سیاست دولت؛ ترجیع‌بند امیدهای اقتصادی

با برداشته شدن تحریم‌ها، امید‌های زیادی در حوزه اقتصاد ایجاد شده است؛ امیدهایی که خبر از شکوفایی اقتصادی در سال آینده می‌دهد. امیدی که همیشه در خود تبصره‌ای پنهان دارد. سیاست‌های دولت این روزها ترجیع بند امید‌های اقتصادی است. دولت نیز با تدوین سیاست‌های حمایتی از یک سو و تدوین برنامه توسعه ششم نشان داده که تلاش دارد این سیاست‌ها را محقق کند. سیاست‌هایی که الزاما نمی‌تواند شکل عملیاتی به خود بگیرد. اینکه چقدر آنچه بر کاغذ آمده است در سال آینده به اجرا در بیاید همه به شرایط مختلف از جمله هدایت سرمایه‌گذاری‌های داخلی در حوزه‌های مورد نیاز، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و دور ماندن اقتصاد از سیاست بستگی دارد.

لازمه‌هایی که سال هاست در اقتصاد ایران به آن اشاره می‌شود، اما تاکنون شکل اجرایی به خود نگرفته است. هر چند شکل کلی نظرات کارشناسان نگاه امیدوارانه‌ای را در خود دارد، اما باید منتظر ماند و دید سال آینده چه می‌شود و در انتهای سال بتوان ارزیابی کرد که تا چه حد این امید‌ها محقق شده است.

***

آلبرت بغزیان:

سیاست‌های دولت به سمت و سوی رشد است

آلبرت بغزیان کارشناس اقتصادی معتقد است در سال آینده بی‌شک شاهد رشد اقتصادی تا سقف 6درصد خواهیم بود.

با توجه به پیش‌بینی رشد 6 تا 8درصدی که برای اقتصاد در سال آینده شده است، ارزیابی شما از این پیش‌بینی چیست؟ آیا این رشد در اقتصاد ما اتفاق می‌افتد؟

زمانی‌که درباره رشد و درآمد ناخالص داخلی صحبت می‌کنیم، درباره اجزای آن در اصل صحبت می‌کنیم. این اجزا هر کدام بخشی از درآمد کشور را در بر می‌گیرند. مانند بخش نفت، بخش کشاورزی و بخش‌های دیگر. وقتی درباره رشد صحبت می‌کنیم درباره رشد تک تک این بخش‌ها صحبت می‌کنیم.

حال اگر بخواهیم پیش‌بینی کنیم که این رشد چگونه به دست می‌آید باید ببینیم که پتانسیل رشد در این بخش‌ها چگونه است. بنابراین وقتی دولت می‌گوید که در سال آینده رقمی معادل n درصد رشد خواهیم داشت، یعنی سیاست‌گذاری برای هر بخش در نظر گرفته تا با پیاده‌سازی آن سیاست شرایط رشد درآمد در آن بخش محقق شود.

حال با توجه به برنامه توسعه‌ای که از سوی دولت ارائه شده و کلیت سیاست‌هایی که اعلام کرده قرار است دنبال کند، آیا فکر می‌کنید این سیاست‌ها به رشد بینجامد؟

بله، اساس سیاست‌های دولت به سمت و سوی رشد است. برای رشد هر بخش ما به سه عامل نیاز داریم که شامل نیروی کار متخصص، سرمایه‌گذاری و بهره‌وری می‌شود. در زمینه نیروی متخصص که کم و بیش این نیرو را در دست داریم، اما در دو بخش دیگر باید دید سیاست‌گذاری به سمتی است که امر رشد را محقق کند یا نه که براساس برآورد دولت از رشد اقتصادی در سال آینده، بنابراین احتمال این سیاست‌گذاری از سوی دولت وجود دارد.

برخی کارشناسان معتقدند با برداشتن تحریم‌ها و افزایش صادرات نفتی خواه ناخواه بدون هیچ سیاست‌گذاری این رشد اتفاق می‌افتد. نظر شما در این باره چیست؟

همیشه افزایش تولید و قیمت نفت در کشور ما رشد اقتصادی در پی داشته است. در آن بخش‌هایی که اشاره شد که هر کدام سهمی در رشد اقتصادی کشور دارند، در این شرایط سهم نفت بیشتر خواهد بود. اما در کنار آن من فکر می‌کنم ما در حوزه صنعت، کشاورزی و حوزه‌های دیگر نیز شاهد رشد خواهیم بود که این رشد تنها در سهم نفت خلاصه نشود. با توجه به کاهش قیمت نفت من معتقد نیستم که چندان بتوان بر سهم نفت امیدی داشت و بیشترین امید به حوزه سرمایه‌گذاری باز می‌گردد.

پس به نوعی این رشد یک رشد پایدار است؟

بله، با نوسانات قیمت نفت ما رشد پایدار نداشتیم. اما اگر تولیدات ما با سرمایه‌گذاری رشد کند شاهد یک رشد پایدار خواهیم بود.

بنابراین شما به وضعیت اقتصاد در سال آینده خوشبین هستید؟

بله. ما صد در صد می‌توانیم در سال آینده رشد 6 درصدی داشته باشیم. اما مشکل اینجاست که این رشد نوعی جبران رشد منفی سال‌های گذشته خواهد بود.

***

مرتضی عزتی:

می‌توانیم بیش از 10درصد رشد داشته باشیم

مرتضی عزتی اقتصاددان معتقد است که با حذف دخالت افراد غیر‌سیاسی می‌توان امیدوار بود که سال آینده بیش از 10درصد رشد اقتصادی داشته باشیم.

با توجه به پیش‌بینی دولت مبنی بر اینکه سال آینده شاهد رشد 6درصدی در اقتصاد ایران خواهیم بود، نظر شما در این زمینه چیست؟

اگر سیاست‌های درستی از سوی دولت مانند حمایت از تولید و جذب سرمایه‌های خارجی و مواردی از این قبیل انجام شود می‌توان به این رشد امیدوار بود. این سیاست در حالی قابل اجراست که گروه‌هایی در زمینه اجرای این سیاست‌ها مانع نشوند و سنگ‌اندازی نکنند شاید که بتوان به این رشد امیدوار بود.متأسفانه عده‌ای با اهداف غیر‌اقتصادی و سیاسی در سیاست‌های اقتصادی دولت دخالت می‌کنند که مانع تحقق سیاست‌ها و اهداف پیش‌بینی شده دولت می‌شود که اگر این مقوله حذف شود می‌توان به رشد اقتصادی در کشور امیدوار بود و حتی توقع می‌رود که رشد کشور در این شرایط بیش از 6درصد باشد.

اگر برنامه‌ها و اهداف خوبی اجرا شود حتی احتمال رشد 15 درصدی را نیز می‌توان داشت. ولی پیش‌بینی من این است که اگر همین اهدافی که از سوی دولت اعلام شده و برنامه‌های حمایتی و توافق‌هایی که با کشورهای دیگر در حال انجام است، رخ دهد، ظرفیت خالی این چند ساله که به دلیل رکود و عقب ماندن اقتصاد ایجاد شده بود ما سال آینده می‌توانیم رشد بالای 10 درصد را تجربه کنیم.

برخی معتقدند رشدی که از آن صحبت می‌شود در نتیجه برداشتن تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت محقق خواهد شد، نظر شما در این مورد چیست؟

رشدی که پیش‌بینی شده جدا از درآمد‌های نفتی است. اگر بخواهیم سهمی هم برای درآمدهای نفتی در نظر بگیریم، که رشدی معادل 5 تا 6درصد در آن حوزه است، همان رشد 15 درصدی است که به آن اشاره کردیم. یعنی پیش‌بینی رشد کشور را ما جدا از سهم درآمد نفتی در نظر می‌گیریم که اگر هر دو این درآمدها محقق شود می‌توان به رشد بالای 10 درصد امید داشت.

آیا سیاست‌هایی که از سوی دولت اعلام شده، سیاست‌های قابل اجرایی است؟

سیاست‌هایی که از سوی دولت اعلام شده است بسیار پایین‌تر از ظرفیت‌هایی است که اعلام شده و شرایط موجود پتانسیل اجرای برنامه‌های بهتری نیز دارد که اثرگذار‌تر هستند. مشکل اقتصاد ما تنها حضور افراد غیر‌اقتصادی است که وارد اقتصاد شده و مانع روند درست آن می‌شوند. اگر گروه‌ها و افرادی که درک اقتصادی ندارند وارد نشود می‌توان به رشد اقتصادی امید داشت.

به هر حال تاکنون این مانع نظرات سیاسی که در مسائل اقتصادی وجود دارد همیشه اتفاق افتاده است، فکر می‌کنید در سال آینده چه اتفاقی باید بیفتد که این دخالت‌ها صورت نگیرد؟

دولت اگر همت کند تا حد زیادی می‌تواند جلوی این دخالت‌ها را بگیرد و مسیر درست را پیش بگیرد.

بنابراین شما نسبت به وضعیت اقتصادی در سال آینده خوشبین هستید؟

بله به صورت کلی من نسبت به وضعیت اقتصاد در سال آینده خوشبین هستم. این خوشبینی در شرایطی که دولت از اختیارات قانونی خود استفاده کند، بی‌شک به حقیقت می‌پیوندد.

***

ایرج ندیمی:

دولت اقدامات لازم را در جهت سیاست‌ها انجام دهد

ایرج (اباذر) ندیمی، نماینده مجلس معتقد است که با کمک همه قوا و مسئولان می‌توان سیاست‌های دولت را در زمینه رشد اقتصادی محقق کرد.

ارزیابی شما از پیش‌بینی رشد اقتصادی 6درصدی در سال آینده چگونه است؟ آیا می‌توان انتظار این رشد در اقتصاد را داشت یا خیر؟

رشد اقتصادی یک‌بار سیاست‌گذاری است، یک‌بار تحقق آن سیاست‌گذاری‌ها است. دولت سیاست‌گذاری‌ها را انجام داده، اما اینکه این سیاست‌ها در سال آینده محقق شود بستگی به اقداماتی چون سرمایه‌گذاری دارد. اکنون نمی‌توان گفت که چنین سیاست‌هایی که صورت گرفته دقیقا محقق خواهد شد.

اما در همین حال باید پذیرفت که دولت اهداف بلند و افق روشنی را برای اقتصاد دیده است. باید کمک شود که این سیاست‌ها عملی شود و با رفع گره‌های خارجی تا حد زیادی امید است که این امر محقق شود. با توجه به اینکه رشد در نتیجه سرمایه‌گذاری به ایجاد اشتغال، افزایش تولید و در نتیجه از بین رفتن رکود می‌انجامد، همگی باید در این حوزه کمک کنیم تا این امر محقق شود.

آیا دولت این درآمد را دارد که بخواهد در حوزه تولید سرمایه‌گذاری کند؟

از یک سو این امر بستگی به هدایت سرمایه‌گذاری و نقدینگی سرگردان در کشور دارد، از سوی دیگر با تکیه بر آزاد‌سازی درآمد‌های بلوکه شده و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در نتیجه رفع تحریم‌ها می‌توان انتظار داشت که این اتفاق بیفتد. چنین رویکردی را باید گران‌سنگ دانست و در زمینه آن اقدام کرد.

عده‌ای معتقدند جدای از این سیاست‌ها این رشد با افزایش صادرات نفتی اتفاق می‌افتد، نظر شما دراین زمینه چیست؟

به هر حال ما حدود 150 میلیارد ورودی و 150 میلیارد خروجی در این حوزه داریم. معنی این صحبت این است که ما تا 300 میلیارد دلار پتانسیل ورود تکنولوژی و سرمایه واسطه‌ای داریم که معتقدم براساس سیاست‌های دولت چنین اتفاقی بیفتد.

جدای از امیدی که شما می‌فرمایید، برخی معتقدند که افزایش رشد اقتصادی حاصل از قیمت نفت الزاما به این امر نمی‌انجامد و تنها رشد مقطعی است که به اقتصاد آسیب می‌رساند؟

به هر حال هر حرکتی آفاتی با خود دارد. مهم این است که ما چگونه آن اتفاقات را مدیریت می‌کنیم. در غیر‌ این صورت اگر بگوییم هر حرکتی به تورم می‌انجامید نمی‌توان امید به بهبود داشت.

در نهایت پس شما فکر می‌کنید دولت این توان مدیریتی را دارد؟

همه برای تحقق این سیاست‌ها باید دست به دست هم دهند. دولت در کنار قوای دیگر، مردم و مسئولان می‌توانند کمک کنند تا رشد اقتصادی محقق شود. قوه مجریه به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد و یک وفاق ملی در این زمینه لازم است.

ارتباط با نویسنده: sara.boroumand@gmail.com