عبور از رکود با کدام روش؟

اقتصاد ایران وضعیت بحرانی را می‌گذراند. صنایع در حالت ایستا قرار دارند و بازار رکود بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند. راه خروج از رکود اقتصادی تحریک تقاضاست. این سیاست بسیار معمول است یا تقاضا از طریق سیاست‌های پولی یا از طریق سیاست‌های مالی تحریک می‌شود. مشکلی که در سال‌های اخیر به وجود آمده است سهم بسیار مهمی از درآمدهای مردم به دنبال رشد شدید قیمت‌ها و ارز کاهش پیدا کرده است. این کاهش درآمد رکود را عمیق کرده است. با توجه به عمیق بودن رکود که به معنای کاهش تقاضاست و علت ساختاری آن، به این سادگی نمی‌توان تقاضا را تحریک کرد. بنابراین بسته اقتصادی که از سوی دولت ارائه شده به آسانی نمی‌تواند این معضل را حل کند. اما این رکود به کجا خواهد انجامید؟! آیا دوباره بحران اقتصادی مانند گذشته یک رکود تورمی را تجربه خواهد کرد؟ در گفت‌وگو با فعالان بخش‌خصوصی تلاش کردیم تا ببینیم دلایل رکود به زعم آنان چیست و چگونه می‌توان از آن خارج شد. برخی از این مدیران معتقدند که تولیدات بی‌رویه که بر تقاضا پیشی گرفته سبب شده تا وضعیت رکود
ایجاد شود.
این مدیران معتقدند تولیدات ما منطبق بر نیاز و مزیت رقابتی نیست و در نتیجه صنایع ما این چنین ناکارا مانده‌اند. در گفت‌وگو‌های پیش‌رو می‌توانید تفصیل این نظرات را بخوانید.

فرهاد رهنما:
تورم معقول رشد اقتصادی در پی دارد

فرهاد رهنما، رئیس هیات‌مدیره شرکت پلار معتقد است اگر تورم معقولی در اقتصاد وجود داشته باشد باعث رشد اقتصادی می‌شود.
با توجه به اینکه وضعیت رکود در اقتصاد و بازار وجود دارد و شکل بحرانی به خود گرفته آیا ممکن است مانند سال 91 به رکود تورمی منجر شود؟
فضای رکود تورمی که در سال 91 اتفاق افتاد در آن دوره این رکود تورمی ناشی از تزریق پول به بازار بود اما الان فضای اقتصاد متفاوت است و شاید برای شکستن فضا و حرکت رو به بهبود مقداری تورم داشته باشیم اما رکود تورمی اتفاق نخواهد افتاد. در فضای کنونی تورم 15 تا 20‌درصد قابل مدیریت است و این تورم برای رونق و شکوفایی اقتصادی لازم است.
البته همه این اتفاقات مستلزم آن است که در فضای کسب‌و‌کار اشتغال واقعی ایجاد شود. اشتغال واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که موسسات خصوصی به‌جای آنکه مدام وام‌هایشان را تمدید کنند و به نوعی نوکر بانک‌ها شوند تمرکزشان بر کارشان باشد. شرکت‌های خصوصی هرچند در GDPکل جامعه سهم کمی دارند اما تعدادشان زیاد است. اگر دولت در دو سال وام‌های مشخصی به این بخش بدهد بدون اینکه این بخش مدام به دنبال وام باشد و انرژی‌اش را صرف گرفتن وام کند خواهیم دید که این بخش‌ها نقش مولد پیدا می‌کنند و با تمرکز بر کارشان هم می‌توانند بدهی‌هایشان را به دولت بپردازند و هم اینکه در پی رونق ایجاد اشتغال کنند.
این روند تعدیل نیرو نیز که از آغاز سال ایجاد شده در مدت زمان کوتاه می‌تواند جبران شود و نه‌تنها نیرو‌ها حفظ شوند که حتی بخش‌های خصوصی نیاز به جذب نیروی جدید نیز داشته باشند.
دولت تصمیم گرفته برای خروج از رکود وام‌هایی را در قالب بسته‌های اقتصادی به مصرف‌کننده ارائه کند، چقدر این تصمیم را در حوزه رفع رکود موثر می‌دانید؟
بسته‌های اقتصادی که به‌عنوان کمک به مصرف‌کننده مطرح شده است در بخش‌هایی می‌تواند تاثیر کمی بر رکود بگذارد. این ایده، ایده خوبی است و بسیار متفکرانه است. پیش از این انجمن مدیران صنایع و اتاق فکر این پیشنهاد را ارائه داده بودند و اعتقاد داشتند که این امر می‌تواند در روند رکود تغییراتی ایجاد کند اما این بسته کمکی فقط در حوزه لوازم مصرفی بادوام اتفاق می‌افتد ولی در حوزه‌های دیگر مانند ساختمان نمی‌تواند نقشی داشته باشد. به هر حال این قدم مهمی است که دولت در جهت رفع رکود و بحران اقتصادی برداشته است. اگر دولت بتواند قدمی در حوزه خدمات بردارد می‌تواند این روند را در حوزه‌های مختلف تسریع کند.
مثلا در حوزه خدمات دولت می‌تواند برای وسیله‌های نقلیه عمومی مانند اتوبوس و مترو هزینه‌ها را برای دوسال بر فرض رایگان اعلام کند زیرا رقم عایدی بلیت وسایط نقلیه عمومی در کل پاسخگوی استهلاک و حقوق و دیگر هزینه‌های این بخش نیست بنابراین رقم ناچیزی است که دولت می‌تواند مدتی آن را نادیده بگیرد تا فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی را جا بیندازد. در کنار آن می‌توانند هزینه انرژی و بنزین را گران کنند تا مردم تا از وسایل شخصی استفاده نکنند.
در انتها اگر تورمی که گفتید اتفاق بیفتد آیا بازار کشش این افزایش تورم را دارد؟! همین تورم به تشدید رکود منجر نمی‌شود؟
بازار با تورم رونق بیشتری دارد. مردم وقتی نگران هستند که اجناس فردا گران‌تر می‌شود ترجیح می‌دهند که امروز خرید کنند اما اگر تورم نباشد و نگرانی از افزایش قیمت‌ها نباشد مردم عجله‌ای برای خرید ندارند و ترجیح می‌دهند پول‌شان را در بانک بگذارند و 22‌درصد سود بگیرند بنابراین تورم در حد معقول آن نه‌تنها بد نیست که باعث رونق بازار و اقتصاد است. در کنار رکود مسئله سودهای بانکی مسئله‌ای تهدید‌کننده‌ برای اقتصاد و گردش
سرمایه است.

محمد طحان‌پور:

عرضه بیش از تقاضاست

محمد طحان‌پور، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی معتقد است، دلیل رکود عرضه بیش از تقاضاست و مردم نیاز خود را از بازار تهیه می‌کنند و مشکل رکود نه به مردم که به تعدد تولید‌کننده بر می‌گردد.
اکنون بازار و اقتصاد دوره رکود را طی می‌کند، آیا این رکود ممکن است دوباره به رکود تورمی که در سال 91 ایجاد شد، منجر شود؟
نه آن فضا خاص سیاست‌گذاری‌های آن دوره بود. در آن زمان خریدوفروش اتفاق می‌افتاد، اما خرید و فروش کاذب بود و همان بود که به آن رکود تورمی منجر شد. در آن زمان به‌نوعی دلالی‌گری باب شده بود و همه به‌نوعی دلال شده بودند. در عین حال نیز نگرانی در جامعه وجود داشت که کسی به فردا امیدی نداشت. براساس نگرانی از گرانی فردا بسیاری خرید می‌کردند که یکسری خریدهای نامعقول بود. من اساسا معتقد نیستم که رکود وجود دارد. چون افراد کالاها و خدمات موردنیاز خود را اگر لازم دارند، تهیه می‌کنند. رکود زمانی اتفاق می‌افتد که مردم نیاز دارند ولی خرید نمی‌کنند یا توان خرید ندارند.
پس مشکل کلی را شما چه می‌دانید. چه چیزی سبب شده که همه بگویند خریدوفروش راکد است؟
مشکل فعلی ما این است که عرضه بیش از تقاضاست. در گذشته بازار هدفی وجود نداشت. هرکسی آمد به او مجوز تولید دادند. در آلمان که قطب خودروسازی است تنها شش خودروساز وجود دارد و حجم بالایی از آن ساخت‌و‌ساز صادر می‌شود. اما در ایران 21خودروساز وجود دارد که صادرات‌شان صفر است. ما هزاران کارخانه لوازم منزل داریم که هیچ‌کدام صادر نمی‌شود. بنابراین معضل فعلی رکود نیست. بلکه تولیدات بی‌رویه است. همه تولیدکنندگان می‌گویند ما 30 تا 40 درصد ظرفیت‌مان را تولید می‌کنیم. پس اگر تعدد کارخانه نبود. کارخانه‌ها می‌توانستند صددرصد ظرفیت‌شان را تولید کنند. این اتفاق نتیجه مجوزهای بی‌برنامه است که کاری با آن نیز نمی‌توان کرد.

حبیب‌الله توسلی:

عدم حمایت از صنایع موجب رکود شده است

حبیب‌الله توسلی، عضو هیأت مدیره اتحادیه لوازم بهداشتی ساختمان معتقد است که عدم حمایت از صنایع سبب شده که فضای رکودی ایجاد شود.
با توجه به وضعیت رکود فعلی به زعم شما، آیا ممکن است این وضعیت رکودی به رکود تورمی بینجامد یا خیر؟
ممکن است گردش کاری روان‌تر شود اما ما به این زودی از رکود خارج نمی‌شویم. نه من معتقد نیستم که این فضای رکود دوباره به رکود تورمی بینجامد.
به نظر شما بسته اقتصادی دولت با عنوان کمک به مصرف‌کننده به جای تولید‌کننده آیا می‌تواند مؤثر عمل کند؟
چاله‌های بحران یکی دو تا نیست. دلایل مختلفی سبب شده تا در کشور بحران اقتصادی و به دنبال آن رکود ایجاد شود. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت با چنین بسته‌هایی ناگهان فضا را تغییر داد. به نظر من به این زودی اثر این بسته‌ها را در جامعه نخواهیم دید. این بسته به هر حال اتفاق خوبی است. قدمی است در جهت بهبود فضای اقتصادی اما در کوتاه‌مدت نمی‌توان منتظر بود که به نتیجه برسد. این کمبودها عمیق‌تر از آن است که با این بسته‌ها قابل جبران باشد.
به نظر شما این کمبودها چه مواردی است؟
بیشتر کمبودها به حوزه صنعت برمی‌گردد. صنایع نتوانسته‌اند نظر مردم را جلب کنند. هه کالاها در کارخانه‌ها مانده و به فراخور آن اشتغال در این صنایع در حال از بین رفتن است. بنابراین با بسته‌های کمکی به مصرف‌کننده نمی‌توان این صنایع را نجات داد.
چه شرایطی منجر شده تا صنایع در چنین وضعیتی قرار بگیرند؟
دولت در وضعیت نامناسبی است که توان حمایت از این صنایع را ندارد. امکان ارائه تسهیلات بانکی نیست. هرچند دولت علاقه‌مند است این اتفاق بیفتد اما بانک‌ها این امکان را ندارند.
بانک‌ها نیز به دلیل محدودیت امکانات سخت‌گیری می‌کنند که در نتیجه آن گیرنده از گرفتن این وام‌ها پشیمان می‌شود.
برخی از فعالان بخش‌خصوصی معتقدند، دولت به خیلی‌ها مجوز تولید داده و یکی از دلایل این رکود تعدد تولید و عرضه است. ارزیابی شما از این نظر
چیست؟
در ایران تولید کار سختی است. کسی نمی‌تواند به آسانی در ایران دست به تولید بزند. من با این نظر مخالف هستم. هر چه تولید بیشتر باشد، گردش اقتصادی ایجاد می‌شود و تعدد تولید تنها در تعیین قیمت‌ها مؤثر خواهد بود و نمی‌تواند رکود ایجاد کند.