زاگرس در پیچ و خم تحولات اقتصادی

شرکت پتروشیمی زاگرس به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول ایران با ظرفیت 3‌میلیون و 300‌هزار تن، ازجمله شرکت‌های مهم این صنعت در ایران است. این مجموعه برخلاف سایر شرکت‌های گروه که فرآیندی پیچیده و محصولات نسبتا بیشتری دارند با دریافت گاز طبیعی و یوتیلیتی به‌عنوان خوراک و سوخت از پتروشیمی مبین، به تولید تنها محصول خود یعنی متانول می‌پردازد و با توجه به مصرف کم این محصول در کشور و عدم توسعه زنجیره تولید این ماده خام، زاگرس بیش از 97‌درصد تولیدات خود را در بازارهای صادراتی عرضه می‌کند و ارزهای دریافتی را با نرخ بازار آزاد تسعیر می‌کند.

به همین خاطر فروش و سودآوری شرکت به‌طور کاملا مستقیم به قیمت متانول و نرخ دلار وابسته بوده و هرگونه نوسان در ارزش این دو متغیر، سود شرکت را تغییر می‌دهد. از این‌رو زاگرس ازجمله شرکت‌های با ریسک بازار و نرخ ارز بالا دسته‌بندی می‌شود، به عبارت بهتر در صورت نوسانات شدید در قیمت متانول یا نرخ ارز، زاگرس توان تغییر را نداشته و با نوسانات شدید در سودآوری مواجه خواهد شد.

براساس این گزارش، با توجه به افت قیمت نفت از سال 2014 و کاهش مصرف متانول در مصارف سوختی، قیمت این محصول به‌شدت افت کرد. ورود طرح‌های تولید جدید به بازار در سال‌های اخیر عرضه متانول را افزایش داده و چین نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده متانول دنیا چند طرح تولید خود را رونمایی کرده است و برنامه افزایش تولید را دارد. افزایش عرضه در کنار کاهش آهنگ رشد مصرف، صنعت متانول را نیز همانند سایر صنایع با چالش بازار مواجه ساخته و تولیدکنندگان برای رقابت در بازار صادراتی مجبور به کاهش قیمت شده‌اند.

این در حالی است که به دلیل همین مشکلات نسبت تولید به ظرفیت تولید متانول در جهان کم شده و همین عامل حاشیه سود شرکت‌های بزرگ را کاهش داده است. بر این اساس با توجه به رکود اقتصادی در چین و کاهش رشد اقتصادی این کشور در کنار افت شدید قیمت نفت و عدم انتظار رشد قیمت آن در سال 2016، نمی‌توان انتظار افزایش قیمت این محصول را در سال 2016 داشت.

پتروشیمی زاگرس با توجه به سهم زیاد صادرات از فروش شرکت، از تحریم‌های بین‌المللی آسیب زیادی دید، به‌طوری‌که با شدت گرفتن تحریم‌ها همچنین قطعی گسترده گاز، تولید و فروش این شرکت در سال‌های 91 و 92 با کاهش زیاد به محدوده 2‌میلیون تن رسید، اما با کاهش مشکلات فروش هم‌راستا با مذاکرات هسته‌ای در سال 93، فروش شرکت افزایش 36‌درصدی را تجربه کرد. البته در این افزایش نباید سهم کاهش قطعی گاز پتروشیمی در سال مذکور را نادیده گرفت.

با توجه به مطالب ذکرشده مهم‌ترین گلوگاه‌های فعلی شرکت شامل افت قیمت نفت و در پی آن افت قیمت متانول، پایین بودن صادرات محصول نسبت به سال 90 و مشکلات قطعی گاز خوراک در فصل سرد، است.البته به لیست چالش‌های شرکت باید افزایش نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها را نیز اضافه کرد. این در حالی است که باوجود واگذاری اختیار تعیین نرخ خوراک به دولت در بودجه سال 94 و تعیین زمانی برای تعیین نرخ خوراک، حال چیزی نمانده که لایحه بودجه سال 95 نیز به مجلس ارائه شود و هنوز هم مسئولان مربوطه تصمیم‌گیری در مورد این مسئله مهم را به هفته‌های بعد موکول می‌کنند.

با توجه به سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در تکمیل فازهای پارس جنوبی به نظر می‌رسد در سال جاری قطعی گاز به حداقل خود رسیده و ریسک مشکلات تامین خوراک کاهش یابد. افت قیمت متانول ادامه داشته اما باوجود افزایش نرخ دلار در پاییز و انتظار ادامه آن در زمستان سال جاری، تا حدی افت قیمت‌ها جبران خواهد شد.

در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری شرکت زاگرس باوجود افزایش 12‌درصدی در تولید نسبت به دوره مشابه سال گذشته، نتوانست بیش از 4‌درصد فروش مقداری خود را افزایش دهد و همین عامل موجب شد میزان ذخیره‌سازی متانول در این شرکت افزایش یابد. همچنین همین عامل نشان می‌دهد که بازار همچون گذشته، کشش خرید متانول را ندارد. با این ‌وجود، در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری نرخ ریالی فروش صادراتی متانول در شرکت زاگرس با افت 8‌درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته همراه شد.

این در حالی است که افت قیمت دلاری متانول بیش از این بوده و بخشی از افت آن با افزایش نرخ دلار جبران شده است. زاگرس در نخستین بودجه خود تولید و فروش 2‌میلیون و 850‌هزار تن متانول را برای سال 94 پیش‌بینی کرده بود که با توجه به افزایش تقاضای متانول در فصل سرد به دلیل افت تولید متانول چین و همچنین احتمال برداشته شدن تحریم‌ها در فصل زمستان، انتظار می‌رود این شرکت بتواند این حجم از فروش را پوشش دهد.

این در حالی است که افت قیمت متانول تا محدوده 200‌‌دلار و فاصله آن با بودجه شرکت، موجب می‌شود که زاگرس در تحقق بودجه خود با چالش جدی مواجه شود. علاوه بر این دعوای بین زاگرس و شرکت مبین به‌عنوان تامین‌کننده یوتیلیتی هنوز هم ادامه داشته و همین عامل ریسکی مهم بر سر راه پتروشیمی زاگرس خواهد بود.

کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه