بهترین کشورهای جهان برای اشتغال زنان

سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) یکی از تاثیرگذارترین نهادهای اقتصاد جهانی است و به عنوان باشگاه کشورهای ثروتمند هم شناخته می شود. این سازمان در تازه ترین گزارش خود به مناسبت روز جهانی زن به رتبه بندی ۱۲۰ کشور جهان براساس تبعیض شغلی پرداخته و اعلام کرده که محرومیت زنان از فرصت های شغلی برابر، 6 تریلیون دلار به اقتصاد جهانی خسارت زده است، یعنی بیش از 7درصد از کل تولید ناخالص داخلی جهان.

در این رتبه بندی، کشورهای جهان از نظر عدالت جنسیتی در محیط کار و براساس امتیاز صفر تا ۱۰۰ رده بندی شده اند که صفر به معنای کمترین میزان تبعیض و ۱۰۰ به معنای بیشترین میزان تبعیض شغلی است. طبق گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، سوییس با امتیاز 8.1 بهترین کشور جهان برای اشتغال زنان است و یمن با ۶۴ امتیاز، تبعیض آمیزترین محیط کاری برای زنان را دارد.

پس از سوییس نیز کشورهای دانمارک، سوئد، فرانسه و پرتغال در صدر بهترین کشورهای جهان برای اشتغال زنان ایستاده اند و دارای کمترین میزان تبعیض برای زنان در محیط شغلی بوده اند. پرواضح است که ایران رتبه مناسبی در این گزارش ندارد و در رتبه بندی امسال، بالاتر از پاکستان و یمن و پایین تر از اردن و گینه در رده ۱۱۸ جهان ایستاده است؛ یعنی ایران از میان 120 کشور جهان تنها از دو کشور به لحاظ عدالت جنسیتی در محیط کار، وضعیت مناسب تری داشته و یا به عبارت بهتر، وضعیت مخرب تری نداشته است.

مزایای اشتغال زنان برای اقتصاد

در کشورهای توسعه یافته، اختلاف دستمزد دریافتی زنان و مردان به طور متوسط معادل 13.6درصد بوده است. به گفته گابریلا راموس، از مدیران ارشد سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، جهان با وجود اجماع بر سر عدالت جنسیتی به عنوان اولویتی مهم، به کندی در حال حرکت به سمت پر کردن شکاف جنسیتی است و این مساله در برخی از کشورها حادتر هم شده است، بنابراین نیاز است تا راه های هوشمندانه تری در طراحی سیاست ها به کار گرفته شود تا نتایج مقبول تری به دست بیاید، وگرنه تا ۲۰۰ سال دیگر هم به عدالت جنسیتی نخواهیم رسید.

در واقع، با وجود تمام پیشرفت ها در هزاره سوم میلادی، شکاف جنسیتی در نیروی کار همچنان پررنگ است و برای نمونه، هیچ اقتصاد پیشرفته یا کشوری که درآمدی متوسط دارد، نتوانسته شکاف جنسیتی را به کمتر از ۷ واحد درصد کاهش دهد. این رقابت ناعادلانه بین زنان و مردان، هزینه اقتصادی قابل توجهی به دنبال دارد، زیرا مانع بالا رفتن بهره وری می شود و بر رشد اقتصادی سایه می اندازد.

مطالعه ای که صندوق بین المللی پول به تازگی انجام داده، نشان می دهد موانع تبدیل شدن زنان به نیروی کار (همانند تبعیض و سایر فاکتورهای اجتماعی و فرهنگی) هزینه برتر از آن چیزی هستند که نتایج تحقیقات قبلی نشان می دهند و مزیت های کاهش شکاف جنسیتی بیشتر از آن چیزی است که پیش از این گفته می شد. بنابراین، سیاست گذاران باید بیشتر از قبل بر نابودی موانع اشتغال زنان متمرکز شوند.

اهمیت تنوع جنسیتی

گزارش صندوق بین المللی پول که شواهد قابل توجهی از اقتصاد خرد در آنها استفاده شده، نشان می دهد که زنان و مردان می توانند چشم اندازها و مهارت های متفاوتی را در محیط کار پیاده سازی کنند؛ از جمله داشتن رویکردهای مختلف نسبت به ریسک و همکاری. این مطالعه همچنین نشان داده شرکت هایی که هیات مدیره آنها ترکیب متوازنی از جنسیت را دارد، عملکرد مالی بهتری دارند. نکته جالب این است که مطالعات قبلی اثرات اقتصاد کلان این عوامل خرد را نادیده گرفته بودند. نیروی کار، مجموع متناسبی از کارگران زن و مرد را دربر می گیرد. از آنجا که در این مجموعه اگر یک زن جای یک مرد را بگیرد، تاثیری کلی بر اصل نیروی کار نمی گذارد، ظاهرا تنوع جنسیتی مزیت بارزی ندارد و این تصور وجود دارد که مردان و زنان می توانند جایگزین یکدیگر شوند، اما شواهد تحقیق، شامل داده های اقتصاد کلان، داده های بخشی و داده هایی در سطح شرکت ها نشان می دهد زنان و مردان در فرآیند تولید، یکدیگر را تکمیل می کنند و یک مزیت افزوده ایجاد می کنند. به عبارت بهتر، اضافه کردن زنان بیشتر به نیروی کار نسبت به افزایش همان میزان نیروی کار مرد می تواند دستاوردهای اقتصادی بزرگ تری به دنبال داشته باشد.

مزایای کلیدی کاهش شکاف جنسیت

مزایای کلیدی کاهش شکاف جنسیت از یک سو، نشان دهنده رشد اقتصادی هرچه بیشتر است و از سوی دیگر، بهره وری و درآمد بالاتر و همچنین بازدهی بیشتر برای کاهش موانع جنسیتی در مسیر توسعه را نشان می دهد.

* رشد هرچه بیشتر: زنان مهارت های تازه ای وارد محیط کار می کنند و بهره وری و رشد ناشی از این اتفاق (از طریق کم کردن موانع مشارکت زنان به عنوان نیروی کار) بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلا تصور می شد. در واقع، در نمونه های بررسی شده صندوق بین المللی پول، کشورهایی که در نیمه پایینی رده بندی نابرابری جنسیتی قرار گرفته اند، اگر این شکاف را کمتر کنند، می توانند تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را به طور میانگین ۳۵درصد افزایش دهند. چهار پنجم این دستاوردها ناشی از اضافه شدن افراد به نیروی کار است، اما یک پنجم دستاوردها به طور کامل، از اثر تنوع جنسیتی بر بهره وری نشأت می گیرد.
* بهره وری بالاتر: وقتی داده های قدیمی را در موقعیت هایی که شکاف جنسیتی در طول زمان کمتر شده تفسیر می کنیم، می بینیم اثر تقویت کارایی افراد بیش از حد مورد تاکید قرار گرفته است. بررسی های بیشتر نشان می دهد بخشی از این دستاورد، به افزایش مشارکت زنان در طول زمان برمی گردد.

* درآمد بالاتر: نتایج مطالعه صندوق بین المللی پول نشان می دهد که افزایش مشارکت زنان به عنوان نیروی کار و به دنبال آن افزایش بهره وری، دستمزد مردان و زنان را افزایش می دهد. این موضوع مهمی است، چون دستمزد بالاتر باعث می شود همه به برداشتن موانعی که زنان را از داشتن مشاغل خوب عقب می راند، کمک کنند.

* بازدهی بیشتر برای کاهش موانع جنسیتی در مسیر توسعه: رشد بخش خدمات به واسطه توسعه اقتصادی، باعث می شود زنان بیشتری وارد بازار کار شوند، اما مطالعه صندوق بین المللی پول نشان می دهد موانعی که سر راه اشتغال زنان وجود دارند، این فرآیند را کند می کنند. این موانع در مناطق و کشورهای مختلف، فرق دارند و در برخی قسمت های دنیا بسیار بزرگ هستند. آثار سوء این موضوع بر رفاه خانوار بسیار قابل توجه است. به عنوان مثال، آمارها نشان می دهد افزایش اشتغال زنان در منطقه های خاورمیانه و شمال آفریقا و جنوب آسیا، هزینه های رفاه را در این مناطق تا ۲۰ درصد افزایش داده است.

استفاده از مزیت ها

درست است که چوب جادویی برای حل این مساله وجود ندارد، اما با به کارگیری برخی سیاست ها می توان شکاف جنسیتی را کم کرد. تدوین قوانینی که زنان را از حقوق مساوی در مالکیت و کار بهره مند کند، از جمله این سیاست هاست. مبارزه با نابرابری جنسیتی در تحصیل و بهداشت، تخصیص مرخصی زایمان برای مردان و زنان و ارائه تسهیلاتی برای مراقبت از کودکان، می تواند مشارکت زنان را در بازار کار افزایش دهد. افزایش دسترسی به زیرساخت های حمل ونقل، برق و آب، به ویژه در مناطق محروم، باعث بالا رفتن مشارکت زنان در محیط کار می شود.

مواردی که گفته شد، نگرانی های تازه ای نیستند، اما توجه فوری به آنها باید بارها مورد تاکید قرار بگیرد. صندوق بین المللی پول، سال ها پیشتاز انتشار تحلیل هایی بوده که هزینه های اقتصادی نابرابری و راه های احتمالی برطرف کردن آن را بررسی کرده است. حالا همه می دانند که حضور نابرابر زنان و مردان در عرصه کار، هزینه های اقتصادی هنگفتی به دنبال دارد و می تواند سلامت اقتصادی کشورها را به خطر بیندازد. چیزی که باید بدانیم این است که این هزینه ها بسیار بیشتر از آن چیزی است که فکر می کردیم. حالا که این تصویر کلی را می دانیم، مساله ایجاد برابری جنسیتی برای ما جذاب تر می شود.

ارتباط با نویسنده: Ivankaramazof@yahoo.com