه‌گذاری‌های عمرانی خالی است و نمی‌تواند از پس هزینه‌ها برآید، به طوری که مدت زمان کلنگ‌زنی پروژه‌ها تا افتتاح آن به بیش از یک دهه می‌رسد، بنابراین دولت چاره‌ای جز دعوت از بخش خصوصی به این حوزه‌ها و پروژه‌ها ندارد.
محمد محمدی، مدیرعامل شرکت واگن پارس در گفت وگو با «فرصت امروز» با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در بخش ریل و راه‌آهن مخاطب خاص دارد، گفت: نیازی نیست همه مردم را متوجه سرمایه‌گذاری در بخش‌های عمرانی و راهسازی کنیم، همین که دولت بتواند برنامه‌ای برای بخش خصوصی داشته باشد، توجه بخش خصوصی به این سمت جلب می‌شود.
وی ادامه داد: کافی است، سود سرمایه‌گذاری در پروژه ریلی بیشتر از سودهای بانکی باشد و اگر بتواند سوددهی این حوزه را تضمین کند، سرمایه‌گذاران پول خود را از بانک‌ها در می‌آورند و وارد سرمایه‌گذاری در حوزه ریلی می‌شوند.
محمدی با بیان اینکه در حال حاضر موضوع این است که آیا بخش خصوصی توان پرداخت هزینه‌های پروژه‌های سنگین ریلی را دارند، اظهار کرد: اینکه چه مقدار از پروژه‌های ریلی به بخش خصوصی واگذار می‌شود، مهم نیست. مهم این است که از یک جایی ورود بخش خصوصی به ریل و راه‌آهن شروع شود.
مدیرعامل واگن پارس ادامه داد: این دولت می‌تواند مدل‌هایی از روش سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه را پیاده‌سازی کند که بخش خصوصی بیشترین سهم را در پروژه‌ها داشته باشد. معتقدم وظیفه مهم دولت این است که مقدمات سرمایه‌گذاری در این حوزه را فراهم کند و کشور ترکیه می‌تواند بهترین مدل برای انجام این کار باشد.

قهر سرمایه‌گذاران از پروژه‌های ریلی
 چندی پیش بود که پورسیدآقایی، مدیرعامل راه‌آهن کشور از ارائه تسهیلات بلاعوض یک میلیارد تومانی به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای توسعه ناوگان باری و مسافری خبر داد؛ خبری که هر چند به نظر می‌رسید به مذاق سرمایه‌گذاران و فعالان این بخش خوش‌ می‌آید، اما با کمترین اقبال مواجه شد. محمود قیام، مدیرعامل قطار مسافربری سیمرغ در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با اشاره به بی‌میلی فعالان بخش خصوصی این حوزه برای ادامه کار گفت: 30 سال در حوزه ریلی کار کردم و در آستانه خداحافظی با این حوزه هستم.
وی درباره ارائه بسته‌های تشویقی دولت به سرمایه‌گذاران این حوزه گفت: صحبت‌های مدیرعامل راه‌آهن حرف‌های جدیدی نیست  بلکه همان حرف‌هایی است که در هشت سال اخیر هم شنیده‌ایم و دیگر اعتمادی به ادعاهای دولت در ارائه بسته‌های حمایتی نداریم.
قیام با بیان اینکه دعوت از سرمایه‌گذاران بدون حمایت امکان‌پذیر نیست، گفت: اگر دولت خواستار واگذاری پروژه‌های ریلی به بخش خصوصی است باید به فکر ارائه تسهیلات هم باشد. باید توجه داشته باشیم که کوچک‌ترین پروژه ریلی و راه‌آهنی به سرمایه کلانی نیاز دارد که بخش خصوصی بدون حمایت دولت نمی‌تواند آن را بر عهده بگیرد.