نگاهی به ابعاد چهارگانه افزایش بهره وری در بخش صنعت

افزایش بهره وری و اقتصادی بودن سرمایه گذاری در زمینه صنعت را باید به صورت جداگانه و از ابعاد مختلف یعنی نیروی کار، سرمایه، ماشین آلات و خط تولید بررسی کنیم.

در بخش بهره وری نیروی کار، اگرچه بهره وری کارکنان در بخش خصوصی نسبتا خوب است، ولی در بخش  دولتی، کارکنان از هشت ساعت کار روزانه تنها دو ساعت بهره وری دارند که سازمان های جهانی این موضوع را تایید کرده اند.

خوشبختانه در کارخانه های تولیدی تاحد زیادی موفق بوده ایم بهره وری را در رابطه با کارگران ایجاد کنیم. اما در مقابل با توجه به وضعیت نامناسب اقتصادی و مشکلات متعدد تولیدکنندگان در بخش تولید، فروش، مالیات و بیمه آنها نمی توانند حقوق مناسب به کارکنان پرداخت کنند و پرداخت حداقل حقوق تعیین شده از سوی وزارت کار به کارگران جوابگوی هزینه های زندگی آنها نیست.

این در حالی است که کارگر باید امنیت فکری داشته باشد تا بتواند بهره ورتر عمل کند. شاید بتوانیم تعداد ساعات کاری و حضور کارگر را کنترل کنیم، ولی درواقع روحیه او باید نسبت به کار مثبت باشد. چون با توجه به اینکه او از بابت درآمد ناکافی و مشکلات اقتصادی نگرانی دارد، نمی تواند کار خود را به خوبی انجام دهد و حتی اشتباه می کند و ناخودآگاه باعث بروز مشکلاتی در دستگاه و خرابی ماشین آلات می شود. در نتیجه بهره وری این کارگر و دستگاهی که روی آن کار می کند، افت می کند و کاهش می یابد.

بنابراین یکی از الزامات، توجه به دغدغه ها و نگرانی های روحی و روانی و خانوادگی فرد است تا او انرژی مثبت و کافی در محیط کار داشته باشد. در قسمت بهره وری سرمایه گذاری باید گفت، در کشورهای خارجی اگر فردی از محل سرمایه گذاری خود سود حداکثر 10درصدی دریافت کند، سرمایه گذاری مطلوبی انجام داده است و در بین سرمایه گذاران ایجاد علاقه می کند. چون بانک ها در این کشورها با سودهای پایین3 تا 4 درصد کار می کنند و سطح تورم  در این کشورها پایین و تک رقمی است.

اما در کشور ما هرچند وعده کاهش تورم را به نرخ تک رقمی داده اند، اما با توجه به اینکه نرخ تورم هنوز دورقمی و سود بانکی بین 15 تا 18درصد است و با احتساب جریمه های تاخیر، کمتر از 20درصد نخواهد بود، بنابراین با این سود 20درصدی، سود یک تولیدکننده برای اینکه بتواند جوابگوی بازار باشد و به فعالیت خود ادامه دهد، نباید کمتر از 30درصد باشد.

در شرایط اقتصادی کنونی که هم رکود و هم تورم حاکم است، نمی توان اقدامات اساسی انجام داد. ولی با توجه به اینکه به تدریج این تورم رو به کاهش است، اگر روی سرمایه گذاری های خارجی و داخلی بیشتر تبلیغ شود، قطعا اقدام مهمی انجام می شود.

اگر این حرکت انجام شود و تورم پایین باشد، رکود اقتصادی از بین خواهد رفت و با از بین رفتن رکود، سرمایه گذاری سود کافی خواهد داشت. پس بهره وری در سرمایه گذاری هم تامین می شود. یعنی شرط لازم و کافی برای بهره ور شدن سرمایه ها این است که یک فعال اقتصادی ابتدا جوابگوی هزینه ها باشد و سپس سود کافی به دست بیاورد.

قسمت سوم بهره وری، مربوط به ماشین آلات است. متاسفانه تولیدکنندگان به خاطر تحریم ها و مشکلات اقتصادی در نوسازی و تجهیز خطوط تولید موفق عمل نکردند و بسیاری از خطوط تولید در حال حاضر مشکلات عدیده ای دارند. تولیدات آنها یا فروش ندارند و جذب بازار نمی شوند یا اینکه به واسطه عدم دسترسی به ماشین آلات اتوماتیک، سرعت تولید قطعات و کالاها پایین است.

چون امکان بهره وری ماشین آلات فراهم نیست، عمر متوسط کارخانجات کشور حداکثر 25 سال است و این از ضرباتی است که به صنعت وارد می شود. یعنی بهره وری اقتصادی یک دستگاه، با خرابی، معیوب و قدیمی بودن آن از بین می رود. وقتی دستگاه معیوب دچار نقص می شود و نیاز به تعویض دارد، در زمان خواب دستگاه، کارگر بیکار می ماند و منجر به کاهش بهره وری می شود. بنابراین در رابطه با استفاده از ماشین آلات دستی موجود باید تجدیدنظر کنیم تا بتوانیم ماشین آلات مدرن را جایگزین و وارد کنیم.

افزایش فروش در یک خط تولید، بهره وری آن را ممکن می سازد. بنابراین برای بهره وری خط تولید، باید صادرات محور عمل کنیم. چون برخی محصولات تولیدی شاید در داخل کشور مشتری زیادی نداشته باشند یا کارخانه ها و رقبای زیادی محصولات مشابه آن را تولید کنند. در این حالت باید به فکر صادرات و جذب بازارهای خارجی باشیم تا در رابطه با تجارت هم بهره وری را در این کشورها ایجاد کنیم. برای بهره وری در حوزه تجارت باید بازاریابی خوبی داشته باشیم و بتوانیم کالای تولیدی خود را هم در داخل و هم در خارج بفروشیم و کسب درآمد کنیم تا کارخانه بتواند به کار خود ادامه دهد.

به لحاظ اینکه کارخانه ها، جزو بخش خصوصی هستند، نمی توان به آنها تزریق مالی کرد و واحدهای تولیدی نمی توانند بدون کسب درآمد، به خودی خود پایدار بمانند. یعنی اصول تولید پایدار زمانی ممکن می شود که تولیدکنندگان درآمد داشته باشند، مواد اولیه بخرند، حقوق و پاداش کارکنان را پرداخت کنند، کالای با کیفیت بهتر تولید کنند و در چنین شرایطی سطح تولید ارتقا و کار ادامه می یابد.

عضو هیات‌مدیره خانه صنعت و معدن فارس