صندلی که همچنان خالی است

ورود بخش‌خصوصی در حوزه اینترنت می‌تواند هم در سرعت و هم در كیفیت ارائه این سرویس بسیار تاثیرگذار عمل كند اما در حال حاضر دولت به جای حمایت از این بخش، خود به ارائه اینترنت پرسرعت پرداخته و به نوعی رقیب بخش خصوصی در این عرصه شده است.

در سال 88 شركت‌های مخابرات استانی به موازات بخش‌خصوصی نسبت به ارائه سرویس‌های اینترنت اقدام كرده و دلیل آن را عدم توانایی این بخش در ارائه سرویس اعلام كردند. این در حالی است كه از آن زمان تاکنون كارشناسان كارنامه بخش‌خصوصی را بی‌ارتباط با بخش دولتی نمی‌دانند و معتقدند كه كشور ایران به دلیل تركیب جمعیتی جوان و جمعیتی بالغ بر 70 میلیون نفر، بی‌شك بزرگ‌ترین بازار فناوری اطلاعات در منطقه را دارد كه در این بازار بخش دولتی باید در تدوین مقررات، سیاست‌گذاری، نظارت و همچنین ایجاد، توسعه و نگهداری زیرساخت‌های اصلی، برنامه‌های توسعه‌ای را به‌موقع اجرا كند. به باور کارشناسان تلاش کشورهای موفق در زمینه حمایت از بخش‌خصوصی در قالب خوشه‏سازی یا به روایتی دیگر، تقویت بنیه مجموعه‏هایی از آن بخش است که با ترسیم مدبرانه توانمندی‏های قابل عرضه بتوان متعاقبا از آن به‌عنوان شالوده توسعه در زمینه پیاده‏سازی برنامه‏های جامع راهبردی که توسط دولت (با همکاری بخش‌خصوصی) تدوین می‌شود، استفاده به‏ عمل آید. از آن مرحله به بعد دولت صرفا به حفظ نقش حاکمیتی و نظارتی خود اکتفا کرده و امور تصدی‏گری را به بخش‌خصوصی می‏سپارد. به اعتقاد آنها تحلیل وضعیت آنچه بخش‌خصوصی بر آن انگشت می‏نهد،‏ وجود گرایشی به سمت اصلاح‏پذیری در این بخش است که به‏صورت طبیعی در مقابل تبدیل شدن به نوعی بوروکراسی نابجا و بیهوده‏ از خود مقاومت نشان می‏دهد. از سویی دیگر، بخش‌خصوصی معتقد است که ساختار حاکمیتی و مدیریتی دولتی عمدتا از دانش و مهارت‏های موردنیاز، انعطاف‏پذیری غیر‌قابل اجتناب و خلاقیت و پویایی لازم برخوردار نیست.

دبیر کمیسیون شرکت‌های PAP و کارشناس مخابرات: 

بخش خصوصی ما منسجم نیست

بخش خصوصی مدعی است، دولت توجهی به خواسته آن مبنی بر حضور در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی ندارد. اما در مقابل دولت بر این باوراست که در درون بخش خصوصی انسجام لازم برای معرفی نماینده وجود نداشته و این بخش نیازمند تعریف دقیق‌تری از خود است. اظهاراتی که عبدالمحمد بیدختی‌نژاد، دبیر کمیسیون شرکت‌های PAP و کارشناس مخابرات نیز بر این مهر تایید زده و می‌گوید: هیچ‌گاه بخش خصوصی نخواسته به‌صورت منسجم وارد عمل شود. 

چرا بخش خصوصی در حوزه مدیریت اینترنت سهم نداشته یا سهم اندکی دارد؟ 

این به گذشته بر می‌گردد. طبق روال گذشته و طبق قوانین و سندهای بالادستی و آن چیزی که در دولت حاکم بوده، روال این است که بخش خصوصی سهم اندکی داشته باشد. تغییراتی طی چند سال گذشته اتفاق افتاده و نهادهای مردمی و بخش خصوصی در قالب نظام صنفی رایانه‌ای و دیگر موارد وارد شده‌اند، اما باز در آنها سهم بیشتر در اختیار دولت است. نمایندگانی داشتند و نقطه نظرات خودشان را دیکته می‌کردند. این رویکرد قالبی بوده و یک عیب ساختاری در کل کشور است. 

با توجه به اینکه قرار بوده سهمی به بخش خصوصی در حوزه سیاست‌گذاری اینترنت داده شود از جمله کمیسیون تنظیم مقررات و شورای عالی فناوری اطلاعات، چرا بخش خصوصی از این سهم استفاده نکرده است؟ 

این مسئله باز متوجه شخص وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات است که ما نماینده بخش خصوصی در این نهادها نداریم. در ابتدای دولت مطرح شد، اما افرادی که از طرف بخش خصوصی و برخی نهادهای بخش خصوصی معرفی شدند، انتخاب نشده و در نهایت آقای وزیر، دکتر معتمدی را انتخاب کرد. 

آیا این ضعف از طرف بخش خصوصی است؟ 

نه، اجازه ورود نمی‌دهند. در این مورد به این دلیل که مشکلات را مشاهده کرده و مشکلات خیلی جدی است، اجازه ورود نمی‌دهند. دولت از برخی اظهارات خودش پشیمان می‌شود. در ابتدا می‌گوید اما در ادامه پشیمان می‌شود. 

چرا پشیمان می‌شود؟ 

اختلاف نظرهایی است که در بخش‌خصوصی اتفاق می‌افتد. ما در بخش‌خصوصی هم یکپارچه نیستیم. پشیمانی دولت به این دلیل است که در طرف بخش‌خصوصی فوجی از پیشنهادها و نقطه‌نظرها مطرح می‌شود که نمی‌تواند بعضا به آنها پاسخ بدهد. به همین خاطر خودش را کنار می‌کشد و پیشنهاد خودش را پس می‌گیرد و کار خودش را انجام می‌دهد. بخش خصوصی هم به نوبه خودش مقصر است و هیچ وقت نخواسته به‌صورت منسجم وارد شود و نماینده فعال داشته باشد. الان سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و دیگر نهادها را داریم که همه مدعی بخش‌خصوصی هستند، اما هیچ‌گاه نشده که به یک اجماع و نقطه‌نظری برسند که روی آن مانور داده شود. 

 رییس انجمن شرکت‌های اینترنتی: 

بخش خصوصی کفایت لازم برای مدیریت اینترنت را دارد

در مقابل ادعاهای دولت مبنی بر عدم کفایت مدیریتی بخش خصوصی در حوزه اینترنت، اما بخش خصوصی بر این عقیده است که در صورت حضور بخش خصوصی، اینترنت ارزان، با کیفیت و بدون چالش‌های فرهنگی در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. دیدگاهی که  مسعود ریاضیات رییس انجمن شرکت‌های اینترنتی آن را بیان کرده و می‌گوید: آنجا که بخش خصوصی قدم گذاشته عملکرد خوب و آنجا که در اختیار دولت بوده، با چالش مواجه شده است. 

چرا بخش خصوصی در مدیریت اینترنت کشور سهمی ندارد؟ 

بخش خصوصی هیچ‌گاه در اقتصاد کشور نقش مدیریتی ندارد. 

حتی اگر اتاق بازرگانی را به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی در نظر بگیرید، سند گشایش و کسب‌و‌کار را که مطرح کردند، همچنان مسکوت باقی مانده است و کسی به آن توجه نمی‌کند.

 فکر می‌کنم موضوع اصلی به نظام کلی اقتصادی کشور مربوط می‌شود، که هنوز مبتنی بر بازار آزاد و رقابتی نیست. بخش فناوری اطلاعات هم که جزوی از اقتصاد کشور است، این قضیه همچنان پابرجاست. اگر کل اقتصاد کشور تبدیل به اقتصادی مبتنی بر بخش خصوصی شود و حداکثر فعالیت‌ها در بخش خصوصی صورت بگیرد، خودبه‌خود تشکل‌های بخش خصوصی که عبارتند از اتاق بازرگانی، انجمن‌ها، اتحادیه و...، حتی نظام صنفی، می‌توانند نقش فعال‌تری داشته باشند. 

بخش خصوصی تا چه حد توان مدیریتی در این حوزه دارد؟ 

خوشبختانه بخش خصوصی ما هرکجا قدم گذاشته، با موفقیت پیش رفته است. الان کمتر صنعتی را مشاهده می‌کنید که در دست بخش خصوصی بوده ولی به خوبی اداره نشده باشد. برعکس تمام صنایع ما که در اختیار دولت است، به طور مثال صنایع خودرویی با ضعف مدیریتی روبه‌رو است. ولی بخشی که در اختیار بخش خصوصی است، می‌خواهد حتما خوب کار شود، برای همین در اداره خوب سیستم تلاش می‌کند. 

ولی در بخش دولتی چنین رویکردی نیست. مدیران حقوق‌بگیری هستند که چه اوضاع خوب باشد و چه بد، آماری ارائه می‌دهند. به همین دلیل، بخش خصوصی کاملا صلاحیت این را دارد که نه تنها در فناوری اطلاعات بلکه در تمام رشته‌های صنعتی فعالیت خوبی داشته باشد. 

 اثر مدیریت بخش خصوصی در حوزه اینترنت چه خواهد بود؟ 

اگر بخش خصوصی فعال شود و اداره‌کننده فناوری اطلاعات کشور باشد، منجر به واگذاری اینترنت در کشور به‌صورت ارزان، پرسرعت، با کیفیت و با شرایط خوب خواهد شد؛ در عین حال انوع و اقسام فیلترینگ و دیگر چالش‌ها از بین می‌رود. 

با مدیریت بخش خصوصی اینترنت با صرفه اقتصادی، ارزان، پرسرعت در اختیار همه قرار خواهد گرفت.