معمای صلح روسیه و اوکراین: چالش ها و چشم اندازها

جنگ اوکراین با گذشت بیش از سه سال هنوز در بن بست مذاکره- تداوم جنگ قرار دارد. این در حالی است که نه تنها روسیه، بلکه دولت های غربی نیز انتظار پایان سریع این نبرد را داشتند. این نکته به ویژه همزمان با روی کار آمدن دولت جدید ایالات متحده بدل به موضوعی بحث برانگیز شده استو دونالد ترامپ که با وعده پایان دادن سریع به جنگ اوکراین راهی کاخ سفید شده، هنوز در پیچ و خم این نبرد به دنبال راه حلی پایدار است. مسئله ای که هر روز غیرقابل دسترس تر از دیروز به نظر می رسد.

به گزارش فارن پالیسی، آخرین تلاش دیپلماتیک جدی برای صلح میان روسیه و اوکراین در استامبول شکل گرفت. این اتفاق درست چند ماه بعد از شروع نبرد، امیدهای زیادی برای پایان کشمکشی خونین بود. با این حال نگاه مثبت به این گفتگوها خیلی زود جای خود را به نبردی فرسایشی داد. با توجه به تجربه مذاکرات صلح گذشته و چالش های کنونی، بد نیست نگاهی به انتظارات طرفین درگیر نبرد و راه حل های احتمالی داشته باشیم. چنین امری چشم انداز همه جانبه ای برای بررسی آینده این رویارویی نظامی فراهم خواهد کرد.

از مسکو تا کی یف: طرفین دعوا چه می خواهند؟

جنگ اوکراین با گذشت سال ها هنوز بدون هیچ چشم انداز روشنی ادامه دارد. شاید دلیل اصلی این نبرد فرمایشی بی توجهی به انتظارات طرفین در مذاکرات صلح است. اگرچه روسیه و اوکراین بر سر مسائل ارضی اختلاف نظر گسترده ای دارد، با این حال هر دو خواهان تضمین های امنیتی هستند. با نگاهی به وضعیت اوکراین می توان حدس زد تلاش برای دریافت تضمین جدی از عدم حمله مجدد روسیه حتی از اختلاف نظرهای ارضی نیز اهمیت بیشتری یافته است. چرا که دولتمردان اوکراین بدون اخذ چنین تضمینی عملا توان جذب سرمایه خارجی را از دست خواهند داد. مسئله ای که پافشاری روسیه بر عدم عضویت اوکراین در پیمان ناتو آن را بدل به معمایی حل ناشدنی کرده است.

از نقطه نظر مسکو، تهدید اصلی برای این کشور عضویت اوکراین در ناتو و استقرار نیرو و تجهیزات غربی در نزدیکی مرز این کشور است. چنین مسئله ای برای ولادیمیر پوتین نه تنها غیرقابل مذاکره، بلکه یکی از دلایل اصلی آغاز عملیات نظامی ویژه محسوب می شود. معمای جنگ زمانی برای روس ها پیچیده تر می شود که نگرانی شان درباره تغییرات دولت های آمریکا را درک کنیم. در واقع مسکو خواهان تضمین بلند مدتی درباره عدم تغییر موضع آشکار کاخ سفید در دولت های آینده نسبت به جنگ اوکراین است. در واقع حتی اگر دولت ترامپ تضمین جدی برای مخالفت با عضویت اوکراین در ناتو دهد، بازهم دولتمردان روسیه نگران تغییر نظر دولت های بعدی خواهند بود. مسئله ای که با توجه به ساختار نظام سیاسی در آمریکا بعید است به تضمین جدی منتهی شود. چرا که دولت فعلی آمریکا نمی تواند تضمینی برای محدودسازی رفتار دولت های آینده ارائه دهد.

اگر نگاهی به تلاش دولت های غربی در طول سه سال اخیر بندازیم، متوجه تمرکز صرف آن ها بر استقرار آتش بس می شویم. این مسئله شاید برای دولت های غربی رضایت بخش باشد، اما اعتماد هیچکدام از طرفین جنگ اوکراین را جلب نمی کند. از نظر اوکراین آتش بس صرفا توقفی کوتاه مدت در بمباران های روسیه ایجاد خواهد کرد. روس ها نیز آتش بس را تلاش غرب برای تجدید قوا و تجهیز اوکراین قلمداد می کنند. در چنین شرایطی تدام یک جنگ فرسایشی نه تنها دور از ذهن نیست، بلکه سناریویی منطقی برای هر دو طرف به حساب می آید.

چشم انداز صلح: توافق سیاسی فراگیر با حضور همه

آنچه مشخص است، نیاز به حضور تمام طرف های درگیر در نبرد اوکراین برای پایان این کابوس است. به گزارش رویترز، مذاکرات صلح قبلی به دلیل حضور ناقص طرفین، به ویژه غربی ها، راه به جایی نبرده است. با این حال بعد از سه سال عزم تمام طرفین برای پایان دادن به این نبرد بیشتر شده است. نه تنها غرب دیگر مایل به حمایت مالی گسترده از اوکراین نیست، بلکه روس ها هم از نظر زیرساخت های اقتصادی تحت فشار شدیدی قرار دارند. به همین خاطر شاید حالا لحظه ای کلیدی برای صلح باشد.

در حالی که در مذاکرات استامبول آمریکا، انگلستان و آلمان به طور معناداری در فرآیند صلح حضور نداشتند، حالا هر دو طرف این واقعیت که بدون دولت های غربی صلحی در کار نخواهد بود را درک کرده اند. چنین مشارکت فراگیری نه تنها به مشروعیت مذاکرات کمک می کند، بلکه سرعت دستیابی به یک توافق با تضمین های اساسی را افزایش می دهد. این دقیقا همان مسئله ای است که کی یف و مسکو خواهان اش هستند.

پایان کامل نبرد اوکراین نه تنها نیازمند یک آتش بس فوری، بلکه مذاکره ای جامع برای استقرار صلح پایدار است. بر این اساس مرحله نخست تلاش برای اسقرار آتش بس است. با این حال مذاکرات نباید در این سطح باقی بماند. چرا که آتش بس بدون مذاکرات بیشتر صرفا شبیه استراحت بین دو راند بوکسورها خواهد بود. آتش بس مورد نظر باید در نهایت به یک توافق سیاسی گسترده منجر شود. به طوری که همه طرفین احساس پایداری تضمین های امنیتی و عدم تکرار جنگی مشابه را داشته باشند. این مسئله به طور ویژه ای برای اوکراین حیاتی است. به طوری که حتی بر سر آن حاضر به فدا کردن بخش بیشتری از خاک کشورش خواهد بود. چرا که بدون تضمین امنیتی پایدار و صلحی فراگیر از نظر سیاسی آینده اقتصادی این کشور با تهدید وجودی رو به رو خواهد شد. بنابراین هر مسیر صلح احتمالی در آینده باید چنین نگرانی هایی را پوشش دهد. وگرنه از قبل محکوم به شکست خواهد بود.