خام‌ فروشی، وطن‌ فروشی نیست

هرگاه اصطلاح خام‌فروشی مواد معدنی به کار می‌رود، ‌واکنش‌های تندی درباره این موضوع اعلام می‌شود. اما به اعتقاد برخی فعالان این عرصه عبارت خام‌فروشی که در حال حاضر باب شده کاملا غلط و غیر‌کارشناسی است. در همین راستا سجاد غرقی، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدكنندگان و صادركنندگان سنگ‌آهن ایران در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» درباره اصطلاح خام‌فروشی که در جامعه مطرح شده و همه نسبت به آن اعتراض دارند، اظهار کرد: خام‌فروشی باید یک تعریف علمی داشته باشد و تلاش شود تا به یک تعریف جامع و مشترک در تعریف این اصطلاح برسیم، به‌عنوان مثال هنگامی که می‌گوییم ماده معدنی، همه به اجماع عمومی از تعریف آن خواهیم رسید اما درباره اصطلاح خام‌فروشی اجماع نظری وجود ندارد و این عبارت به غلط تعریف شده است.

وی افزود: از نظر من به‌عنوان یک معدن‌دار و یک فعال حوزه اقتصاد، کشف یک ماده معدنی اقدامی پیچیده و مهم است، زیرا زمانی که یک تکه زمین دارید تا هنگامی که در آن ماده معدنی کشف نشده اهمیتی ندارد اما از آن زمان که هر نوع ماده معدنی در آن کشف شود، ارزشمند می‌شود.

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدكنندگان و صادركنندگان سنگ‌آهن ایران ادامه داد: پس از کشف، ماده‌معدنی به مرحله استخراج و فرآوری می‌رسد، در هر مرحله ارزش افزوده‌ای دارد و متاسفانه هنگامی که می‌گوییم خام فروشی، نخستین نکته‌ای که به ذهن همه می‌رسد وطن‌فروشی است و از نظر من یکی از اصطلاحات غلط در سال‌های اخیر است زیرا هنگامی که ماده‌ای معدنی کشف می‌شود بازارهای موجود مقصد این ماده معدنی را تعیین می‌کند و من معتقدم اصطلاحی به نام خام‌فروشی نداریم.

غرقی در ادامه گفت: فرآوری یک ماده معدنی در عمل و روی کاغذ بسیار متفاوت است و خام‌فروشی معنا ندارد و این بحث غلط است زیرا در درجه اول وظیفه معدن‌کار اکتشاف، استخراج بهینه و فرآوری اولیه است و از نظر من عبارت خام‌فروشی غلط است زیرا وظیفه معدن‌کار تنها اکتشاف و استخراج است و اگر محصول خود را به صورتی که کشف می‌کند به فروش برساند، به دلیل نبود شرایط و فضای کسب‌و‌کار درست است، پس خام‌فروشی عبارتی غلط است.

خام، یعنی ماده‌ای که در دل کوه است

محمدرضا بهرامن، نایب‌رئیس خانه معدن در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره این موضوع گفت: برداشت ما از خام‌فروشی غلط است، زیرا هنگامی که ماده معدنی کشف و استخراج می‌شود، ارزش افزوده آن بالا می‌رود و بحث خام‌فروشی تنها مختص زمانی است که ماده معدنی از دل کوه خارج و صادر می‌شود اما به اشتباه ماده‌ای که از دل کوه خارج شده و کان آرایی و تا حدودی فرآوری روی آن صورت گرفته در جامعه خام‌فروشی معرفی و مطرح شده است.

وی تصریح کرد: از نظر من امروزه خام‌فروشی در مباحث مختلفی صورت گرفته، به‌عنوان مثال در بحث سنگ‌آهن، اخیرا بخش خصوصی اقداماتی را برای گندله و کنسانتره صورت داده که از نگاه ارزش افزوده خام است اما از نگاه فرآوری، فرآوری شده است. بهرامن افزود: هر ماده معدنی که از دل کوه خارج می‌شود با تغییراتی که روی آن صورت می‌گیرد، بدون هر تغییری خام است اما با تغییراتی که روی آن صورت می‌گیرد خام نیست و می‌توان ادامه آن ارزش افزوده را در هر مرحله بالا ببریم، پس تا زمانی که در دل کوه است، خام است. 

رئیس خانه معدن با بیان اینکه هر ماده معدنی خام به معنای واقعی، ماده‌ای است که در دل کوه است، گفت: ماده معدنی تا زمانی که در دل کوه است به معنای واقعی خام است اما زمانی که عملیات کان‌آرایی صورت می‌گیرد یعنی ارزش افزوده صورت گرفته و از خام اولیه خارج شده است. اما باز هم خام است و هر مرحله‌ای که بالا می‌رود هم می‌توان آن را خام تلقی کرد تا زمانی که به کالایی نهایی برسد. وی افزود: پس این نظر که خام‌فروشی نداریم صحیح است زیرا ماده خام به معنای واقعی ماده معدنی در دل کوه است. 

به جای بحث بی‌مورد باید به فکر جذب سرمایه بود

محمدرضا مرتضوی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با «فرصت امروز» درباره بحث خام‌فروشی مواد معدنی و انتقاد به آن گفت: از نظر من در بخشی که ظرفیت فرآوری و برداشت مواد معدنی یکسان است نباید هیچگونه صادرات مواد معدنی داشته باشیم اما زمانی که میزان ذخایر و برداشت مواد معدنی متفاوت است باید به اندازه نیاز کشور استفاده و مابقی را در شرایط قیمتی مناسب صادر کنیم.

وی افزود: متاسفانه برخی افراد در کشور حاضرند منابع و مواد معدنی از بین برود اما صادر نشود و استنباط برخی از عبارت خام‌فروشی، برداشتی بزرگ از مواد معدنی و به ضرر کشور است که از نظر من به جای این‌گونه بحث‌های بی‌مورد در کشور، باید به فکر جذب سرمایه برای بهبود فرآوری مواد معدنی باشیم و در مسیر این فعالیت تا جایی که می‌توانیم آن میزان از تولیدات مواد معدنی مازاد نیاز کشور را صادر کرده تا ارزآوری برای کشور داشته باشیم.

برهمین اساس و طبق اظهارات فعالان حوزه معدن، خام‌فروشی به آن معنا که در جامعه و در بین برخی افراد تعریف شده غلط است و مواد‌معدنی از زمانی که از دل کوه کشف تا زمانی که به محصول نهایی تبدیل می‌شود، ‌در هر مرحله به‌نوعی خام است و اگر میزانی که مازاد بر مصرف داخلی است صادر شود، نه تنها به ضرر اقتصاد کشور نیست بلکه می‌تواند در شرایط فعلی که رکودی بر اقتصاد و معادن ما حاکم است، ارزآوری هرچند کم، ‌برای اقتصاد کشور داشته باشد.