کاخ سفید در انتظار ژانویه ای پر از ابهام

شاید اغراق نباشد اگر ترامپ را «میلیاردر پرحاشیه» خطاب کنیم، مردی که هنوز پایش به کاخ سفید باز نشده، کوله باری از حاشیه به راه انداخته است. درواقع از حاشیه های پیش از انتخابات که بگذریم به اعتراض های مردمی علیه برگزیده شدن ترامپ و رویکردهای نامشخص سیاسی وی خواهیم رسید.

اگرچه ترامپ پیش از انتخابات و لابه لای سخنرانی های انتخاباتی خود به موضوعاتی مثل مواضع آمریکا در قبال کشورهای عربی، وضعیت آمریکا در ناتو، یا حتی موضوع جنجالی دیوارکشیدن در مرز مکزیک اشاره هایی داشت.

اما با همه اینها نمی توان به ترسیم نقشه ای روشن از مسیر حرکت احتمالی ترامپ در نقشه سیاست بین الملل دست یافت یا مشخص کرد ترامپ در جنگل های تاریک سیاسی تله گذار خواهد شد یا در دام تله های دیگر سیاستمداران گرفتار می شود. با همه اینها نگاهی به مواضع برخی سیاستمداران، نحوه تبریک گفتن آنها و اظهار نظرهای متفاوت، می توان به گمانه زنی در خصوص جهان پس از ترامپ دست یافت.
 
 بدشگونی های بازارتجارت آغاز شده؟

نشریه اکونومیست در گزارشی تحلیلی با رویکردی طنزآمیز و جالب به بررسی آینده اقتصاد ایالات متحده و جهان پرداخته است. در بخش ابتدایی این گزارش می خوانیم «اگر بخواهیم خرافاتی و بدبین باشیم، سقوط بازارهای سهام و بی ثباتی های اخیر در بازارهای مالی یک نشانه آشکار از آغاز برخی بدشگونی های تجارت جهانی در روزهای پس از ترامپ خواهد بود. اما بیایید از دیدگاه های منفی فاصله بگیریم و تمام این سقوط را نه به عقاید احتمالی ترامپ، بلکه به رویکرد ریسک ناپذیر بازار سهام مرتبط کنیم.»

اما اگر بخواهیم براساس منطق و استدلال سیاسی و اقتصادی به پیامدهای حضور ترامپ نگاه کنیم چه دستاوردی خواهیم داشت؟ هنوز مدت زمان زیادی از تصویب برگزیت نگذشته و هنوز هم مخالفان پرشماری وجود دارند که تصور می کنند خروج از اتحادیه اروپا نمی تواند گزینه ای مثبت برای اقتصاد بریتانیا باشد. با توجه به اینکه خبر این اتفاق در بازار بریتانیا نتایجی مشابه با نتایج خبر پیروزی ترامپ داشت، آیا می توان نتایج هر دو واقعه را مشابه تلقی کرد؟ پاسخ می تواند مثبت و منفی باشد.

درواقع از یک سو می توان این گونه تحلیل کرد که بریتانیا براساس یک رویکرد تجاری از پیش تعریف شده و در راستای قدرت گیری انفرادی به این تصمیم رسیده است، در حالی که انتخاب ترامپ برای بسیاری از فعالان اقتصادی و سیاسی غیرمترقبه و مثل یک صاعقه سیاسی بود. اما از سوی دیگر تشابه در تلاش بریتانیا برای حفظ اقتدار ملی و عقاید ترامپ در خصوص ساختن آمریکایی مستقل و پر قدرت، منبعی برای تردید است؛ تردیدی که برپایه آن می توان انتظار نتایجی مشابه در وضعیت اقتصاد هر دو کشور داشت.

ترامپ در عرشه اقتصاد جهانی

به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی و سیاسی، مواضع سیاسی دونالد ترامپ درخصوص برخی اتفاقات خاورمیانه (جنگ در سوریه، مبارزه با داعش و. . .) تفاوت فاحشی با باراک اوباما نخواهد داشت. اما در خصوص روابط خصمانه و دوستانه ترامپ وضعیت کمی پیچیده خواهد شد. برای مثال وضعیت موضع گیری آتی ایالات متحده درخصوص روسیه بسیار مبهم است.

از یک سو، دولت پوتین جزو نخستین دولت های تبریک گوینده به ترامپ محسوب می شود و ترامپ نیز موضع گیری منفی نسبت به دولت روسیه ابراز نکرده است. از سوی دیگر برخی تنش های سنتی بین دو کشور مطرح است؛ تنش هایی که به سبب اختلاف نظرهای جدی بین مواضع دو کشور به وجود آمده اند و بعید است به راحتی از میان برداشته شوند.

موضع گیری های سیاسی ترامپ درخصوص کشورهای عربی و به ویژه عربستان سعودی نیز موضوعی داغ بود که طی روزهای انتخابات به مسئله ای مهم برای تشدید حمایت این کشورها از هیلاری کلینتون تبدیل شد. ترامپ در بخشی از سخنرانی های خود اشاره کرده بود که عربستان برای جلب حمایت های ایالات متحده موظف است بهای بالاتری پرداخت کند. این اظهار نظر در شرایطی که مطرح شد بسیاری از کشورهای عرب خاورمیانه را نیز دچار هراس و تنش کرد.

اما دولت مصر از جمله نخستین کشورهایی است که نه تنها به دونالدترامپ تبریک گفته بلکه ابراز امیدواری کرده با وی به تجارت اقتصادی موثری بپردازد. درواقع دولتمردان مصری معتقدند قرار نیست ترامپ نیامده شمشیر را از رو ببندد و تمامی مسیرهای ارتباطی و اقتصادی خود با سایر دولت ها را از میان بردارد.

اگرچه مواضع دونالد ترامپ در طول کارزار انتخاباتی و در روزهای سخنرانی بسیار تند و آتشین به نظر می رسید، اما تجربه نشان داده بسیاری از دولتمردان پس از ورود به کاخ سفید و مواجه شدن با پیچیدگی های سیاسی و جریان های پشت پرده تا حد زیادی تغییر موضع داده و با مواضعی تعدیل شده به اقتصاد جهانی وارد می شوند.

بر همین اساس است که بسیاری از کارشناسان معتقدند تا زمانی که (اواخر ژانویه) ترامپ رسما در رأس امور کشور قرار نگیرد، نمی توان پیش بینی معینی در خصوص اقتصاد جهانی داشت. اما شاید یکی از پررنگ ترین گمانه ها احتمال تمرکز دونالدترامپ بر سیاست های محرک اقتصادی داخلی و کاهش سرمایه گذاری در پروژه های مشترک المنافع خارجی باشد؛ موضوعی که می تواند نه تنها برای شرکای تجاری آمریکا بلکه برای نیروهای نظامی ناتو نیز ناخوشایند تلقی شود.