در گفت‌ و گوی «فرصت امروز» با عطاء الله همایون، پژوهشگر مدیریت در دانشگاه لیون فرانسه مطرح شد / ایران می‌ تواند بهشت استارتاپ‌ های دنیا شود

کمتر از دو دهه پیش وقتی برای نخستین بار مفهوم استارتاپ در دره سیلیکون مطرح شد، کسی تصورش را نمی‌کرد این مفهوم قرار است به‌زودی دنیای کسب‌و‌کار و فناوری را به این شکل متحول کند و تمام فعالیت‌های مبتنی بر فناوری این‌گونه توسط استارتاپ‌ها هدایت شود.

استارتاپ‌ها به‌عنوان کسب‌و‌کارهای نوپا، زودبازه و کم هزینه‌ای که در دنیای امروز، رویای اغلب جوانان خلاق و خوشفکر شده‌اند به سرعت در جای جای دنیا ریشه دوانده و حالا شاهد برخاستن هزاران استارتاپ موفق در کشورها و شهرهای دور و نزدیک هستیم.

معادلات کارشناسان پس از بررسی و تحقیق در خصوص استارتاپ‌های موفق و ناموفق نتایج جالبی را به عمل آورده که می‌تواند چراغ راه بسیاری از افراد باشد. برای بررسی فضای استارتاپ‌ها و کسب‌و‌کارهای نوآورانه در دنیا و شناسایی عوامل تاثیر‌گذار در این بازار، «فرصت امروز» سراغ عطاءالله همایون، پژوهشگر مدیریت در دانشگاه لیون فرانسه رفته است.

همایون که در دانشگاه فرانسه دکترای مدیریت خوانده در این گزارش فرصت‌های سرمایه‌گذاری، ایجاد و گسترش کسب‌و‌کارهای نوآور و مبتنی بر تکنولوژی را در دنیا و ایران بررسی می‌کند تا موانع و راه‌حل‌های برطرف کردن آنها را از نظر بگذراند.

استکهلم، بهشت استارتاپی دنیا

عطاءالله همایون در ابتدا به معرفی موفق‌ترین مناطق دنیا در حوزه استارتاپ‌ها می‌پردازد و برای این منظور استکهلم (سوئد)، فرانسه، انگلیس، بارسلون، هلند و مسکو را نام می‌برد. او در معرفی این مناطق می‌گوید: امروزه در دنیا شهر915هزار نفری استکهلم را بهشت استارتاپ‌ها می‌نامند و به نوعی آن را سیلیکون ولی اروپا نام گذاشته‌اند، چراکه این شهر بعد از آمریکا بیشترین تعداد یونیکورن‌ها را در خود جای داده است.

اسکایپ، اسپاتیفای موزیک، تروکالر، فیش برین، کلارنا و ده‌ها استارتاپی که برخاسته از این شهر هستند، تنها طی چند سال اخیر به وجود آمده‌اند و ارزش خود را به سرعت بیش از یک میلیارد دلار بالا برده‌اند و همین مسئله می‌تواند نشان دهد که در مدت زمان کوتاهی می‌توان به سرعت رشد و پیشرفت کرد. در واقع استکهلم می‌تواند نمونه خوبی باشد دال بر اینکه در دنیای امروز زمان زیادی برای حضور موفق در بازارهای بین‌المللی نیاز نیست و در مدت زمان کوتاهی می‌توان در یک حوزه موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد.

رتبه‌های برتر استارتاپی برای اروپا

این کارشناس، فرانسه و انگلیس را به‌عنوان دومین و سومین منطقه موفق در حوزه استارتاپ‌ها معرفی می‌کند: فرانسه بیشترین تعداد استارتاپ‌ها را در اروپا دارد به‌گونه‌ای که طی گزارش‌های موسسه مشاوره مدیریت دیلویت، از مجموع500 استارتاپ‌ها سریع و نوآور دنیا 86 استارتاپ متعلق به فرانسه است و مقام دوم این عنوان به انگلیس نسبت داده شده است.

وی در ادامه می‌گوید: بارسلون شهری شش میلیون نفری در اسپانیاست که اگرچه نسبت به مناطق گفته شده نتوانسته رشد چشمگیری داشته باشد اما در قلب خودش استارتاپ‌های موفق و بزرگی را پرورش داده است. جذب سرمایه‌گذاری خوب یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت استارتاپ‌های این شهر است.

به‌عنوان مثال استارتاپ والاپوپ در سال 2015 40میلیون دلار سرمایه و استارتاپ 8فیت 460هزار دلار سرمایه در این سال جذب کردند که مبالغ جالب توجهی است.

همایون می‌افزاید: در رتبه‌های بعدی، هلند و مسکو دیده می‌شوند که برای منطقه مسکو با وجود حضور بدنه قدیم نظام کمونیستی و اقتصاد تازه نفس، استارتاپ‌های موفقی چون هلت پرینت و راکت بانک می‌تواند نشانه‌های موفقیت خوبی باشد.

استانبول در رفت و آمد استارتاپی

این مدرس مدیریت، وضعیت استارتاپی استانبول را به مناسبت نزدیکی آن به ایران و همچنین اشتراکات فرهنگی که با ایران دارد این‌گونه بررسی می‌کند: استارتاپ‌های موفقی چون پاراشوت یا وولت از نمونه‌های موفق برخاسته از استانبول هستند.

همچنین استقرار بسیاری از استارتاپ‌های موفق در این کشور توانسته تکاپوی خوبی بین ایده‌پردازان این منطقه به راه بیندازد، اما موانعی چون نبود سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر و در چند وقت اخیر عدم امنیت و تنش‌های سیاسی در بازار ترکیه موجب گریز سرمایه‌گذاران شده است به‌گونه‌ای که اغلب صاحبان ایده به امارات می‌روند چون آنجا بستر امن‌تر و فضای حمایتی‌تری برای این‌گونه کسب‌و‌کارها فراهم شده است.

ایران و همه راه‌های نرفته

همایون با بررسی شاخص‌های بین‌المللی در ایران و معرفی پتانسیل‌های کشور این‌گونه می‌گوید: ایران پتانسیل‌های به‌شدت مناسبی برای موفقیت و رشد استارتاپی دارد، دومین اقتصاد در حوزهmiddle east and north africa (کشورهای عمده تولید کننده نفت در خاورمیانه و شمال آفریقا)، دومین کشور از نظر جمعیت در این حوزه بعد از مصر، 70درصد جمعیت زیر 30سال، دومین کشور صاحب گاز طبیعی در دنیا، تعداد مقالات مهندسی آکادمی بالا و تعداد بالای فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی از مهم‌ترین پتانسیل‌های ایران برای حضور پررنگ در دنیای استارتاپی به شمار می‌آید اما متاسفانه با بررسی شاخص‌های بین‌المللی متوجه این مهم خواهیم شد که در عمل وضع کشور چندان مناسب نیست به‌گونه‌ای که مثلا شاخص راحتی کسب‌و‌کار از بین 189کشور برای ایران 118 و شاخص نوآوری از بین 141کشور برای ایران 105 است و این شاخص‌ها نشان می‌دهد زنجیره پدیدار شدن موفقیت متصل نیست.

موانع سد راه استارتاپ‌ها

این کارشناس معتقد است موانع موجود بر سر راه استارتاپ‌ها موجب شده با وجود همه پتانسیل‌های موجود اما ایران در این جامعه استارتاپی دنیا جایی نداشته باشد. او این موانع را این‌گونه معرفی می‌کند: نخستین و مهم‌ترین مانع یا کمبود این حلقه، نبود ونچرکپتال‌ها یا سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر است.

این مسئله که در مقطعی از فعالیت استارتاپ‌ها باید سرمایه‌ای به آنها تزریق شود، بر هیچ کس پوشیده نیست اما متاسفانه در کشور ما به دلیل عدم آشنایی دولت و حتی بخش‌خصوصی با استارتاپ‌ها، اصلا تمایلی به سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها وجود ندارد و اغلب ترجیح می‌دهند در صنایع بالادستی و کلان سرمایه خود را به کار بگیرند این در حالی است که در دنیا شرکت‌های وی سی حقوقی، خود به دنبال ایده‌ها می‌روند، روی آنها سرمایه‌گذاری و خود را در سهام آن استارتاپ شریک می‌کنند از این رو باید به بانک‌ها و موسسات مالی، دولت و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی آموزش داده شود تا در طرح‌های غیرصنعتی هم سرمایه‌گذاری کنند.

همایون در ادامه نبود اکوسیستم استارتاپی را دومین مانع بر سر راه موفقیت می‌داند و می‌گوید: برای بروز ایده و پس از آن اجرا و موفقیت آن نیاز به یک زیست بوم استارتاپی وجود دارد که نخستین مولفه وجود این اکوسیستم اینترنت پرسرعت و ارزان است که در ایران اگرچه رو به رشد است اما به حد استاندارد نرسیده و فاصله زیادی با جهان دارد.

همچنین عدم آگاهی مشتری از محصولی که قرار است از آن بهره بگیرد یکی دیگر از موانع به شمار می‌آید، این به این معنی است که استقبال عموم جامعه از یک محصول استارتاپی نیاز به آگاهی و شناخت از آن محصول دارد که در کشور ما سطح این آگاهی پایین است.

این کارشناس نبود تامین‌کننده یا ساپلایر را از دیگر موانع صد راه استارتاپ‌ها معرفی کرده و می‌گوید: وجود سایر همراهان در مسیر موفقیت ضروری است، تأمین‌کننده‌هایی که استارتاپ را به جلو ببرند در کشور ما وجود ندارند.

قدم به قدم تا رشد استارتاپ‌ها در ایران

اما برای به وجود آوردن اکوسیستم استارتاپی و رونق این کسب‌و‌کارها در کشور راه‌حل‌هایی وجود دارد، همایون در این خصوص می‌گوید: با به کارگیری راه‌حل‌های زیر می‌توان از پتانسیل‌های بسیار قوی ایران برای رونق فضای استارتاپی کشور بهره برد:

1- توانمندسازی: این توانمند‌سازی شامل موارد زیادی از جمله تقویت زبان انگلیسی در بین اقشار کسب‌و‌کاری و استارتاپ‌ها است، چرا که امروزه زبان دانش در دنیا انگلیسی است و حتی کشورهایی مانند فرانسه با وجودی که اینکه به زبان خود تعصب زیادی دارند در سطوح مختلف جامعه چه در دانشگاه و چه بازارهای کسب‌و‌کاری زبان انگلیسی را ترویج کرده و آموزش می‌دهند تا ایده‌پردازان خیلی سریع با علوم دنیا تعامل برقرار کرده و در کنفرانس‌های بین‌المللی حضور پیدا کنند.

همچنین ترویج فرهنگ ریسک‌پذیری بین مردم و مخصوصا جوانان ایده‌پرداز از دیگر راه حل‌های ایجاد فضای پررونق کسب‌و‌کاری به شمار می‌آید، افراد باید از حاشیه امنی که برای خود ساخته‌اند بیرون آمده و ایده‌هایشان را به منصه ظهور بگذارند.

به علاوه آمادگی برای پذیرش شکست باید در بین افراد جامعه ایجاد شود، امروزه در دنیا مفهوم شکست واقعا پلی برای ساختن دوباره و درس گرفتن از تجربه‌های گذشته است اما در فرهنگ ما شکست با مفهوم بداقبالی و زمین خوردن گره خورده و به نوعی فاجعه تلقی می‌شود و همین فرهنگ موجب شده ایده‌هایی که یک بار شکست می‌خورند توان بازآفرینی خود را نداشته باشند.

آموزش روش‌های تأمین مالی به صاحبان استارتاپ‌ها و معرفی روندهای رو به رشد در دنیا هم از جمله موارد توانمند‌سازی به شمار می‌آید.

2- تسهیل قوانین: مسائل قانونی کشور و البته تحریم‌های بین‌المللی از جمله عدم توانایی حضور در بازارهای بین‌المللی مانند اپ استور از مسائلی است که تسهیل آنها می‌تواند کمک زیادی به پایداری استارتاپ‌ها و فروش و تبلیغات اپلیکیشن‌های داخلی کند.

3- حمایت‌های مالی از سوی دولت و بخش‌خصوصی: همانطور که پیش از این اشاره شد تزریق سرمایه و اسکیل آپ کردن استارتاپ‌ها از مهم‌ترین سکوهای بالا رفتن استارتاپ‌ها به شمار می‌آید، از این رو پیشنهاد می‌شود تا دولت و بخش‌خصوصی صندوقی را برای رشد استارتاپ‌ها و ایده‌های متولد شده راه‌اندازی کنند، این‌گونه صندوق‌ها اگرچه در بخش‌های صنعتی و برای شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارند اما باید باور کنیم که مفهوم استارتاپ‌ها امروزه در دنیا با آی‌تی گره خورده و حمایت از مهندسان استارتاپی با سرمایه‌های بسیار پایین هم می‌تواند تولیدات جهانی به عمل بیاورد.
 
روندهای رو به رشد در دنیا

اما کدام بازارها در دنیا رو به رشد هستند و پتانسیل حضور بیشتر استارتاپ‌ها را در خود دارند، سوالی که همایون به آن این‌گونه پاسخ می‌دهد: امروزه برای موفقیت یک استارتاپ همگامی با روندهای رشد یافته در دنیا لازمه کار است، در مواقعی ممکن است شما حتی ایده خوبی برای شروع کسب‌و‌کار داشته باشید اما باید دید حوزه‌ای که شما بنای کار خود را در آن پیش گرفته‌اید چقدر از عمرش در دنیا باقی مانده است. از این رو هفت حوزه در دنیا که امروزه رو به رشد است و در کشور ما هم توانایی ایجاد استارتاپی دارد در زیر معرفی می‌شود:

-اینترنت اشیا

-استارتاپ‌ها در حوزه سلامت

-بیگ دیتا (تامین و تحلیل و آنالیز داده‌های آماری در صنایع مختلف)

-هوش مصنوعی و صنعت روباتیک

-حمل‌و‌نقل و استفاده از ماشین‌های بدون سرنشین در صنایع خودروسازی

-انرژی‌های جایگزین (الکتریکال و انرژی‌های پاک)

-آنلاین ریپیلینگ یا خرده‌فروشی (فروش اینترنتی در صنایع مختلف)

ارتباط با نویسنده: shokoofehmirzaee@yahoo.com