نسل نوین آموزشی برای کشورهای در حال توسعه / یادگیری مجازی

رشد فناوری در سراسر جهان طی دهه‌های گذشته با همه معایب و مزایای خود، عامل تغییر و تحولات زیادی در نحوه زندگی مردم شده و این رشد تا جایی سرعت داشته که نظام آموزشی اکثر کشورها به‌ویژه کشورهای در حال توسعه را دستخوش تغییراتی کرده است. 

آموزش مجازی که طی چند سال گذشته در برخی از مراکز آموزشی سراسر ایران نیز باب شده با استقبال نسبتا خوبی مواجه شده و به گفته کارشناسان در این روش مدرن آموزشی که به لطف اینترنت و شبکه‌های کامپیوتری شکل گرفته است دیگر مشکلات رفت‌و‌آمد به مراکز آموزشی حذف شده و دانشجویان این مراکز با صرف کمترین وقت ممکن موفق به یادگیری و دریافت مدارک تحصیلی از مراجع رسمی و معتبر کشور می‌شوند. 

با اینکه یادگیری مجازی رفته‌رفته به روش رایج آموزش در جهان تبدیل می‌شود اما مانند هر فناوری دیگری مشکلات و موانعی را بر سر راه خود دارد که در ایران بزرگ‌ترین آنها ضعف زیرساخت و اطلاع‌رسانی کم به افراد جویای دانش است.

 محمدرضا وحید، مدرس و کارشناس حوزه آموزش الکترونیک درباره مزایای یادگیری مجازی به «فرصت امروز» گفت: در آموزش الكترونیكی كه به‌عنوان روش‌ مدرن آموزشی از آن یاد می‌شود، سه مولفه و رویكرد مهم وجود روش و محتوای آموزشی سفارش شده برای هر آموزش، تعیین بازه زمانی توسط آموزش‌گیرنده و همچنین انتخاب مکان دلخواه توسط او برای دسترسی به مطالب آموزشی مدنظر است، ضمن این كه آموزش الکترونیک دامنه گسترده‌ای نیز داشته و با توجه به نوع استفاده و امکانات موجود به انواع آموزش بر پایه وب، آموزش مبتنی بر رایانه، آموزش از طریق وسایل و ابزار دیجیتال همراه و همچنین آموزش از طریق تلفن‌همراه تقسیم می‌شوند كه هر یك مزایای خاص خود را دارا هستند. 

وی افزود: همچنین نبود نیاز به صرف وقت و حضور در کلاس، برخورداری از یک روش مطالعه انعطاف‌پذیر مطابق نیاز دانشجو، بهره‌مندی از مزایای کار گروهی در مطالعه به‌صورت آنلاین، کنجکاوی و ابتکار بیشتر و دسترسی به تکنولوژی‌های جدید، استفاده از اطلاعات به‌روز، امكان یادگیری در هر زمان و هر مکان و همچنین كاهش هزینه‌های یادگیری از جمله مزیت‌های عنوان شده از سوی كارشناسان امر برای آموزش الکترونیکی است.  وحید اظهار کرد: گسترش كمی و كیفی آموزش الكترونیكی به توسعه‌ سیستم‌های مدیریت آموزشی در تمام كشور نیاز دارد. 

وی با بیان اینكه بیشتر رشته‌های مجازی در مقطع كارشناسی ارشد ارائه می‌شود، علت را كم بودن تعداد دروس در این مقطع عنوان و اظهار كرد: دانشجویانی كه مدرك كارشناسی خود را در دوره‌های حضوری گرفته‌اند با شیوه‌ آموزش و دروس دانشگاهی آشنا هستند و آموزش الكترونیكی به این دانشجویان در مقطع كارشناسی ارشد آسان‌تر است.همچنان‌‌كه دانشگاه‌هایی چون امیركبیر و علم و صنعت در مقطع ارشد دوره‌های مجازی از مقطع كارشناسی موفق‌تر بوده‌اند.  

این استاد دانشگاه با اشاره به این كه دانشجویانی كه به رشته‌های مجازی دانشگاه‌ها جذب می‌شوند رتبه‌ای پایین‌تر از دانشجویان دوره‌های حضوری دانشگاه‌های بزرگ كشور دارند، تصریح كرد: باید جو آموزشی برای دانشجویان دوره‌های مجازی ایجاد شود به‌نحوی‌كه دانشجویان این دوره‌ها با همكلاسی‌های خود ارتباط داشته باشند و با سوال و جواب از یكدیگر خلاقیت‌های مورد نیاز دانشجویان برای ارتقای سطح علمی خود را كسب كنند كه به این منظور حتما باید واحدهای عملی به‌صورت حضوری ارائه شود. 

پرویز رستگار، استاد دانشگاه و مدرس رشته‌های مجازی نیز با تاكید بر اینكه زیرساخت مناسب برای توسعه دانشگاه مجازی كشور وجود ندارد، به «فرصت امروز» گفت: آموزش الكترونیكی را باید یك ضرورت اجتناب‌ناپذیر و یك ابزار آگاه‌سازی و آموزش هزاره دوم دانست كه می‌بایست به سرعت در كشور توسعه پیدا كند. 

وی افزود: این آموزش می‌تواند نه تنها آموزش‌های كلاسیك بلكه آموزش‌های جدید را نیز دربربگیرد، در بیشتر كشورهای توسعه‌یافته از آموزش الكترونیكی به‌عنوان ابزار توسعه آگاهی مردم استفاده می‌كنند. این کارشناس اظهار کرد: اگر بخواهیم‌ آموزش الكترونیكی با كیفیت قابل قبول داشته باشیم باید پایانه‌های آموزشی با پهنای باند مناسب و نصب سرورهای لازم وجود داشته باشد. 

وی بـا بیان اینكه بـرای رسیـــدن بـــه آمـــوزش الكترونیكی در سطح بالا دو مــانع وجود دارد اضـــافـه كـــرد: نبود اتصال‌های پـــرسرعت به تمـــام سایت‌های آمــوزشی در كشور و نـــرم‌افزارهـــای آمـــــوزشـــی غیـــرمنسجــم، بهره‌برداری از آموزش الكتـــرونیكی را در تمام نقــاط غیرممكن كرده است.  این استاد دانشگاه ادامه داد: مانع دیگر در مسیر ارتقای سطح كمی و كیفی آموزش الكترونیكی در كشور بی‌علاقگی و آشنایی كم اساتید به شیوه‌ آموزش الكترونیكی است. اساتید ممكن است دارای دانش عمیق و وسیع در رشته خود باشند اما استفاده از ابزار سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را دوست نداشته باشند. 

وی افزود: تهیه برنامه‌های آموزش از راه دور و به‌ویژه آموزش مجازی یك فرآیند گروهی است نه فردی. در این گروه باید از متخصصان رایانه، متخصصان آموزش از راه دور و آموزش مجازی و نیز متخصصان روانشناسی و علوم تربیتی بهره گرفته شود. مسلما اگر قرار باشد فقط متخصصان رایانه یا فقط آموزش‌دهندگان چنین برنامه‌ای را تهیه كنند، نتیجه‌ای نخواهد داشت.

 رستگار درباره معایب آموزش الکترونیکی اظهار کرد: هرچند آموزش مجازی منجر به كاهش هزینه‌های اجرای آموزش، افزایش بهره‌وری، صرفه‌جویی در زمان، حذف تردد كاركنان به محل‌های آموزشی و ده‌ها مزایای دیگر می‌شود، ولی ضرورت، فرهنگ پذیرش و مزایای این نوع آموزش هنوز برای بسیاری از مدیران و مسئولان سازمان‌ها روشن نشده است. دلیل این امر را می‌توان در وجود نداشتن راهبرد‌ها به‌طوركلی و راهبرد‌های آموزشی به‌طور خاص دانست.

نبود راهبرد‌ها در سازمان‌ها منجر به انجام فعالیت‌های پراكنده و استفاده از روش‌ها و فنون قدیمی در انجام فعالیت‌ها می‌شود. بر همین اساس نبود جایگاه مناسب برای این نوع آموزش منجر به انجام فعالیت‌های آموزشی، با روش‌های رایج سنتی و صرف هزینه آموزشی زیاد شده است، فعالیت‌هایی آموزشی كه می‌توان با استفاده از فناوری‌های نوین هزینه اجرای آنها را كاهش وكیفیت آن را نیز افزایش داد.