آیا بازار جهانی نفت با کمبود یا مازاد عرضه مواجه می شود / دورنمای بازار نفت در نیمه دوم سال 2018

فرصت امروز: مهلت 180 روزه آمریکا برای تحریم های نفتی، 4 نوامبر به سر می رسد؛ تحریم هایی که می تواند پیش بینی وضعیت بازار نفت را دگرگون کند. در همین زمینه، مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی در ماهنامه انرژی، به پیش بینی وضعیت بازار نفت خام جهان در نیمه دوم سال 2018 پرداخته و در این بررسی، افزايش تولید نفت خام از سوی عربستان و ساير تولیدكنندگان را مد نظر قرار داده است.

قبل از اجلاس 22 ژوئن اوپك، اغلب نهادهاي پيش بيني كننده برآورد مي كردند كه در صورتي كه همين روند در وضعيت عرضه و تقاضاي جهاني ادامه يابد، در نيمه دوم سال 2018 بازار با كمبود عرضه مواجه خواهد شد. مضافاً اينكه با تلاش هاي دولت آمريكا پس از خروج از برجام در جهت ممانعت از صادرات نفت ايران، پيش بيني مي شد كه بازار با حجم بيشتري از كمبود عرضه مواجه شود.

در اجلاس 22 ژوئن، توليدكنندگان اوپك و غيراوپك تصميم گرفتند كه پايبندي را از 150درصد به 100درصد كاهش دهند كه به معناي افزايش عرضه اي حدود 700 هزار بشكه در روز از طرف توليدكنندگان اوپك بود. البته در مورد تفسير تصميم اوپك برداشت ها متفاوت بود. به هر حال در راستاي اين تصميم در ماه ژوئن و ژوئيه برخي توليدكنندگان نظير عربستان سعودي، امارات متحده عربي، كويت و روسيه توليد خود را افزايش دادند. حال سوال این است كه با افزايش توليد برخي توليدكنندگان بعد از اجلاس اوپك، وضعيت بازار در نيمه دوم سال 2018 چگونه خواهد بود؟ گزارش بازوی پژوهشی مجلس، کوششی برای پاسخ به این سوال است.

برآورد دبیرخانه اوپک

اولین ارزیابی و تحلیل برای پیش بینی وضعیت نفت، برآوردهای دبیرخانه اوپك است. براساس برآورد دبيرخانه اوپك، تقاضاي جهاني نفت در سال 2017 حدود 1.7 ميليون بشكه در روز افزايش يافت و به 97.2ميليون بشكه در روز رسيد. اين سازمان برآورد كرده كه رشد تقاضاي جهاني نفت در سال 2018 حدود 1.7 میلیون بشکه در روز باشد. از سوي ديگر عرضه نفت توليدكنندگان غيراوپك (كه در سال هاي 2014 و 2015 از رشد بالايي برخوردار بودند)، در سال 2016 نسبت به سال قبل، كاهش يافت.

براساس برآوردهاي سازمان اوپك، رشد عرضه كشورهاي توليدكننده نفت غيراوپك در سال هاي 2014 و 2015 به ترتيب 2.3 و 1.6 ميليون بشكه در روز بود و در سال 2016 نه تنها رشدي نداشت، بلكه 800 هزار بشكه در روز نيز كاهش يافت. همچنين افزايش عرضه نفت غيراوپك در سال 2017 نسبت به سال 2016، حدود 800 هزار بشكه در روز برآورد شده است. انتظار مي رود عرضه غيراوپك در سال 2018 حدود 2 ميليون بشكه در روز و عرضه ميعانات و مايعات گازي اوپك 100هزار بشكه در روز افزايش يابد، بنابراين تقاضاي نفت اوپك از 33.4 ميليون بشكه در روز در سال 2017 به 32.9 ميليون بشكه در روز در سال 2018 كاهش خواهد يافت. (Opec, oil market report)

براساس برآوردهاي سازمان اوپك، در سال 2015 حدود 1.4 ميليون بشكه در روز مازاد عرضه نفت در بازار وجود داشت، هرچند در سال 2016 حجم مازاد عرضه در بازار كاهش يافت و به 200 هزار بشكه در روز رسيد، اما همچنان يكي از عوامل تضعيف كننده قيمت نفت بود. در سال 2017 بازار به طور متوسط با حدود 800 هزار بشكه در روز كمبود عرضه مواجه بود.

براساس برآوردهاي اوپك از وضعيت عرضه و تقاضا و سطح توليد اوپك، طي فصل اول سال 2018 بازار با 100 هزار بشكه در روز مازاد عرضه مواجه بود، اما طي فصول دوم با 300 هزار بشكه در روز كمبود عرضه مواجه شد كه براي تأمين تقاضا، از ذخيره سازي ها برداشت شده و در صورتي كه اوپك همين سطح توليد را حفظ كند، بازار در فصول سوم و چهارم 2018 به ترتيب با 1 و 1.3 ميليون بشكه در روز كمبود عرضه مواجه خواهد بود.

برآورد آژانس بین المللی انرژی

از سوی دیگر، برآورد آژانس بین المللی انرژی هم نشان می دهد که تقاضاي جهاني نفت در سال 2016 و 2017 به ترتيب حدود 1.1 و 1.5میلیون بشكه در روز افزایش یافته است. براساس برآوردهاي آژانس بين المللي انرژي، عرضه غيراوپك كه در سال هاي 2014 و 2015 از رشد بالايي برخوردار بود، در سال 2016 كاهش يافت.

افزايش عرضه نفت غيراوپك در سال هاي 2014 و 2015 به ترتيب 2.5 و 1.5 میلیون بشكه در روز بود. برآورد آژانس حاكي از آن است كه عرضه توليدكنندگان غيراوپك در سال 2017 نسبت به سال 2016 حدود 800 هزار بشكه در روز افزايش يافته است. آژانس بين المللي انرژي براي سال 2018 پيش بيني كرده كه تقاضاي جهاني نفت 1.4ميليون بشكه در روز رشد داشته و به 99.1ميليون بشكه افزايش يابد. از طرف ديگر عرضه غيراوپك 2 ميليون بشكه در روز افزايش خواهد يافت، بنابراين تقاضاي نفت اوپك از 32.7ميليون بشكه در روز در سال 2017 به ۳2 ميليون بشكه در روز در سال كاهش خواهد يافت. (IEA, oil market report)

براساس برآوردهاي آژانس بين المللي انرژي، در سال 2015، حدود 1.4 ميليون بشكه در روز مازاد عرضه نفت در بازار وجود داشت، هرچند در سال 2016 حجم مازاد عرضه در بازار كاهش يافت و به 800هزار بشكه در روز رسيد، اما همچنان يكي از عوامل تضعيف كننده قيمت نفت بود. در سال 2017 بازار به طور متوسط با حدود 300 هزار بشكه در روز كمبود عرضه مواجه بود.

براساس برآوردهاي آژانس بين المللي انرژي از وضعيت عرضه و تقاضا و سطح توليد اوپك، طي فصل اول سال 2018 بازار در وضعيت تعادل قرار داشته، اما طي فصول دوم با 200 هزار بشكه در روز كمبود عرضه مواجه شد كه براي تأمين تقاضا، از ذخيره سازي ها برداشت شده و در صورتي كه اوپك همين سطح توليد را حفظ كند (توليد اوپك در ژوئن 2018 براساس برآورد آژانس 31.9 ميليون بشكه در روز بوده است) بازار در فصل سوم در وضعيت تعادل قرار خواهد داشت، اما در فصل چهارم 2018 با 100 هزار بشكه در روز كمبود عرضه مواجه خواهد بود.

نتیجه گیری

بعد از اجلاس 22 ژوئن اوپك، برخي توليدكنندگان اوپكي و غيراوپكي عضو توافق كاهش توليد، توليد خود را افزايش دادند. سطح كلي توليد اوپك در ماه ژوئن با 144 هزار بشکه در روز افزایش به 32.3میلیون بشکه در روز و در ماه ژوئيه با 198هزار بشکه در روز افزايش به 32.4ميليون بشكه در روز رسيد. در ماه ژوئن 2018 تولید عربستان با 423 هزار بشکه در روز افزايش به 10.44 ميليون بشکه در روز رسید و در ماه ژوئيه با 64 هزار بشكه در روز افزايش به 10.504 میلیون بشكه در روز رسيد. امارات در ماه ژوئن و ژوئیه به ترتیب 28 و 65 هزار بشکه در روز و كويت به ترتيب 10 و 77 هزار بشكه در روز افزايش توليد داشتند.

به طور كلي اين سه كشور كه برآورد مي شد بيشترين ميزان ظرفيت مازاد توليد را در اوپك دارند، در دو ماه گذشته جمعاً 667 هزار بشكه در روز افزايش عرضه داشته اند كه اگر برداشت عربستان از ذخيره سازي هايش را از آن كسر كنيم حدود 460 هزار بشكه در روز مي شود. از طرف ديگر توليد روسيه نيز كه از موافقان افزايش عرضه بود، در ماه ژوئن 90 هزار بشكه در روز و در ماه ژوئيه 30 هزار بشكه در روز افزايش يافته است.

افزايش توليد این چهار كشور در مجموع 550 هزار بشکه در روز بوده است و با توجه به وضعيت عرضه و تقاضا، علي رغم اين افزايش توليد در فصل سوم 2018 و به ويژه در فصل چهارم 2018 بازار با كمبود عرضه مواجه خواهد بود، اما حجم آن نسبت به برآوردهاي قبلي كاهش يافته است.