7 محور داووس 2020

«مردم علیه نخبگان اقتصادی با این باور که به آنها خیانت شده، قیام کرده اند و تلاش های ما برای محدودکردن میزان گرم شدن زمین به 1.5 درجه سانتیگراد، به طرز خطرناکی در حال کاهش است. با توجه به بحران هایی که جهان با آن مواجه است، در نشست امسال داووس 2020، بایستی تصویرسازی مجدد از اهداف و ابزارهای مدیریت عملکرد برای بنگاه ها و دولت ها صورت گیرد. این همان دلیل شکل گیری مجمع جهانی اقتصاد در 50سال گذشته بوده و در نظر داریم طی 50سال آینده در تحقق آن مشارکت کنیم.» این سخنان پروفسور کالوس شواب، بنیان گذار و مدیر اجرایی مجمع جهانی اقتصاد درباره چشم انداز اجلاس داووس در سال 2020 است.

نزدیک به نيم قرن است كه در اولين ماه از سال ميلادي، رهبران سیاسی و بزرگان اقتصادی در شهر «داووس» گردهم می آیند و درباره چالش های مهم جهان صحبت مي كنند. داووس، تفرجگاهی کوهستانی در سوئیس است که از پنج دهه پیش به میزبان سالانه مجمع جهانی اقتصاد تبدیل شده است.

اجلاس داووس 2020 به مدت چهار روز از دیروز سه شنبه آغاز به کار کرده و تا دو روز دیگر ادامه می یابد. شعار امسال داووس، «طرفين يك جهان هماهنگ و قابل تداوم» است و جدا از مسائل سیاسی و اقتصادی، تغييرات اقليمي و گرمايش زمين، يكي از مهم ترین محورهاي اجلاس داووس 2020 است، به طوری که بسیاری منتظر مواجهه گرتا تونبرگ، نوجوان حامی محیط زیست با دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری که از پیمان اقلیمی پاریس خارج شده، در داووس هستند. از سوی دیگر، شروع توفانی و کوبنده سال جدید میلادی، از افزایش تنش های سیاسی در خاورمیانه گرفته تا ماجرای برگزیت و همینطور امضاي فاز نخست قرارداد تجاري ميان چين و آمريكا، اجلاس امسال را چالشی تر از قبل کرده است.

جشن 50سالگی مجمع جهانی اقتصاد در داووس

با اینکه از قریب به نیم قرن پیش تاکنون که اجلاس داووس برگزار می شود، همواره انتقادهاي زيادي به مجمع جهاني اقتصاد به دليل شائبه حمايت از نظام سرمايه داري، صورت گرفته و می گیرد، اما با این حال، اجلاس داووس کماکان تنها بدیل مدیریت جهانی با مشارکت کشورها و بزرگان سیاسی و اقتصادی جهان است.

از نگاه منتقدان، داووس تاکنون سعی کرده تا تصویری از یک رویداد نخبه گرا را بازتاب دهد و بیشتر جشن شبکه ای از مدیران تجاری بوده که کاهش نابرابری هیچ گاه جزو اولویت های آنها نبوده است. جوزف استیگلیتز، اقتصاددان و برنده جایزه نوبل سال ۱۹۹۶، در سال ۲۰۱۸ در نقدی بر داووس نوشت که با وجود افزایش نابرابری در جهان، مدیران تجاری تنها نگران واکنش های عمومی علیه جهانی شدن هستند. به اعتقاد استیگلیتز، حاضران در مجمع جهانی اقتصاد تصور می کنند که کاهش مالیات ثروتمندان و شرکت های آنها به همراه مقررات زدایی، پاسخ هر مشکلی در جهان است.

مجمع جهانی اقتصاد یا همان اجلاس داووس، اولین بار در ژانویه سال ۱۹۷۱ و در شهر داووس توسط کلاوس شواب به عنوان مکانی برای گردهمایی رهبران اقتصادی و سرمایه داران اروپایی شکل گرفت. شواب که در آن زمان در دانشگاه ژنو تدریس می کرد، داووس را برای جمع شدن اقتصاددانان، سیاست مداران، صاحبان سرمایه، نظریه پردازان و هنرمندان انتخاب کرد. ایده اصلی اجلاس این بود که این افراد در یک جا جمع شوند تا درباره مسائل روزِ دنیا تبادل نظر کنند، اما به مرور زمان و براساس مسائل پیش آمده، رهبران سیاسی نیز به این کنفرانس پیوستند.

با گذشت زمان، تاثیر کنفرانس داووس بر رخدادهای بین المللی بیشتر شد، تا جایی که داووس، میزبان چهره هایی شد که برای این کنفرانس به شدت ناآشنا بودند؛ از یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادی بخش فلسطین گرفته تا شیمون پرز، وزیر خارجه وقت اسرائیل، که در این کنفرانس به توافق اولیه درباره غزه و اریحا دست پیدا کردند. در یک کلام، اجلاس داووس، یکی از زمینه های خلاق برای مشارکت سران سیاسی در فعالیت های جهانی است و امسال، مجمع جهانی اقتصاد، پنجاهمین سال تولدش را در داووس جشن می گیرد.

کیفیت حضور ایران در اجلاس سالانه داووس

از ژانویه ۱۹۷۱ که اولین اجلاس داووس در سوئیس به ابتکار کلاوس شواب برگزار شد تا همین امسال، ایران هیچ گاه حضور پررنگی در مجمع جهانی اقتصاد نداشته است. گفته شده محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه به دليل تداخل برنامه اي نتوانسته امسال در اجلاس داووس شركت کند، اما حضور دولتمردان ایرانی در اجلاس داووس رسما از سال ۲۰۰۴ و با سفر سیدمحمد خاتمی به کشور سوئیس کلید خورد. ایران در آن برهه به عنوان بانی نظریه «گفت وگوی تمدن ها» در دنیا از احترام خاصی برخوردار بود و غربی ها علاقه مند به حضور خاتمی در این اجلاس بودند.

پس از خاتمی اما محمود احمدی نژاد در هیچ کدام از نشست های داووس حضور نیافت. تنها در سال ۱۳۸۶ مجتبی ثمره هاشمی به عنوان مشاور ارشد احمدی نژاد در اجلاس داووس حاضر شد و البته آنچه او را به داووس کشاند، بحث غنی سازی و فعالیت های هسته ای ایران بود. دو سال بعد در سال ۱۳۸۸ نیز منوچهر متکی، وزیر امور خارجه دولت احمدی نژاد در اجلاس داووس شرکت کرد و در این اجلاس درباره ضرورت حل و فصل موضوع فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران رایزنی کرد. اگرچه سفر دولتمردان ایرانی به شهر داووس در دولت یازدهم نیز ادامه یافت، اما همچنان موضوع صحبت ها، مسائل هسته ای ایران بود. در تازه ترین اجلاس داووس در سال 2020 اما هیچ نماینده ای از ایران حضور ندارد.

از نجات سیاره زمین تا آینده کسب وکار و تکنولوژی

به گفته مجمع جهانی اقتصاد، چهار مسئله در اجلاس امسال داووس به عنوان مسئله مهم و عاجل جهانی شناخته شده و مورد بحث قرار می گیرد؛ نخست اینکه چگونه می توان چالش های اقلیمی و محیط زیست را که اکولوژی و اقتصاد جهان را تهدید می کند، با فوریت حل کرد؟ دوم اینکه چگونه می توان صنایع را به سمت مدل های کسب و کار پایدارتر و فراگیرتر متناسب با تغییر زمینه های تجارت و مصرف بر حسب اولویت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هدایت کرد؟ سوم اینکه چگونه می توان فناوری های محرک انقلاب صنعتی چهارم را حکمرانی کرد که ضمن منفعت بردن کسب وکار و جامعه، از حداقل ریسک هم برخوردار باشد؟ و در نهایت، اینکه چگونه می توان با گرایشات و روندهای جمعیتی، اجتماعی و فناوری که باعث شکل دهی مجدد حوزه تحصیل، اشتغال و کارآفرینی می شود، منطبق شد؟

در اجلاس داووس 2020 میلادی، 3هزار شرکت کننده از سراسر جهان شرکت می کنند که هدف از این کار، ارائه مفهوم واقعی «سرمایه داری ذی نفعان»، کمک به دولت ها و نهادهای بین المللی در اجرای موافقت نامه پاریس و اهداف توسعه پایدار و تسهیل بحث و گفت وگو در رابطه با فناوری و حکمرانی تجاری است. اجلاس داووس 2020، هفت محور را جزو اولویت مباحث خود قرار داده که شامل نجات سیاره زمین، آینده مشاغل، تکنولوژی خوب، اقتصادهای عادلانه تر، کسب وکار بهتر، آینده سالم و فراتر از ژئوپلیتیک است.

* نجات سیاره زمین: زمین روز به روز در حال گرم تر شدن است و این اتفاق موجب ذوب شدن یخ ها و درنتیجه افزایش سطح آب های اقیانوس ها شده و سطح آب های جهان هم با پلاستیک ها پوشانده شده است. همچنین زمین شاهد از دست دادن گونه های مختلف جانوری و افزایش انتشار گازهای گلخانه ای است. این اتفاقات باعث دلسردی شده است. با این وجود، دلایل بسیاری برای خوشحالی هم وجود دارد؛ شعار امسال «پایداری» است و در هر حوزه فعالیت های بشر از جمله انرژی، غذا، پوشاک، مسافرت و شهرها کاربرد دارد، اما حتی اگر همه چیز 100درصد پایدار هم باشد، همچنان برای ترمیم خسارات واردشده اقداماتی باید صورت پذیرد، اما از کجا باید شروع کرد؟

* جامعه و آینده مشاغل: امروزه هر کسی که دارای تلفن همراه است، می تواند به متون درسی برای کسب مدرکی در دانشگاه هاروارد دسترسی پیدا کند، در اقتصاد گیگ مشارکت کند و یا منابعی را برای سرمایه گذاری جدید خود بیابد. فناوری هایی که زندگی اقتصادی و اجتماعی ما را مختل می کنند، همزمان می توانند به ما در انطباق با شرایط کمک کنند، اما تاریخ نشان می دهد که اگر این موضوع به بازار سپرده شود، ممکن است انقلاب صنعتی چهارم در دوره ای طولانی و آسیب زننده درگیر شود. انقلاب صنعتی چهارم در راه است و می باید نسبت به تجدید مهارت ها اقدام کنیم، اما چه کارهایی را در این زمینه باید انجام دهیم؟

* تکنولوژی خوب: فناوری جدید همیشه باعث به وجود آمدن اختلال می شود. از یک سو، مشاغلی از بین می روند و از سوی دیگر، مشاغل جدید خلق می شوند، ضمن اینکه در ایجاد تحولات عمیق اجتماعی نیز موثر است، اما گلوگاه سرعت و مقیاس تحولات فناوری مزبور، موضوع دیگری است و دقیقاً همان چیزی است که بشریت را تهدید می کند. جهان همواره با طیف گسترده ای از مسائل اخلاقی مواجه است؛ چگونه جامعه جهانی می تواند در مورد قواعدی از جمله نوزادان اصلاح شده ژنتیکی، روبات های جنگی و الگوریتم هایی که شانس زندگی را تعیین می کنند، به توافق برسد؟ آیا لازم نیست که کمی از سرعت تحولات بکاهیم؟

* اقتصادهای عادلانه تر: از زمان جنگ جهانی دوم، میانگین امید به زندگی در سراسر جهان 30 سال افزایش یافته است. در عین حال، دسترسی به مراقبت های سلامت و تحصیل، باعث خروج میلیاردها نفر انسان از فقر شده است. با این وجود، نابرابری ثروت در بسیاری از ملل افزایش یافته، تحرک اجتماعی معکوس شده و فراگیری و انسجام تضعیف شده است. اکنون ترس از بدترشدن وضعیت به دلیل ظهور فناوری های جدید هم وجود دارد، اما چگونه می توان اقتصادها را به گونه ای تغییر داد تا رشد به نفع بسیاری از مردم و نه تنها تعداد معدودی باشد و به چه نحو می توان اطمینان حاصل کرد که موتور خارق العاده توسعه انسانی که ساخته شده، پایدار است؟

* کسب وکار بهتر: از زمان نخستین انقلاب صنعتی، کسب وکار در خط مقدم تحولات فناوری و اجتماعی قرار داشته است. بدون تحولات فناوری و اجتماعی نمی توان دنیایی منسجم و مقاوم ایجاد کرد. در این راستا، بنگاه ها باید افق های زمانی خود را تغییر دهند، به ورای سودهای کوتاه مدت نگاه کنند و خود را به سازمان های پایدار و فراگیر تبدیل کنند. سوال این است که یک بنگاه هوشمند برای انجام چه کاری ایجاد شده است؟

* آینده سالم: هزینه مراقبت های سلامت جهانی طی یک دهه گذشته به طرز چشمگیری افزایش یافته است. برخی از بیماری ها که قبلا به صورت خصوصی در اتاق مشاوره با پزشکان مطرح می شد، اکنون عمومی و بدیهی شده است. تنهایی، استرس در محیط کار، اندوه، افسردگی و اضطراب تنها برخی از مسائل سلامت روان هستند که همه باید از آنها اطلاع داشته باشند. بیماری های جسمی نیز بخشی از مشکل هستند. علم پزشکی، تحولات بزرگی را رقم زده است، اما فناوری، نویدبخش رویای «پزشکی دقیق» است که زمانی در کتاب ها و فیلم های علمی، تخیلی به نمایش درآمده است، اما چگونه می توان ضمن اطمینان از دسترسی عادلانه برای همه، چالش های مهم مراقبت های سلامت را شناسایی و رفع کرد؟

* فراتر از ژئوپلیتیک: بر روی کره زمین، 193 کشور مستقل وجود دارد و روز به روز مراکز قدرت منطقه ای در حال افزایش هستند و نکته آشکار، سهیم بودن همه افراد در این حقیقت زندگی است. زمانی که خرد تمام جوامع بین المللی به کار گرفته شود می توان کارهای بزرگی انجام داد. نمونه آن، تلاش برای حل معضل لایه ازون و توافق پاریس برای محدودکردن تغییرات آب وهوایی است. مقیاس چالش هایی که جهان با آنها مواجه است، داستان های موفقیت بیشتری را می طلبد. باید از ژئوپلیتیک و رقابت های بین المللی به سمت همکاری های جهانی حرکت کرد و ملل نیز باید تغییر کنند.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com