توریسم و چالش اقتصادی آن

صنعت توریسم و گردشگری جزو لاینفک بدنه صنایع یک دولت و ملت و حکومت بوده و حتی در شرایطی که امکان طبیعی طبیعت نیز برای گردشگری مهیا نباشد باید به شکل کاملاً مصنوعی جذابیت جذب گردشگر در هر کشوری مهیا شود چراکه نمی توان منکر تأثیر آن در ارکان فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بود.

تأثیرات توریسم بر جوامع محلی، چه از دیدگاه اقتصادی، اجتماعی یا محیطی می تواند هم مثبت و هم منفی باشد. در واقع این امر به این بستگی دارد که توریسم در یک منطقه خاص تا چه حد رشد کرده و هر منطقه چه میزان ظرفیت تحمل خاص خود را دارد، یعنی محدوده تأثیر درآمدزایی که بر جامعه محلی آسیب نزند. اگر بتوان بر آن محدودیت غلبه کرد، جنبه های منفی توریسم از بین خواهند رفت.

از لحاظ اقتصادی، سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی کشور 3/4درصد، در اشتغال زایی حدود 541000 شغل مستقیم و غیر مستقیم و در صادرات غیر نفتی در حدود 14درصد برآورد شده است. این وضعیت بیانگر ضعف عمومی این بخش از نظر مدیریت، تبلیغات، ساختار حقوقی و نیز ارتباط ضعیف آن با ساختار صنایع کشور است. استفاده صحیح از پتانسیل ها و ظرفیت های جهانگردی ایران می تواند سودی معادل دو برابر ذخایر نفتی را به کشور تزریق کند. آمارها نشان می دهد بین 400 تا 600 میلیارد دلار از درآمد کشورها تا سال 2005 از صنعت جهانگردی تأمین می شود.

برای توسعه جهانگردی کشورمان و قرار گرفتن در ردیف یکی از قطب های جهانگردی منطقه و جهان در مرحله نخست باید نگاه دولت و مردم را به این صنعت تغییر داد و سپس برای تأمین امکانات و زیرساخت ها در کشور گام برداشت. همچنین با قرار دادن جهانگردی در ردیف کالاهای صادراتی غیرنفتی و توجه به این صنعت در برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان اقتصادی می توانیم به کسب درآمد اقتصادی از جهانگردی امیدوار باشیم. ویژگی هایی که باعث شده جهانگردی به عنوان یک صنعت برتر انتخاب شود عبارتند از:

منابع عمده اقتصادی، زود بازده بودن و عدم نیاز به سرمایه گذاری کلان، مزیت های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی، ایجاد امنیت توسعه در روابط سیاسی بین کشورها.

از نظر اجتماعی توریسم تأثیری عالی بر کشور میزبان دارد. در معرفی تأثیرات مثبت توریسم باید گفت:

ایجاد رفتار و نگرش مثبت نسبت به یکدیگر، درک فرهنگ ها و سنت های یکدیگر، کاهش برداشت های منفی و کلیشه ای، ایجاد دوستی، ایجاد افتخار، تقدیر، تفاهم، احترام و مدارا با فرهنگ های یکدیگر، افزایش اعتماد به نفس میزبان و گردشگران، رضایت روانی ایجاد شده از طریق برقراری ارتباط. بنابراین روابط اجتماعی بین گردشگران و مردم محلی می تواند منجر به درک، تقدیر، مدارا و آگاهی متقابل، احترام و محبت درون خانواده شود. افراد محلی بدون ترک کردن خانه خود درمورد دنیای بیرون آموزش می بینند درحالی که گردشگران اطلاعات بسیار خوبی درمورد یک فرهنگ متفاوت با خودشان به دست می آورند.

جوامع محلی از طریق روابط با گردشگران دستخوش پیشرفت هایی در زیرساخت های اجتماع مثل مدارس، کتابخانه ها، موسسات و آموزشگاه های پزشکی، کافی نت ها و امثال آن می شوند. در کنار آن، اگر فرهنگ محلی علت و پایه جذب توریست به آن منطقه باشد، موجب حفظ سنت های محلی و صنایع دستی آنکه ممکن است در معرض نابودی قرار گرفته باشد، خواهد شد. از طرفی توریسم این قدرت را دارد که بر تغییرات فرهنگی اثر بگذارد. پیشرفت موفقیت آمیز یک منبع می تواند تأثیرات منفی زیادی را به دنبال داشته باشد. در این میان می توان به پیشرفت بیش از حد، جذب، جنگ و بازسازی مصنوعی اشاره کرد.

در عین اینکه نشان دادن یک فرهنگ به گردشگران می تواند به حفظ آن فرهنگ کمک کند، می تواند موجب کم رنگ شدن یا نابودی آن نیز شود. نکته این است که توریسم را طوری در منطقه گسترده کنیم که هم درآمدزا بوده و هم برای سنت ها و فرهنگ های محلی ایجاد احترام کند. توریسم همچنین تأثیرات مثبت و منفی بر بوم شناسی محلی دارد. توریسم و گردشگری معمولاً منجر به گردشگری انبوه می شود که موجب مصرف بیش از اندازه، آلودگی و از بین رفتن منابع می شود. اما از دیدگاه بوم شناسی، توریسم از هر صنعت تولیدی دیگری ارجح تر است زیرا با محیط زیست  سازگارتر است. مشکل اینجاست که تغییر زندگی سنتی جوامع محلی کار آسانی نیست و معمولاً موجب شبه درگیری می شود.

برای کاهش اثرات منفی بر جوامع محلی، می توان در زمان ایجاد یک فعالیت توریستی به موارد زیر توجه داشته باشیم: آیا افراد محلی به عنوان کارمند در صنعت توریسم شرکت دارند؟ آیا سازمان با تجارت های محلی همکاری دارد؟ آیا نگرشی مثبت نسبت به فرهنگ محلی دارد؟ مردم محلی چه سود اقتصادی از توریسم دریافت می کنند؟

اما درخصوص توجیه اقتصادی گردشگری بر کشور باید بیان کرد مهم ترین عواملی که در جذب سرمایه های سرگردان به بخش جهانگردی و در نتیجه به سرمایه گذاری بیشتر منجر می شود عبارتند از:

1-تبلیغ صنعت جهانگردی به عنوان منبعی برای استخدام و به کارگیری افراد بیشتر

2-روشن ساختن ارتباط موجود بین صنعت جهانگردی و استخدام افراد

3-جلوگیری از بروز مسائل بی اهمیت از جمله موانعی که در بخش جذب نیروی کار وجود داشته و جهت دهی برای رسیدن به نوآوری، خلاقیت و تشویق به امر تحقیق بیشتر در زمینه صنعت جهانگردی.

4- رفع موانع موجود در خصوص مسائل مربوط به صنعت جهانگردی از طریق تقویت بخش  خصوصی و روشن ساختن و صراحت دادن به قوانین مربوطه

5- گسترش و توسعه فرودگاه ها، جاده ها و خطوط راه آهن و هتل و امکانات خاص مسافرین. . .

6- انجام تلاش هایی برای شناساندن اهمیت صنعت جهانگردی به مردم و اینکه افراد بدانند جماعت بسیار زیادی در بخش های مختلف این صنعت مشغول به کار هستند یا می توانند باشند.

7- تلاش  در جهت افزایش سطح معلومات جهت تعلیم تخصص های لازم برای بهبود مهارت ها و خلاقیت ها.

دکترای مدیریت بازاریابی