سهم فناوری‌ های پیشرفته از صادرات همچنان نزولی/ «ای‌تک» در آرزوی 10 سال قبل

سال‌هاست که صنایع های‌تک مورد توجه مسئولان و صنعتگران دنیا به‌ویژه کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است و فعالان این بخش به علت مقرون‌به‌صرفه بودن و البته تاثیر مستقیم آن در اقتصاد علاقه فراوانی به استفاده از این فناوری در محصولات خود دارند. در کشور ما هم تحرکاتی برای استفاده از این علم در صنایع مختلف شده است و نزدیک به دو ماه پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سهم صنایع با فناوری بالا (های‌تک) را در اقتصاد ایران بررسی کرد.

 دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز اعلام داشت: سهم صادرات محصولات صنعتی با فناوری بالا از کل صادرات صنعتی کشور در سال‌های اخیر بسیار اندک و در برخی از سال‌ها، کمتر از یک درصد و روند این سهم نیز از سال ۱۳۸۴ تاکنون کاملا نزولی بوده به‌گونه‌ای که از حدود 5/1 درصد به حدود 73/0 واحد درصد در سال ۱۳۹۲ و به حدود 56/0 واحد درصد در هفت ماهه اول سال ۱۳۹۳ کاهش پیدا کرده است.

براساس این گزارش، ارزش صادرات صنایع های‌تک در سال ۱۳۹۰ به بالا‌ترین مقدار خود رسید که حدود 4/217میلیون دلار بود و در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ به ترتیب به رقم ۱۷۷ و 7/184 میلیون دلار کاهش پیدا کرد. آمار‌های ارائه شده توسط مرکز مطالعات مجلس بیانگر آن است که طی 14سال اخیر همزمان با رشد صادرات صنعتی کشور، صادرات صنایع های‌تک به اندازه آن رشد پیدا نکرد، هر سال از سهم صنایع های‌تک در صنعت کاسته و تمرکز بر یک نوع محصول خاص مانند تولید دارو افزایش پیدا کرد‌.  این ارقام نشان‌دهنده آن است که برخلاف کشور‌های در حال توسعه و پیشرفته، در کشور ما این فناوری اصلا جدی گرفته نشده است و مشکلات بزرگی برای استفاده از این علم در صنایع مختلف وجود دارد.

فرزاد آریا، کارشناس های‌تک درباره مشکلات پیش‌روی این فناوری به «فرصت امروز» گفت: با وجود اینکه های‌تک در برخی دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود اما متاسفانه درصد بسیار ناچیزی از فارغ‌التحصیلان این رشته جذب بازار کار مطابق رشته تحصیلی خود می‌شوند و این نشان می‌دهد که های‌تک فقط به‌عنوان شعار در کشور وجود دارد و هیچ خروجی ندارد. وی افزود: علاوه بر این آمار‌های ارائه شده از مجلس نیز نشان می‌دهد که متاسفانه رشد های‌تک در کشور ما منفی است و این خبر بسیار ناگواری در حوزه صنایع مختلف کشور است.

آریا درباره صنایعی که این فناوری می‌تواند در آن نقش ایفا کند، گفت: صنایع الکترونیک یا صنایع طراحی و ساخت که شامل کامپیوتر و ملحقات آن، مدارهای مجتمع، تولید تجهیزات الـکـتـرونـیکی و ارتباطی پیشرفته می‌شود البته به‌جز فرآیندهای مونتاژ می‌توانند از های‌تک استفاده کنند. 

وی افزود: علاوه بر آن صنایع تولید مواد نو که تولید سرامیک‌های پیشرفته، کامپوزیت‌ها، پلیمرهای پیشرفته و مواد ابر‌رسانا است و همچنین صنایع بیوفناوری، اپتیک و لیزر، اتوماسیون صنعتی و خیلی از صنایع دیگر می‌توانند از های‌تک بهره‌مند شوند. 

این کارشناس درباره نقش بهینه های‌تک در اقتصاد اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اقتصادی صنایع پیشرفته در این است که این صنایع بدون تعامل با تجارت جهانی امکان چندانی برای توسعه بازار ندارند‌. به این معنی که بازار داخلی برای محصولاتی که با فناوری‌های پیشرفته تولید شده‌اند آنقدر وسیع نیست که بتواند در افزایش عرضه موثر باشد‌. بنابراین صنایع فعال در این زمینه برای توسعه بازار خود نیازمند ارتباط با بازارهای جهانی هستند. همین امر تاثیر بسیاری در افزایش کیفیت محصولات دارد و در نتیجه باعث بالا رفتن توان تولید می‌شود.

رقابت شدید کشورهای پیشرفته، کیفیت بالا در محصولات و خدمات در ابعاد مختلف نیاز به مهارت و ابزار دقیق و دانش فنی پیچیده و نرخ بالای تغییرات فناوری، از جمله مواردی است که تجارت آن را در دنیا مورد توجه قرار داده و رقابت آن را بسیار حساس کرده است. آریا افزود: مزیت دیگر صنایع با فناوری پیشرفته این است که تحولات فناوری‌های روز دنیا بسیار سریع اتفاق می‌افتد و صنایع کشور ما نیز برای افزایش سطح تکنولوژی‌های خود و به‌روز ماندن ناگزیر از برقراری ارتباط با فناوری‌های روز دنیا هستند که این امر در تولید بومی علم نیز بی‌تاثیر نخواهد بود.

این استاد دانشگاه افزود: گفته می‌شود ایران در زمینه تولید داروهای هورمونی «های‌تک» و «بایوتک» در منطقه رتبه سوم و در دنیا رتبه 12 را به خود اختصاص داده است. وی اظهار کرد: در حال حاضر در کشور ما های‌تک فقط در چند حوزه فعالیت دارد که تولید دارو و تولید محصولات کشاورزی از برجسته‌ترین این حوزه‌ها است که با مشکلات و رشد بسیار کمی در این بخش‌ها هم مواجه هستیم. آریا در پایان خاطرنشان کرد: مسئولان برای خروج از رکود صنعت کشور باید توجه زیادی به های‌تک داشته باشند چون این فناوری ارزش سرمایه‌گذاری‌ دارد و به سرعت به درآمدزایی خواهد رسید.