حذف مالیات علی الراس و شفافیت مالیاتی

اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم در راستای طرح تحول نظام اقتصادی کشور و با هدف ارتقای جایگاه مالیات ها در تامین منابع مالی دولت و کاهش وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی و اهدافی دیگر، مرداد ماه سال گذشته از سوی رئیس جمهوری ابلاغ شد. در این اصلاحیه حذف روش محاسبه علی الراس مالیات پیش بینی شده که امیدواری هایی را نسبت به شفاف شدن نظام مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی به وجود آورده است.

به طور کلی برخورد و برداشت مودیان از مالیات علی الراس این است که مامور مالیاتی هر کاری را که می خواهد انجام می دهد. اما در شرایطی که دسترسی آنچنانی به اطلاعات وجود ندارد، بالطبع تنها گزینه و راه حل همین مالیات علی الراس است که به هر شکلی بازتاب دارد، انجام می شود.

در مالیات علی الراس اعمال ضریب می شود و ضریبی را برای هر فعالیت در نظر می گیرند و میزان درآمد براساس وضعیت فعالیت مودی مالیاتی محاسبه می شود و اعمال ضریبی انجام می شود که به آن علی الراس گفته می شود.

اما در حال حاضر بحث این است که با حذف علی الراس و با اجرایی شدن طرح جامع نظام مالیاتی قرار است براساس اطلاعات موجود این کار انجام شود و دیگر ضریبی وجود ندارد. در همین رابطه ماده 154 در اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم حذف شده است و دیگر چیزی به نام ضریب مالیاتی نخواهیم داشت.

در حال حاضر سمت و سوی حرکت سازمان امور مالیاتی به سمتی است که براساس اطلاعاتی که در طرح جامع مالیاتی، ماموران مالیاتی به دست می آورند، اقدام کنند. از جمله خریدها و فروش ها و معاملاتی که انجام می شود و اطلاعات درآمدی مودی که در سیستم جامع مالیاتی ثبت می شود و بخشی از آن هم مربوط به مالیات بر ارزش افزوده است و بالطبع مودیانی که تعاملاتی را با یکدیگر دارند، اطلاعات معاملات و خریدوفروش هایی را که با یکدیگر دارند، به سازمان امور مالیاتی ارسال می کنند و در نهایت این اطلاعات جمع می شود و به این ترتیب اطلاعات درآمدی و هزینه ای یک مودی مالیاتی در سیستم متمرکز و مشخص است.

بنابراین با توجه به اینکه تمام اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه در سیستم وجود دارد، اگر سازمان امور مالیاتی اظهارنامه یک مودی را قابل قبول نداند، اقدام به تنظیم اظهارنامه می کند. به عبارت دیگر، سازمان امور مالیاتی به وکالت و نمایندگی از مودی، خود اظهارنامه ای را تنظیم می کند، البته اظهارنامه ای که سازمان امور مالیاتی تنظیم می کند، قابلیت اعتراض دارد و در مراجع حل اختلاف قابل پیگیری و اعتراض است.

اما اگر بخواهیم در مورد مزایا و معایب حذف مالیات علی الراس صحبت کنیم، باید به این موضوع اشاره کنم که به دنبال این اتفاق، نظام مالیاتی بیشتر به سمت شفافیت و برقراری عدالت مالیاتی می رود. اصولا هدف اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم در این زمینه است که به سمت عدالت مالیاتی و تشخیص و تعیین مالیات براساس اطلاعات مستند برویم، زیرا در مالیات علی الراس چنین شرایطی وجود نداشت.در واقع حذف مالیات علی الراس بر این مبنا است که به سمت استفاده از اطلاعات موجود در بانک اطلاعاتی سازمان امور مالیاتی که به موجب اجرای طرح جامع مالیاتی وجود دارد، برویم.

به عبارت دیگر یکی از اهداف عمده طرح جامع مالیاتی این است که اطلاعات هر فرد اعم از معاملات و خریدوفروش و هزینه ها و فعالیت های مالی، متمرکز و مشخص می شود که یک فرد از کجا درآمد داشته و با چه افراد حقیقی یا حقوقی قرارداد داشته و چه معاملاتی را داشته است، منتها باز نمی توان گفت که صددرصد اطلاعات کامل خواهد بود، اما قطعا بهتر از مالیات علی الراس و عادلانه تر از آن است. البته در مجموع این تلقی وجود دارد که حذف مالیات علی الراس در درازمدت و به مرور زمان رو به عدالت خواهد رفت.

اما در مورد معایب احتمالی حذف علی الراس باید به این نکته اشاره کنم تا زمانی که روزنه های فرار مالیاتی در سیستم وجود دارد و افرادی که این روزنه ها را بشناسند و از آن سوء استفاده کنند، قطعا سیستم قادر به شناسایی آنها نخواهد بود زیرا اطلاعات آنها در سیستم مالیاتی کشور وجود ندارد.

بالطبع در چنین شرایطی افرادی که اطلاعات مربوط به آنها در سیستم وجود دارد، نزدیک به واقعیت مالیات خود را پرداخت خواهد کرد، اما افرادی که با روزنه های فرار مالیاتی آشنایی دارند و می توانند از ثبت اطلاعات در سیستم جامع مالیاتی خودداری کنند، همچنان فرار مالیاتی را رقم خواهند زد.

قاعدتا حذف مالیات علی الراس قدم مثبتی در راستای ساختارمند شدن مالیات ها است و اصولا اصلاح مالیات های مستقیم در راستای شفاف سازی و اخذ مالیات عادلانه است و اصلاحاتی که در قانون انجام شده، عمدتا به این سمت است که مالیات واقعی، عادلانه و شفاف از مودیان اخذ شود.

کارشناس امور مالیاتی