روابط تجاری ایران و ترکیه در پساکودتا بررسی می شود / مسیری که نمی توان دور زد

ترکیه همواره به عنوان یکی از شرکای تجاری و کریدور ترانزیت ایران به اروپا برای کشور ما از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. اکنون این کشور نیز مانند بسیاری از کشورهای همسایه ما درگیر بحران تروریست است و این مسئله نگرانی هایی را برای تجار ایرانی فراهم کرده.

از سوی دیگر، کودتای ناموفق ترکیه و شرایط اضطراری پس از آن شرایط ویژه ای را در این کشور فراهم آورده که تجار ایرانی را بیش از پیش دچار نگرانی کرده است؛ نگرانی ای که به گفته بسیاری از آنها هرچند هنوز تبعات آن مشخص نیست اما لازم است تا ایران و تجار ایرانی جایگزینی به جای مسیر ترانزیتی ترکیه داشته باشند تا در صورت عمیق شدن بحران ترکیه یا مسائل مشابه، تجار ایرانی به دردسر نیفتند. مسیرهایی که اکنون مدنظر تجار ایرانی است شاید نسبت به ترکیه هزینه بر و زمانبر باشند، اما بی شک گزینه لازمی هستند که نباید در دوران امنیت از آنها غفلت کرد.

***

محمد لاهوتی:

وضعیت ترکیه در مراودات تجاری ما تأثیر خواهد داشت

محمد لاهوتی، عضو هیأت مدیره و نایب رئیس کنفدراسیون صادرات ایران معتقد است که مسیر ترانزیتی ترکیه برای تجار ما بسیار بااهمیت است، زیرا مسیرهای جایگزین نسبت به ترکیه زمانبر و هزینه بر هستند.

با توجه به وضعیت بعد از کودتا در ترکیه، ارزیابی شما از وضعیت صادرات و واردات ایران چگونه است، آیا تغییراتی در این حوزه ایجاد شده است؟

وضعیت ترکیه از دو منظر در اقتصاد کشور ما قابل توجه است. ترکیه یکی از 10 کشور شریک تجاری ایران چه در صادرات و چه واردات است. به خصوص در زمان تحریم ها حجم بالایی از نقل و انتقالات مالی ما از طریق این کشور انجام می شده است. نکته دیگر کشور ترکیه به عنوان یکی از شرکای سنتی ما در زمینه ترانزیت زمینی به اروپا حساب می آید.

همیشه کالاهای ما از این کشور به اروپا صادر شده است، بنابراین باید این دو موضوع را از هم تفکیک کرد. اتفاق هایی که در ترکیه رخ داده خصوصاً بعد از کودتا و تغییراتی که در حوزه سیاسی روی داده تأثیر منفی خود را بر اقتصاد ترکیه گذاشته است. ترکیه به لحاظ رشد اقتصادی و صنعت گردشگری به شدت دچار رکود شده است و هم ریسک سرمایه گذاری در این کشور افزایش پیدا کرده است.

بنابراین همه اینها نشانگر آن است که وضعیت اقتصادی ترکیه تنزل داشته است و بی شک در مراودات تجاری ما تأثیر این تنزل نمود خواهد داشت. چه از نظر صادرات و چه واردات از طریق ترکیه بی شک ما شاهد تحولاتی خواهیم بود.

به موضوع ترانزیت از طریق مرزهای ترکیه اشاره کردید، علاوه بر وضعیت بعد از کودتا، پیش از آن حضور تروریست ها در این کشور و آتش زدن کامیون های ایرانی نگرانی هایی را برای صادرات و واردات تجار ایرانی ایجاد کرده بود، اکنون با شرایط حاکم آیا تصمیم های جدیدی در حوزه صادرات و واردات ما در زمینه تغییر کریدور ترانزیتی انجام خواهد شد؟

بله، بحران ترانزیت به قبل از کودتا بازمی گردد و پس از کودتا تنها چند روز مرزهای ترکیه از سوی کشور ما بسته شد که تصمیم درست و همسو با منافع تجار ایرانی بود. اکنون مسیر ترانزیتی ترکیه در اختیار کامیون های ترکیه قرار دارد. بنابراین این نگرانی ها همواره وجود داشته و اگر شرایط کودتا نتیجه ای به غیر از وضعیت فعلی داشت، لازم بود که تغییراتی در مسیر ترانزیتی ترکیه داده شود.

شرایط جایگزین پیش از این در زمانی که در حوزه سوخت ما با ترکیه دچار مشکل شدیم بررسی شد. اما جایگزین کردن مسیر ترانزیتی کشورهای دیگر هزینه بر و زمانبر است، بنابراین خوشحال هستیم که شرایط ترکیه به شرایط عادی بازگشت و مسیر ترانزیتی ما توانست به مسیر خود ادامه دهد. به هر حال باید چنین اتفاقاتی را مدنظر داشت و این اتفاقات مانند زنگ خطری است که به ما یادآوری می کند درباره مسیرهای جایگزین تصمیم های لازم را بگیریم و این مسیرها را آماده سازی کنیم.

اغلب کشورهای همسایه ما به نحوی دچار بحران هستند و ترکیه حالا کمتر از دیگر کشورها، فکر می کنید این بحران ها تأثیری بر اقتصاد کشور ما داشته است؟

من فکر نمی کنم اقتصاد ایران حداقل تحت تأثیر بحران ترکیه قرار گرفته باشد. اگر تأثیری هم این اتفاق بر اقتصاد ما داشته باشد به این زودی این تأثیر قابل مشاهده نخواهد بود. اگر روند نا امنی ها در ترکیه ادامه پیدا کند و شدت بیابد، آن زمان ممکن است تأثیر منفی خود را بر روابط ما بگذارد اما آنچه برای ما مهم است نگرانی درباره مسیر ترانزیت ماست که همچنان پابرجاست.

***

محمود تولایی:

شرایط اضطراری سبب احتیاط تجار ایرانی شده است

محمود تولایی، مدیرعامل شرکت صادراتی پویاراد معتقد است که کودتای ترکیه تا مدتی روابط تجاری ایران و ترکیه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

با توجه به کودتایی که در ترکیه روی داد، فکر می کنید روابط اقتصادی ایران و ترکیه تا چه حد تحت تأثیر قرار بگیرد؟

در شرایط فعلی حتما تا حدودی بر شرایط اقتصادی ایران و ترکیه تأثیراتی خواهد گذاشت. قرارداد های تجاری همیشه براساس قوانین شرایط اضطراری شرایط خاصی پیدا می کند. بی شک تجار و بازرگانان ایرانی در روابط تجاری با ترکیه احتیاط بیشتری خواهند کرد.

حداقل تا سه ماه می توان در روابط تجاری ایران و ترکیه رشد منفی پیش بینی کرد. در شرایط اضطراری اعلام کرده اند ممکن است که شرایط ویژه ای برای قرارداد ها ایجاد کند. مطمئنا کسانی که شرایط تجاری مستحکم و دائمی با ترکیه دارند، بی شک احتیاط بیشتری خواهند کرد.

آیا این شرایط ویژه اقتصاد کل کشور را تحت تأثیر خواهد گذاشت؟

در کل تأثیر ویژه ای نخواهد داشت. ما در اقتصاد کشور شرایط ویژه داخلی داریم که بیشتر باید به آنها بپردازیم. ما در داخل با بحران تقاضا روبه رو هستیم و مسائل داخلی ما بیشتر از مسائل برون مرزی اهمیت دارد.

علاوه بر ترکیه، اغلب کشورهای همسایه ما دچار بحران هستند، به نظر شما این شرایط چه تأثیری بر اقتصاد کشور ما دارد؟

همه بحران کشورهای همسایه الزاما تبعات منفی برای ما به همراه ندارد و گاه فرصت های تجاری برای ما ایجاد کرده است. مثلا بحران هایی که در عراق اتفاق افتاده باعث شده که بازارهای عراق نیز در اختیار ایران قرار بگیرد.

ممکن است بحران های کشورهای همسایه در امنیت منطقه مشکلاتی در حوزه سرمایه گذاری و اقتصاد ایجاد کرده اما در روابط تجاری ما برخی اوقات کارکرد مثبت داشته است. مثلا ایجاد بحران در عراق روابط تجاری این کشور را با ترکیه، اردن و کشورهای حوزه خلیج فارس دچار مشکل کرده است. این شرایط برای ما فرصت های تازه ای ایجاد می کند که باید از آنها بهترین بهره را ببریم.

علاوه بر تأثیری که بحران ترکیه بر روابط تجاری ایران و ترکیه گذاشته، ترکیه به عنوان کشوری که کریدور ترانزیتی ما به حساب می آید، مخاطراتی را برای صادرات و واردات ما ایجاد کرده است، این وضعیت را چطور ارزیابی می کنید؟

این وضعیت خلق الساعه ای است. در شرایط امنیت ترانزیت انجام می شده، اما مسیرهای جایگزین هم برای کامیون های ما وجود داشته است و در زمان امنیت ، آن مسیر ها مورد استفاده قرار می گرفته است، اما آن مسیرها نسبت به ترکیه مسیرهای سخت تری هستند و تا زمانی که امنیت بر مسیرهای ترانزیتی ترکیه حکمفرما باشد، ایران و تجار ایرانی همچنان آن مسیر را به مسیرهای جایگزین ترجیح می دهند.

***

مسعود دانشمند:

تغییر مسیر ترانزیتی ساده نیست

مسعود دانشمند، رئیس اتاق بازرگانی ایران و امارات معتقد است که اکنون مشکلی در وضعیت ترانزیتی ایران و ترکیه وجود ندارد، اما باید درباره مسیرهای جایگزین تصمیم گیری شود.

ارزیابی شما از تأثیر تحولات اخیر ترکیه بر روابط تجاری ایران با این کشور و وضعیت صادرات و واردات تجار ایرانی چیست؟

برای چند روز ترانزیت کامیون های ایرانی از مسیر ترکیه متوقف بود که مبتنی بر شرایط خاص ترکیه اتفاق افتاد. اما اکنون شرایط به وضع عادی بازگشته و نگرانی در این زمینه وجود ندارد. شاید پس از این اتفاق ها ترکیه تصمیم بگیرد که مراودات بازرگانی اش را محدود کند که در آن صورت مشکلاتی برای ما به همراه داشت. اما در کل به نظر نمی رسد که تغییرات خاصی در سیاست های کلی ایران و ترکیه حادث شود.

پیش از این کودتا نیز مشکل تروریست در ترکیه حاکم بود و کامیون های ایرانی از این منظر دچار مشکل شده بودند. به نظر شما آیا در این شرایط تغییر مسیر ترانزیتی ایجاد می شود؟

تغییر مسیر ترانزیتی که مقوله ساده ای نیست، ولی به هر حال بخش خصوصی ترکیه در تلاش است مسیر جایگزینی به موازات ترکیه داشته باشد، زیرا ممکن است هر اتفاقی مانند سیل و باران این مسیر را محدود کند و لازم است مسیر جایگزینی انتخاب شود.

بنابراین مسیر جایگزین همیشه باید وجود داشته باشد تا مسیر حمل و نقل تجاری ما دچار مخاطره نشود. ارمنستان و آذربایجان جزو کشورهایی هستند که مسیر خودشان را پیشنهاد می کنند. آذربایجان حتی در تلاش است ویزایش را در بردارد که مسیرش جایگزین ترکیه شود.

همه این گزینه ها وجو دارد و روی آنها مطالعاتی در حال انجام است. تا آنجا که من خبر دارم، مسیر ارمنستان و گرجستان خیلی جدی مورد بحث است. البته همه این تلاش ها از سوی بخش خصوصی و انجمن های حمل و نقل بین المللی انجام می گیرد و دولت در آن دخالتی ندارد.

پس اکنون مشکلی از نظر شما وجود ندارد، اما مسیرهای جایگزین در حال بررسی هستند؟

بله مشکلی وجود ندارد، اما آدم عاقل همه تخم مرغ هایش را در یک سبد نمی گذارد.

ارتباط با نویسنده: s.boroumand@forsatnet.ir