سیمرغ سینما بی‌قرار قاف کمال

هر ساله جشنواره فیلم فجر به‌عنوان مهم‌ترین اتفاق سینمایی کشور برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که همواره با حاشیه‌های بسیاری همراه است. از هر سو که جشنواره فیلم فجر را مورد ارزیابی قرار دهیم، نمی‌توانیم لزوم حضور آن را در سینمای ایران نادیده بگیریم. این اتفاق مهم سینمایی همواره با همه اما و اگرهایی که به همراه داشته نبض تپنده سینما به حساب می‌آمده است و ورای نتایج عادلانه یا گاهی ناعادلانه آن در درون ساختار خود برآیندهای قابل‌اعتنایی برای سینما داشته است.

امسال اما در حاشیه فراهم آوردن پیش زمینه‌های لازم برای برگزاری این اتفاق سینمایی بودجه 8 میلیاردی آن برجسته شد و بسیاری معتقد بودند این مقدار پول در شرایط خاص دولت هزینه چه می‌شود و این مبحث تا جایی پیش رفت که خود برگزار‌کنندگان برای تامین بودجه‌های این اتفاق سینمایی به ترفندهایی چون فرش قرمز کاخ مردمی دست بزنند. رقمی که در بودجه‌های مختلف که از سوی دولت هزینه می‌شود، بسیار ناچیز است. در این زمینه با اهالی سینما گفت‌وگو کردیم که در ادامه نظر آنان را درباره برآیند این هزینه هر ساله پیش رو دارید.

***

رضا رستگار:

جشنواره نباید سیاست زده باشد

رضا رستگار، متخصص جلوه‌های ویژه معتقد است که جشنواره فیلم فجر در قدوقواره سینمای ایران است و تنها مشکل آن سیاست زدگی است.

امسال هزینه 8 میلیاردی جشنواره تاحدی بحث برانگیز شده و این سوال را پیش آورده که آیا جشنواره فیلم فجر که مهم‌ترین اتفاق سینمایی کشور است برآیند مورد انتظار را دارد یا خیر؟ ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

به هر حال کارکرد جشنواره‌ها مشخص است و لزومی ندارد که ما درباره آن صحبت کنیم. اما آنچه در برگزاری جشنواره‌ها اهمیت دارد مختصات برگزاری آنهاست. جشنواره فیلم فجر یک جشنواره ملی است. که سال‌هاست برگزار می‌شود. اما در همه این سال‌ها ایراداتی در شکل برگزاری آن بوده است. یکی از این نواقص مشکلات سیاسی است. ما وقتی درباره جشنواره فجر و سینما صحبت می‌کنیم، در اصل صحبت ما به حوزه فرهنگ باز می‌گردد، هر چند سیاست و فرهنگ و اقتصاد همگی به هم مرتبط هستند اما وقتی ما درباره سینمای ملی صحبت می‌کنیم باید مختصات آن سینمای ملی را در نظر بگیریم.

زمانی که از این مختصات فاصله بگیریم و سیاست و فرهنگ ما هم مخلوط شود اتفاقاتی که نباید در حوزه جشنواره می‌افتد. به هر حال امیدوارم جشنواره ما به سمت یک جشنواره فرهنگی برود تا بتوانیم در کنار آن تغییر لازم را در سیاست‌های کلی سینما شاهد باشیم. سینمای ما سینمایی است که رو به زوال می‌رود و لازم است جایی این روند متوقف شود. فیلم‌هایی که در حال حاضر ساخته می‌شوند نشان می‌دهند که سینمای ایران رو به بیراهه می‌رود.

حال ارزیابی شما از جشنواره فجر چیست، آیا توانسته نسبت به رسالت خود سبب افزایش کیفی فیلم‌ها شود؟

به هر حال کارکرد جشنواره‌ها مشخص است و یکی از کارکردهای آن تشویق‌ها و جوایزی است که به کارهای با کیفیت می‌دهد. ما نمی‌توانیم منکر تاثیر آن بر ساخت کارهای خوب بشویم. ما سال گذشته فیلم‌های خوبی در جشنواره نداشتیم؛ اما امسال گمان می‌کنیم که فیلم‌های بهتری در جشنواره نمایش داده می‌شوند. روند جشنواره و فیلم‌ها را که نگاه کنیم خواه ناخواه جشنواره بی‌تاثیر در تهیه کارهای خوب نیست.

بحثی که درباره جشنواره فجر مطرح می‌شود این است که کیفیت جشنواره در حد جشنواره‌های خوب و رده الف نیست. چه میزان این جایگاه به بین‌المللی نبودن آن بازمی‌گردد و چه میزان متاثر از شکل و مختصات برگزاری آن است؟

حقیقت این است که جشنواره فجر بهترین جشنواره داخلی است. به هر حال جشنواره در اشل بین‌المللی مهجور واقع شده و سیاست‌های خارجی آن را منزوی کرده است. به هر حال سینمای ایران سینمای نوپایی است و فیلم‌ها بیشتر محلی هستند. فیلم‌های شاخص ما نیز فیلم‌های معدودی هستند. بنابراین کیفیت فیلم‌ها در رده‌بندی کیفیت جشنواره فیلم فجر در برابر جشنواره‌های جهانی موثر است. به هر حال این بهترین جشنواره ملی است که در قد و قواره سینمای ماست و فقط مشکل آن سیاست‌زدگی است.

***

مجید انتظامی:

جشنواره سینما را به سمت بهتر شدن می‌برد

مجید انتظامی، آهنگساز فیلم معتقد است که جشنواره کمک می‌کند تا تولیدات بیشتر و بهتری در عرصه‌های مختلف اتفاق بیفتد.

با توجه به حاشیه‌هایی که درباره هزینه برگزاری جشنواره فیلم فجر مطرح شده است، ارزیابی شما از کلیت جشنواره‌ای که برگزار می‌شود چیست؟

عده‌ای در تلاش هستند که جشنواره فیلم فجر را زنده نگه دارند و این زنده بودن جشنواره فجر نشان می‌دهد، این جشنواره در ساختار سینمای ایران بی‌اثر نیست. اگر این جشنواره را نیز از سینمای ایران حذف کنیم، چیزی باقی نمی‌ماند. صنف سینما نمی‌تواند ادامه حیات بدهد اگر جشنواره‌ای که ساختار آن را بررسی کند وجود نداشته باشد. جشنواره فجر کمک می‌کند که افرادی چون من نیرو بگیرند و کار تولید کنند.

با توجه به رسالتی که فرمودید آیا شکل برگزاری جشنواره به نوعی هست که این امید را در دل هنرمندان زنده کند تا کارهای با کیفیت بهتر و قابل قبول‌تری ارائه کنند؟

جشنواره فضایی است که هنرمندان کارهای یکدیگر را ببینند و ارزیابی کنند و وقتی کار موفقی تولید شده که مورد وثوق قرار گرفته دیگر افراد فعال در آن حوزه آن کار را الگو قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند تا تولیدات بعدی‌شان با آن کیفیت برابری کند. بنابراین حتما جشنواره مهم و موثر است و روند سینما را به سمت بهتر شدن پیش می‌برد. این عقیده من است که جشنواره هم برای تولید و هم بهتر‌شدن کارها موثر است.

برخی معتقدند، مدیریت جشنواره باید از داخل عوامل سینما و افراد درگیر با آن انتخاب شود تا شاید شکل برگزاری آن بهتر شود. شما این داستان را چگونه می‌بینید و ارزیابی شما از اینکه مدیریت باید صنفی باشد یا به افرادی خارج از صنف سپرده شود، چیست؟

من تا حدی با صنفی برگزار شدن جشنواره مخالف هستم، چرا که در حالت صنفی ممکن است که قضیه شکل دوستانه به خود بگیرد و به اصطلاح پارتی بازی اتفاق بیفتد. هر چند اکنون همه تمایل دارند، این داستان صنفی برگزار شود ولی تجربه نشان داده که ارتباطات دوستان برخی تعارفات را ایجاد می‌کند و این دوستی‌ها سبب می‌شود کاری که مناسب نیست مطرح شود.

هر چند از آن سو هم مشکلاتی هست زیرا کسانی‌که شناخت سینما یا موسیقی دارند، دست به انتخاب می‌زنند و حسی با کارها‌ برخورد می‌کنند و گاهی اوقات کار بی‌ارزشی به موقع مطرح می‌شود. به هر حال از هر سو مشکلاتی برای انتخاب بهترین وجود دارد.

بنابراین ارزیابی شما در کل از جشنواره فجر مثبت است؟

من مشخصا درباره جشنواره فجر صحبت نمی‌کنم. در کل معتقدم برگزاری جشنواره برای هر صنفی مهم و ضروری است. جشنواره هر هنرمند و صنفی را به بهتر شدن تشویق می‌کند.

***

مجتبی راعی:

دولت نقش دستور‌دهنده نداشته باشد

مجتبی راعی، کارگردان معتقد است دولت باید به سینما کمک کند و تنها نباید نقش دستور‌دهنده و سفارش‌دهنده داشته باشد.

با توجه به حاشیه‌های زیادی که امسال درباره هزینه‌های جشنواره فجر ایجاد شده ، به نظر شما جشنواره فجر طی این سال‌ها توانسته آن برآیند مورد انتظار را ارائه دهد؟

جشنواره اساسا اتفاق مبارکی است. استعداد‌های مختلف در جشنواره فجر این فضا را دارند که توانمندی‌های خود را بشناسند و مسیر رشد و پیشرفت را دنبال کنند. از سوی دیگر، جشنواره فجر ویترینی برای سینمای ایران است و در یک جمع‌بندی کلی شرایطی ایجاد می‌شود تا بدانیم در سال آینده با چه سینمایی و در چه جایگاهی رو‌به‌رو هستیم.

اما اگر به دنبال آن هستیم که جشنواره فیلم فجر نتیجه جدی در بر داشته باشد، لازم است که استراتژی جدی برای آن اتخاذ کنیم.با ادامه این روند نمی‌توان بدون استراتژی جدی توقع داشت که نتایج جدی و قابل تاملی از جشنواره فجر بگیریم. بنابراین، جشنواره فجر اتفاق مهم و مبارکی است و ادامه آن لازمه سینمای ایران است و می‌توان با استراتژی‌های مناسب از آن نتیجه حداکثری گرفت.

این استراتژی که مطرح کردید از کجا قرار است وارد ساختار جشنواره شود، از سوی برگزار‌کنندگان آن، دولت یا سینماگران این استراتژی باید تعریف شود؟

این استراتژی یک اتفاق ملی است که با تفاهم میان دولت و سینماگرها قابل پیاده‌سازی است. با مشارکت ملی و هماهنگی دولت و سینماگر می‌تواند این اتفاق مهم بیفتد.

برخی از افرادی که دستی بر آتش سینما دارند معتقدند، مدیریت جشنواره سبب شده فضای جشنواره از آن مسیری که باید طی کند دور شده و اگر خود اهالی سینما یا کسانی که این فضا را بهتر می‌شناسند برگزاری این جشنواره را بر عهده داشته باشند، نتیجه بهتری می‌توان از آن گرفت، نظر شما در این باره چیست؟

ما در جشن خانه سینما نمونه این جشن را داریم که خود اهالی سینما آن را برگزار می‌کنند که متاسفانه صنف سینما بلوغ لازم را در برگزاری آن جشن نشان نداده‌اند. سال گذشته جوایز انجمن منتقدان و نویسندگان فوق‌العاده به واقعیت سینمای ایران نزدیک‌تر از جوایز خانه سینما بود. این اتفاق قابل دفاعی برای صنف سینما نیست و در نتیجه در ساختار جشنواره فجر هم نمی‌تواند خوب عمل کند.

صنف سینما باید به رشدی برسد که جوایزشان محل ارجاع دیگران باشد، نه اینکه حتی ما خودمان که اهالی این صنف هستیم، این داوری را عادلانه ندانیم و ببینیم که نظر جشن منتقدان عادلانه‌تر و واقع گرایانه‌تر بوده است.

در کنار این نظر همان صنف سینماگرها فضای جشنواره را سیاست زده می‌دانند و معتقدند، انتخاب‌های آن به نوع سیاست دولت وقت باز‌می‌گردد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

زمانی این صحبت قابل اتکاست که ببینیم نتایج جشن خانه سینما نیز متاثر از دسته بندی‌های خاص نیست.به هر حال افرادی که در جایگاه داور می‌نشینند لازم است که نگاهی تخصصی و عادلانه به فیلم‌ها داشته باشند. بدترین نوع داوری آن است که اگر 22 فیلم مورد قضاوت قرار می‌گیرد و یکی مورد توجه قرار می‌گیرد 21 فیلم دیگر احساس کنند، حق‌شان نادیده گرفته شده است.

امسال شاهد بودیم، مدام بر رقم 8 میلیاردی هزینه جشنواره خیلی تکیه شد و حتی گفته شد، در شرایط خاص دولت بهتر است که جشنواره خود هزینه‌هایش را تامین کند. با توجه به اینکه رقم 8‌میلیارد در مقابل هزینه‌های مختلف دولت در حوزه‌های مختلف رقم ناچیزی است چرا تا این حد این داستان برجسته می‌شود و در نهایت به آنجا می‌رسد که جشنواره بخواهد از طریق مثلا کاخ جشنواره مردمی و مراسمی از این قبیل هزینه‌های آن را تامین کند؟

اصلا این رقم، رقم بالایی نیست. نپختگی ما و حتی خود اهالی سینما سبب می‌شود که با این ادعا که دولت باید پایش را از سینما کنار بکشد و سینما خود باید منابع خودش را تامین کند، به نوعی به سینما لطمه بزند. این تفکر سبب شده که نگاه‌های عوامانه در صحنه سینما پیروز شوند. فرآیند این کار قطعا ابتذال است. دولت لازم است که به فرهنگ و سینما کمک کند، تنها نباید نقش دستور‌دهنده و سفارش‌دهنده داشته باشد. نظر من این است که این صحبت که سینما خودش باید منابعش را تامین کند، نوعی عوام فریبی با خود دارد.

ارتباط با نویسنده: sara bouromand@gmail .com