توفان ذهنی چطور کارآفرینان را نجات می دهد؟

آن تصویر آشنا را در ذهن خود مجسم کنید: یک اتاق کنفرانس شیشه ای، یک تخته وایت بورد سفید و درخشان و گروهی از افراد که با ماژیک هایی در دست با یک سکوت معذب به یکدیگر نگاه می کنند. یک نفر، معمولا مدیر جلسه، با شور و هیجانی تصنعی می گوید: «خب دوستان، هیچ ایده بدی وجود ندارد! بیایید کمی خلاقیت به خرج دهیم!». این جمله، اغلب فرمان شلیک برای مرگ خلاقیت است.

توفان فکری یکی از مهم و در عین حال بدفهمیده ترین مفاهیم در دنیای کسب و کار است. ما آن را به عنوان یک آیین جادویی برای احضار روح نوآوری می بینیم، اما اگر با خودمان صادق باشیم، اکثر ما این جلسات را با حسی از ناامیدی ترک کرده ایم. جلساتی که در آن، چند ایده تکراری و بی خطر مطرح می شود، بلندترین صدای اتاق بر بقیه غلبه می کند و در نهایت، با چند یادداشت پراکنده روی تخته که هرگز به هیچ اقدام عملی منجر نمی شوند، به پایان می رسد.

مشکل از خود ایده توفان فکری نیست. مشکل از ماست. ما فراموش کرده ایم که این مفهوم، در اصل خود، یک فرآیند علمی و به شدت ساختاریافته بوده، نه یک هرج و مرج خلاقانه و بی قانون. این یک تئاتر نوآوری نیست؛ یک آزمایشگاه روانشناسی است. این مقاله، به تشریح این موضوع می پردازد که چرا این آزمایشگاه ها اغلب به صحنه نمایش ایده های مرده تبدیل می شوند و چگونه می توان آنها را دوباره زنده کرد.

توفان فکری واقعا چه بود و ما با آن چه کردیم؟

برای فهمیدن اینکه کجا به بیراهه رفتیم، باید به سرچشمه بازگردیم. در اواخر دهه ۱۹۳۰ الکس آزبورن، یک مدیر تبلیغاتی، از بی اثر بودن جلسات ایده پردازی سنتی به ستوه آمده بود. او متوجه شد که بزرگ‎ترین دشمن یک ایده جدید، «قضاوت فوری» است. به محض اینکه کسی ایده ای را مطرح می کند، ذهن ما به طور خودکار شروع به پیدا کردن معایب آن می کند. این قضاوت، بذر نوآوری را قبل از جوانه زدن، می خشکاند.

مطلب مرتبط: حل معمای یافتن ایده کسب و کار با توفان ذهنی (Brain Storm)

آزبورن یک روش جدید را با چهار قانون بسیار ساده و مشخص طراحی کرد:

۱. به دنبال کمیت باشید، نه کیفیت: هدف، تولید هرچه بیشتر ایده هاست، فارغ از اینکه چقدر احمقانه به نظر برسند. منطق این است که برای پیدا کردن یک شاهزاده، باید قورباغه های زیادی را ببوسید.

۲. قضاوت را به تعویق بیندازید: هیچ انتقاد یا قضاوتی، چه مثبت و چه منفی، در حین مرحله تولید ایده مجاز نیست.

۳. ایده های عجیب و غریب را تشویق کنید: ایده های خارج از چارچوب، اغلب دروازه ورود به راه حل های انقلابی هستند.

۴. ایده ها را ترکیب کرده و بهبود ببخشید: ایده های دیگران را بشنوید و به این فکر کنید که چگونه می توان آنها را با هم ترکیب کرد یا آنها را کامل تر کرد.

ما قانون اول را فراموش کردیم، دومی را زیر پا گذاشتیم، از سومی ترسیدیم و هرگز به چهارمی نرسیدیم. ما روح این فرآیند را گرفتیم و از آن، فقط یک جسد بی جان با یک نام جذاب باقی گذاشتیم.

چگونه یک توفان فکری واقعی را مهندسی کنیم؟

خبر خوب این است که راه حل این مشکلات، پیچیده نیست، اما نیازمند انضباط و طراحی دقیق است.

•    شروع با سکوت: این قدرتمندترین پادزهر برای مبارزه با دو هیولای اول است. قبل از شروع هرگونه بحث گروهی، از همه بخواهید که به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه، به صورت فردی و در سکوت، ایده های خود را بر روی کاغذهای یادداشت یا یک تخته مجازی بنویسند. این کار به درونگراها فرصت فکر کردن می دهد و تاثیر نظر مدیر ارشد را از بین می برد. حالا شما به جای چند ایده از چند نفر، ده ها ایده از همه افراد حاضر در جلسه دارید.

•    سوال خود را قاب بگیرید: هرگز با یک سوال مبهم شروع نکنید. مشکل را به یک «چالش مشخص و قابل اقدام» تبدیل کنید. به جای «چگونه فروش را افزایش دهیم؟»، سوال را اینطور قاب بگیرید: «چگونه می توانیم تجربه اولین خرید مشتریان جدید را آنقدر لذت بخش کنیم که آنها در همان هفته اول، داستان شان را برای یک دوست تعریف کنند؟». این سوال مشخص، خلاقیت را در یک مسیر هدفمند هدایت می کند.

•    نقش ها را مشخص کنید: فردی که جلسه را اداره می کند، نباید خودش منبع اصلی ایده باشد. او باید یک تسهیلگر (Facilitator) بی طرف باشد. وظیفه او نه قضاوت کردن ایده ها، که اجرای قوانین، مدیریت زمان و اطمینان از این است که صدای همه شنیده می شود. تسهیلگر، نگهبان فرآیند است و اجازه نمی دهد که جلسه از مسیر خود خارج شود.

•    ایده ها را دسته بندی و اولویت بندی کنید: پس از مرحله تولید ایده ها در سکوت، تمام یادداشت ها را بر روی تخته بچسبانید. حالا از گروه بخواهید که ایده های مشابه را در کنار هم قرار داده و برای هر دسته، یک عنوان انتخاب کنند. این کار به شما کمک می کند تا الگوها را ببینید. در مرحله بعد، می توانید با استفاده از روش هایی مانند رأی گیری نقطه ای از گروه بخواهید تا امیدوارکننده ترین و قابل اجراترین ایده ها را برای بررسی بیشتر انتخاب کنند.

سخن پایانی

یک جلسه توفان فکری موفق، یک رویداد جادویی و غیرقابل پیش بینی نیست؛ این نتیجه یک طراحی هوشمندانه و محترمانه است. این فرآیند، به معنای احترام گذاشتن به سبک های فکری متفاوت، ایجاد امنیت روانی برای به اشتراک گذاشتن ایده های نیمه کاره و داشتن انضباط برای جدا کردن مرحله «تولید ایده» از مرحله «ارزیابی ایده» است.

مطلب مرتبط: توفان ذهنی و راهکارهایی برای افزایش خلاقیت

این یک تغییر فرهنگی از «تئاتر نوآوری» به «آزمایشگاه کشف» است. در یک تئاتر، همه به دنبال خوب به نظر رسیدن هستند اما در یک آزمایشگاه، همه به دنبال رسیدن به حقیقت هستند، حتی اگر این مسیر پر از آزمایش های شکست خورده باشد. رهبرانی که بتوانند این محیط آزمایشگاهی را در سازمان خود خلق کنند، نه تنها به ایده های بهتری دست پیدا خواهند کرد، بلکه به یک سرمایه بسیار ارزشمندتر نیز می رسند: تیمی که از فکر کردن، به چالش کشیدن و ساختن آینده، نمی ترسد. سوال کلیدی این نیست که ایده بزرگ بعدی شما چیست. سوال این است: آیا آزمایشگاه شما برای کشف آن، آماده است؟

منابع:

https://miro.com

https://www.interaction-design.org