2 روایت از رشد اقتصادی

رشد اقتصادی پاییز 1401، جدیدترین نمونه از اختلاف آماری بانک مرکزی و مرکز آمار ایران است. بانک مرکزی رشد اقتصادی پاییز امسال را در حالی رقم 5.3 درصد محاسبه کرده که اعداد و ارقام اعلام شده به طور فاحشی با ارقام برآوردی مرکز آمار ایران همخوانی ندارد؛ از یکسو، معاون اقتصادی بانک مرکزی در میانه این هفته، نرخ رشد اقتصادی پاییز امسال را 5.3 درصد اعلام کرده و از سوی دیگر، مرکز آمار ایران چند روز پیش این میزان را 2.8 درصد تخمین زده بود. همچنین روند رشد اقتصادی در سال 1401 از نگاه بانک مرکزی صعودی بوده و نرخ رشد اقتصادی از کانال 3 درصد به کانال 5 درصد رسیده است، اما این روند از دیدگاه مرکز آمار کاملا نزولی بوده و نرخ رشد از رقم 4.6 درصد در بهار به کانال 2 درصد در پاییز رسیده است.

از سوی دیگر طبق اعلام بانک مرکزی، رشد اقتصادی بخش کشاورزی در پاییز امسال مثبت 1.1 درصد بوده؛ در حالی که برآورد مرکز آمار از رشد اقتصادی بخش کشاورزی، منفی 7.9 درصد بوده و به عبارتی، رشد اعلامی بانک مرکزی حدودا 9 درصد بالاتر از رشد اعلامی مرکز آمار است. همچنین رشد گروه نفت طبق برآورد بانک مرکزی به 15.4 درصد و طبق برآورد مرکز آمار به 10.7 درصد رسیده است. این اختلاف نظر آماری در بخش صنعت هم به چشم می خورد؛ به طوری که بانک مرکزی، رشد اقتصادی بخش صنعت را 11.6 درصد تخمین زده، اما مرکز آمار ایران این رقم را تنها 5 درصد برآورد کرده است. در بخش خدمات نیز نرخ رشد اعلامی بانک مرکزی تقریبا دو برابر نرخ رشد اعلامی مرکز آمار است. در مجموع می توان گفت که بانک مرکزی در تمامی بخش ها، میزان رشد اقتصادی را به طور قابل توجهی بالاتر از مرکز آمار ایران تخمین زده است. البته این اولین باری نیست که چنین اختلاف فاحشی میان اعداد و ارقام برآوردشده وجود دارد و گویا آخرین بار هم نخواهد بود.

2 برآورد از رشد پاییز

داده های بانک مرکزی نشان می دهد که رشد اقتصادی کشور در فصل پاییز 1401 (به قیمت سال پایه 1395) به رقم 5.3 درصد رسیده است. این میزان در پاییز سال گذشته بالغ بر 4.8 درصد بوده است. آنطور که «پیمان قربانی»، معاون اقتصادی بانک مرکزی در مورد جزییات رشد اقتصادی پاییز امسال گزارش داده، رشد اقتصادی کشور بدون نفت در سه ماه سوم سال جاری معادل 4.8 درصد بوده است. او با اشاره به آمار رشد بهار و تابستان و مقایسه آن با آمار پاییز گفت که نه تنها رشد اقتصادی پاییز نسبت به فصل های پیشین شاهد افزایش بوده، بلکه می توان گفت که رشد اقتصادی سال ۱۴۰۱ نسبت به رشد اقتصادی سال گذشته شاهد افزایش بوده است. طبق توضیحات معاون اقتصادی بانک مرکزی، رشد گروه های کشاورزی، نفت، صنایع و معادن، صنعت و خدمات در فصل پاییز امسال به ترتیب معادل 1.1 درصد، 15.4 درصد، 8.9 درصد، 11.6 درصد و 3.3 درصد بوده است. همچنین در ۹ ماهه سال جاری، رشد اقتصادی با نفت 3.7 درصد و رشد بدون نفت 3.2 درصد بوده است.

اجزای مخارج ناخالص داخلی، ارقام امیدبخشی را نشان می دهد؛ به طوری که در فصل پاییز امسال مصرف بخش خصوصی 11.9 درصد رشد کرده است؛ حال آنکه این رقم در سال گذشته معادل 2.9 درصد ثبت شده بود. از سوی دیگر، مصرف بخش دولتی ۱۶ درصد افزایش داشته و تشکیل سرمایه ثابت نیز روندی افزایشی به خود گرفته است. به گفته «قربانی»، تشکیل سرمایه ثابت در سه  ماه سوم سال جاری معادل 16.6 درصد رشد کرده و اجزای آن یعنی بخش ماشین آلات 28.3 درصد و  بخش ساختمان 6.9 درصد رشد داشته است. براساس توضیحات معاون اقتصادی بانک مرکزی، رشد حوزه ساختمان به  دلیل پروژه های عمرانی و رونق ساخت و ساز بوده و واردات ماشین آلات و به کارگیری آنها در کارخانه ها نیز عامل رشد تشکیل سرمایه در این بخش شده است؛ تا جایی که این افزایش تشکیل سرمایه با مثبت کردن رشد سرمایه گذاری، روند رشد اقتصادی مثبت و امیدبخشی را ترسیم می کند. با وجود اختلاف آماری میان روایت بانک مرکزی از رشد اقتصادی با روایت مرکز آمار، نکته مهم اینجاست که گزارش هر دو نهاد از فصل پاییز امسال از رشد قابل توجه بخش نفت و پررنگ تر شدن تاثیر آن بر رشد اقتصادی حکایت دارد.

ماشین نفتی اقتصاد ایران

معاون اقتصادی بانک مرکزی در حالی در میانه هفته جاری از جزییات رشد اقتصادی در پاییز 1401 گزارش داد که چند روز پیشتر از آن، مرکز آمار ایران نیز گزارش مشابهی از همین برهه زمانی اعلام کرد. طبق تخمین مرکز آمار ایران، رشد اقتصادی پاییز در حالی به 2.8 درصد رسیده که بدون احتساب رشد بخش نفت، این عدد به 1.6 درصد تقلیل می  یابد. این در حالی است که در پاییز سال گذشته نیز رشد قابل توجهی رقم خورده بود و رشد اقتصادی فصل سوم در سال ۱۴۰۰ چه با احتساب نفت و چه بدون احتساب نفت، رشد 4.1 درصدی را نشان می دهد. رشد اقتصادی طبق داده های مرکز آمار، روند افزایشی نسبت به فصل بهار نداشته و از این جهات با آمارهای بانک مرکزی متفاوت است. از نگاه مرکز آمار همچنین تشکیل سرمایه ثابت در پاییز امسال تنها 0.6 درصد رشد کرده و تشکیل سرمایه در بخش ساختمان نیز عددی منفی را به ثبت رسانده است. از سوی دیگر، گروه کشاورزی با منفی 2.2 درصد و گروه ساختمان با منفی 1.6 درصد، دو بخشی بودند که در 9 ماهه ابتدای امسال، رشد منفی را تجربه کردند.

همانطور که اشاره شد، رشد اقتصادی 2.8 درصدی پاییز امسال بدون محاسبه بخش نفت به رشد 1.6 درصدی کاهش می  یابد که این رقم پایین ترین میزان در هشت فصل اخیر است. رشد اقتصادی بدون نفت نشان می دهد که وضعیت تولید بدون درآمدهای نفتی چقدر تغییر کرده است. البته همین بخش از اقتصاد نیز به شکل غیرمستقیم تحت تاثیر درآمدهای نفتی قرار دارد. در واقع، رشد اقتصادی با نفت در فصل پاییز در حالی به رقم 2.8 درصد رسیده که نیمی از این رشد به  دلیل گروه «استخراج نفت و گاز» بوده است. بنابراین می توان گفت که اقتصاد ایران همچنان اقتصادی نفتی است و با سوخت نفت کار می کند. به عقیده اقتصاددانان، بخش قابل توجهی از بهبود رفاه و ایجاد اشتغال در بخش غیرنفتی حاصل می شود و در نتیجه روند نزولی رشد غیرنفتی را باید به مثابه یک هشدار در نظر گرفت.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com