ناکامی در جذب سرمایه گذاری خارجی بررسی می شود / موقعیتی که در بی برنامگی از دست می رود

مقوله سرمایه گذاری خارجی پیش از نهایی شدن توافق هسته ای و مسئله برجام دغدغه دولتمردان بود. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده بودند که سرمایه گذاری خارجی سبب خواهد شد که اقتصاد کشور از رکود خارج شود و با افزایش تولید در داخل مرزها اقتصاد کشور روند روبه روشدی را تجربه کند.

اتفاقی که هرچند کم و بیش با تلاش های زیادی که در جهت توسعه آن انجام شد توانست تا حدی سرمایه خارجی را جلب کند، اما متأسفانه مشکلات متعدد زیرساختی در کنار عدم برنامه مناسب برای هدایت سرمایه های خارجی و حتی داخلی سبب شد این پتانسیل از دست برود و شرایط پسابرجام و امکانی که برای جذب سرمایه خارجی ایجاد کرده بود نتواند به هدف نهایی خود برسد.

جدای از بحث های زیرساختی که بارها درباره آن بحث شده است، مسئله مهمی که در حوزه سرمایه گذاری خارجی اهمیت داشت نبود یک برنامه ریزی منسجم و تعریف شده برای هدایت سرمایه ها بود. در همه کشورها اگر قرار بر جذب سرمایه گذار است، مکان ها و حوزه های نیازمند سرمایه گذاری و اولویت آنها مشخص می شود تا سرمایه گذار با ورود به بازار دچار سردرگمی نشود و بداند کجا و در چه شرایطی اگر سرمایه گذاری کند منافعش تأمین می شود.

اما در ایران به دلیل خلأ های متعدد در حوزه های مختلف تنها به دنبال جذب سرمایه خارجی هستند و اولویت ها و برنامه ها در این مسیر جایگاهی ندارد؛ مقوله ای که به زعم کارشناسان ناشی از قوی نبودن بخش خصوصی است. هرچند همیشه ساختار غیر قابل پیش بینی سیاست های کلی نظام در تغییر دولت ها در همه حوزه های سیاسی اهمیت ویژه ای دارد.

بی ثباتی کلی سیاست های اقتصادی که با تغییر دولت ها تغییر می کند بی شک مهم ترین عامل در نگرانی سرمایه گذاران چه داخلی و چه خارجی است که لازم است با تعریف یک برنامه ریزی کلان سیاست ها ورای دولت ها شکل بگیرد تا ساختار اقتصاد درگیر تغییر دولت ها و سلایق آنها نشود.

***

محمد حسین صدرایی:

در مسیر بهبود هستیم

محمد حسین صدرایی، کارشناس اقتصادی معتقد است که با تشکیل یک ستاد واحد در حوزه سرمایه گذاری خارجی سریع تر می توان جذب سرمایه خارجی کرد.

با توجه به بحث هایی که اخیرا مطرح شده در ارتباط با اینکه هدف سرمایه گذاری خارجی محقق نشده است شما دلایل این امر را چگونه ارزیابی می کنید؟

ما نباید در ارتباط با سرمایه گذاری خارجی یک سو نگری داشته باشیم. این مقوله را لازم است نسبی نگاه کرد. با توجه به آماری که رئیس جمهور داده است ما 3میلیون دلار جذب سرمایه خارجی داشته ایم. همین میزان نشانگر این است که به نسبت رشد خوبی در زمینه سرمایه گذاری خارجی داشته ایم. بنابراین باید نسبی نگاه کرد. هنوز فاصله زیادی از بر جام نگذشته است.

دولت تا پیش از این زیرساخت های لازم و آمادگی جذب سرمایه خارجی را نداشته است، قوانین آن را بازبینی نکرده بوده و طبیعی است که برای فراهم کردن بستر زمان لازم است. باید زمان داد و همین زمان کوتاه نشان داده که ستاد اقتصاد مقاومتی قدم های خوبی در این زمینه برداشته که مهم ترین آنها بازبینی قوانین بوده است. بنابراین تا بستر فراهم نشود نمی توانیم بگوییم چرا 3میلیارد دلار و چرا مثلا 10میلیارد سرمایه گذاری نشده است.

برخی معتقدند که هنوز زیرساخت ها فراهم نیست و قوانین دست و پا گیر و مشکلات همچنان پابرجاست و همین امر سبب می شود که سرمایه گذاری خارجی به این زودی محقق نشود.

این نظر نادرستی است. در بازار سرمایه ما همین امروز جذب سرمایه خارجی به راحتی اتفاق می افتد. منتها ما مشکلاتی داریم که از بین نمی رود به این دلیل که برای رفع آنها متولی مشخص و واحدی وجود ندارد. در برخی مسائل ما نمی دانیم بانک مرکزی متولی یا بخش سازمان های فنی مهندسی مسئول است. این مسئله هم در برخی امور است که طبیعی است.

بحث سرمایه گذاری خارجی تجربه جدیدی است. اگر 10 سال پیش با چنین مشکلاتی روبه رو نبودیم چون مسئله تحریم را تجربه نکرده بودیم که ببینیم در پروسه بعد از آن چه اتفاقی می افتد. پس از سال 91 که بانک مرکزی ما تحریم شد مشکلات عمیق شد و حال تا بخواهد زیرساخت ها شکل بگیرد و نهادها ببینند که کجا دچار شکل و نقص هستند زمان بر است.دفعی و به سرعت هم نمی توان انتظار داشت که سریع مشکلات حل شود.

کشور ما یک کشور بوروکراتیک است که کارها با کندی زیادی پیش می رود. برخی متصورند که اینجا اروپای غربی است و متوقع هستند که یک شبه مشکلات حل شود. ما باید چالش های پیش رو را نگاه کنیم و ببینیم این چالش ها با سرعت کم در حال حل شدن است و بعد موضوع سرمایه گذاری را ارزیابی کنیم. به نظر من در شرایط نامساعد فعلی با توجه به اینکه سیستم بانکی هنوز مشکل دارد، تازه ما مقوله پولشویی جهانی را پذیرفته ایم به نسبت جذب سرمایه خوبی داشته ایم. سرمایه گذار جلب اعتماد می خواهد و اگر اعتماد افزایش پیدا کند، سرمایه گذار خارجی خود به خود می آید.

پس ارزیابی شما این است که ما در حال حاضر در نقطه مناسبی قرار داریم؟

نه من نمی گویم در شرایط خوبی قرار داریم. من می گویم نسبی نگاه کنیم و نگوییم هیچ اقدامی نشده و اتفاقی نیقتاده است. ما در مسیر بهبود هستیم.

حال به زعم شما چگونه می توان این روند را تسریع کرد تا زودتر مشکلات مرتفع شود؟

پیشنهاد می کنم مانند فرماندهی اقتصاد مقاومتی، ستاد مشخصی برای جذب سرمایه خارجی تشکیل شود تا در اقتصاد کشور تصمیم واحد بگیرد. در آن زمان سرعت تصمیم گیری افزایش می یابد و وقفه درونی کاهش پیدا می کند و می توانیم جذب سرمایه گذاری خارجی داشته باشیم.

***

پژمان کیا:

ابزارهای سرمایه گذاری مهیا نیست

پژمان کیا، مدیر سرمایه گذاری بانک آینده معتقد است مشکلات زیرساختی در کنار نبود بازار سرمایه آماده، سبب شده سرمایه گذاری خارجی در کشور در حد توقع اتفاق نیفتد.

با توجه به اینکه از ابتدای برجام تمایل برای جذب سرمایه گذار خارجی وجود داشته است، اما بسیاری معتقدند با وجود تمایل اما برنامه ریزی مناسب برای جذب سرمایه گذاری خارجی صورت نگرفته است، ارزیابی شما از این امر چیست؟

بزرگ ترین مشکل ما در جذب سرمایه گذار خارجی قوانین و مقرراتی است که در کشور وجود دارد و مانع سرمایه گذاری خارجی می شود. بخشی از این قوانین به نقل و انتقالات پولی باز می گردد. نکته دوم تملک دارایی ها توسط بخش خصوصی است. ما هنوز در واگذاری سهام مدیریتی به بخش خارجی قوانین مشخصی نداریم.

ما حتی در حوزه بانکی مشکلاتی داریم که حتی بخش خصوصی نیز با آن درگیر است چه برسد به سرمایه گذار خارجی. بنابراین بخش عمده مشکلات ما به قوانین و مقررات بر می گردد. دولت در این حوزه در پسابرجام کارهایی انجام داده تا قوانین را تسهیل کند اما احساس می شود این محدودیت ها کماکان وجود دارند.

بسیاری از شرکت های کارگزاری، سرمایه گذاری و مشاوره سرمایه گذاری از شرایطی که به وجود آمده بود استفاده کرده بودند و حتی سفر سرمایه گذاران خارجی به کشور را ترتیب دادند. حتی سرمایه گذاران خارجی پای مذاکره نشستند اما همین قوانین دست و پا گیر و بوروکراسی هایی که در جذب سرمایه خارجی وجود داشت به نظر می آید که آنها را دلسرد کرده است.

در کنار اینها مشکلات کلان اقتصادی نیز وجود دارد. مثلاً نرخ برابری ارز و ریال یکی از این مشکلات است. از آنجا که کشور ما به نفت وابسته و قیمت ارز ما نیز شناور آزاد است بنابراین این تغییر نرخ ارز می تواند ریسک نامطلوبی برای سرمایه گذار خارجی در پی داشته باشد. در کنار اینها مسائل سیاسی است.

متأسفانه اقتصاد کلان ما و در اشل کوچک تر بازار سرمایه ما درگیر مسائل غیر اقتصادی است. با تغییر دولت ها و وزرا متأسفانه سیاست های کلان ما تغییر می کند و همین امر برای سرمایه گذاری مناسب نیست و شرایط امنی که سرمایه گذاری را لازم دارد به چالش می کشد.

جدا از زیرساخت هایی که به آن اشاره کردید کارشناسان به این نکته اشاره دارند که حتی اگر سرمایه گذار تمایل به سرمایه گذاری داشته باشد، برنامه مشخص یا فاکتور مشخصی برای هدایت او وجود ندارد، این امر از نظر شما چگونه است؟

در بازار سرمایه اگر سرمایه گذار امروز تمایل به سرمایه گذاری داشته باشد و همه ریسک ها را بپذیرد ما عرضه مناسب آن را نداریم. ابزار سرمایه گذاری ما در بازار سرمایه صندوق های سرمایه گذاری و خریدوفروش سهام به شکل انفرادی است.

ابزارهای جدیدی مانند فیوچر ها هم هستند. بنابراین این پول به درستی نمی تواند، هدایت شود و اگر این پول، پول بزرگی باشد کاملاً دچار سردرگمی هدایت می شود. عمق بازار سرمایه ما بسیار کوچک است و در مقابل با سایر بازارهای موازی مانند مسکن خیلی کوچک است و ا این ابزار لازم برای هدایت این سرمایه ها نیستیم. برخی کارها در این حوزه انجام شده اما هنوز ابزارها کامل نشده است.

در جهان ابزارهای مهم پوشش ریسک مانند اختیارات فروش استخراجی و استقراضی وجود دارد که این ابزارها هنوز در داخل وجود ندارد که اگر این ابزارها در کشور تعریف شود تمایل به سرمایه گذاری ایجاد می شود.

ارتباط با نویسنده: sara.bouromand@gmail.com