جمعه, ۱۰ فروردین(۱) ۱۴۰۳ / Fri, 29 Mar(3) 2024 /
           
فرصت امروز

بانک ها گاهی برای پرداخت تسهیلات ممکن است از مشتری خود درخواست ضامن معتبر کنند، یعنی تضمین شخص حقیقی یا حقوقی که بانک اعتبار اجتماعی و مالی او را قبول داشته باشد و بتواند تعهدات تسهیلات گیرنده را به نفع بانک تضمین نماید، اما گاهی اوقات نیز موضوع برعکس می شود، یعنی در این مورد، بانک ضامن مشتری خود می شود و تعهدات او را تضمین می کند، زیرا از نظر مردم، توانایی مالی بانک کافی و تضمین وی نیز معتبر و قابل اتکاست. ضمانت نامه های بانکی دقیقا چنین کارکردی دارند. بدین ترتیب که شخص به شعبه بانک موردنظر مراجعه و درخواست می کند که بانک تعهدات قراردادی یا اداری او را به مبلغ و مدت معین و به نفع شخص حقیقی یا حقوقی خاص (ذی نفع ضمانت نامه) تضمین نماید. بنابراین ضمانت نامه بانکی عبارت از سندی بانکی است که به موجب آن، بانک بنا به درخواست متقاضی (اصطلاحا ضمانت خواه) تعهد یا تعهدات او را به نفع شخص خاصی به نام ذی نفع به مبلغ و مدت مشخص بدون قید و شرط تضمین می نماید.

با توجه به توضیحات ارائه شده مشخص می شود که در فرآیند بانکی صدور ضمانت نامه، سه شخص حضور موثر دارند؛ نخست، متقاضی صدور ضمانت نامه که می تواند هر شخص حقیقی و حقوقی باشد. دوم، بانک صادرکننده ضمانت نامه و سوم، شخص یا موسسه، وزارتخانه و دستگاه های اجرایی دیگر که ضمانت نامه به نفع او صادر می شود و اصطلاحا ذی نفع ضمانت نامه نامیده می شود.

ضمانت نامه بانکی تضمین معتبر بانک ها

تعهد بانک صادرکننده ضمانت نامه غیرمشروط و بدون قید و شرط است، اما در صورت درخواست ضمانت خواه و موافقت ذی نفع، صدور ضمانت نامه مشروط نیز امکان پذیر است، یعنی تعهد بانک برای پرداخت تمام یا قسمتی از مبلغ ضمانت نامه مشروط به تحقق شرط یا شرایطی می شود که موردنظر ضمانت خواه است. به هر صورت، در ضمانت نامه های عندالمطالبه تعهد بانک در مقابل ذی نفع ضمانت نامه برای پرداخت مبلغ ضمانت نامه قطعی است. به بیان دیگر، بانک ها نمی توانند و نبایستی جز در موارد خیلی خاص از پرداخت مبلغ ضمانت نامه به ذی نفع خودداری کنند، زیرا اساسا اشخاص و سازمان ها از این جهت ضمانت نامه بانکی را مطالبه می کنند که هیچ گونه شک و تردید در مورد اعتبار مالی و اجتماعی و تضمین بانک ها و نقدشدن مبلغ آن به خود راه نمی دهند. گفتنی است که ضمانت نامه های بانکی در رده خدمات و تعهدات بانکی قرار دارند، یعنی در صدور ضمانت نامه بانک تسهیلات پرداخت نمی کند، بلکه فقط تعهد پرداخت مبلغ ضمانت نامه را در ازای دریافت کارمزد برعهده می گیرد. تفاوت اصلی تسهیلات بانکی با تعهدات و خدمات بانکی آن است که در تسهیلات بانکی، بانک منابع مالی را در قالب یکی از عقود تسهیلاتی در اختیار تسهیلات گیرنده می گذارد و در ازای آن سود دریافت می کند؛ در حالی که در خدمات و تعهدات بانکی، بانک ها در ازای ارائه خدمت یا پذیرش تعهد فقط کارمزد دریافت می کنند و در این رهگذر یعنی خدمات بانکی، درآمد قابل توجهی نیز عاید بانک ها می شود. اما باید توجه داشت که تسهیلات بانکی و خدمات و تعهدات بانکی در یک موضوع، مشترک هستند و آن، لزوم اعتبارسنجی است، یعنی برای ارائه خدمات بانکی اعتبار نظیر صدور ضمانت نامه یا اعتبار اسناد اعتبارسنجی متقاضی و ضامن وی الزامی است. پس بدون اعتبارسنجی دقیق مشتری نمی توان به درخواست وی ضمانت نامه صادر کرد. به هرحال، در مورد فرآیند صدور ضمانت نامه بانکی، انواع آن و مباحث حقوقی پیرامون آن، نکات جالبی وجود دارد که به تعدادی از آنها به طور مختصر اشاره می شود:

اول؛ از نظر حقوقی، ماهیت انواع ضمانت نامه های بانکی، تعهد به نفع شخص ثالث یعنی ذی نفع است. این موضوع به معنای آن است که بانک به طور یک جانبه در مقابل ذی نفع پرداخت مبلغ ضمانت نامه را تضمین می کند. بنابرین هرگونه اختلاف قراردادی بین ذی نفع ضمانت نامه و ضمانت خواه و یا بین ذی نفع ضمانت و بانک، تاثیری در تعهدات یک جانبه بانک نخواهد داشت. این موضوع به «اصل استقلال ضمانت نامه های بانکی از قرارداد مبنای صدور» مشهور است. در چارچوب آثار حقوقی اصل مورد اشاره، بانک ها جز به دستور یا حکم مراجع قضایی، حق خودداری از پرداخت ضمانت نامه را نخواهند داشت.

دوم؛ برخلاف آنکه بسیاری از همکاران حقوقی، ضمانت نامه بانکی را در چارچوب عقد ضمان تفسیر و تاویل می کنند، اما ضمانت نامه بانکی اساسا در چارچوب عقد ضمان صادر نمی شود، بلکه صرفا تعهد بانک به نفع ثالث (ذی نفع) است، ضمن آنکه حوزه تضمین عقد ضمان صرفا بدهی بدهکار یا به عبارتی تعهدات مالی است، درحالی که ضمانت نامه بانکی، هر نوع تعهدی قراردادی یا تعهدات اداری را پوشش می دهد.

سوم؛ با وجود آنکه ضمانت نامه های بانکی در انواع مختلف نظیر ضمانت شرکت در مناقصه، ضمانت نامه شرکت در مزایده، ضمانت نامه حسن انجام تعهد، ضمانت نامه پیش پرداخت، ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان (حسن انجام کار)، ضمانت نامه تعهد پرداخت، ضمانت نامه گمرکی و انواع ضمانت نامه های اداری مورد درخواست دستگاه های مختلف اجرایی صادر می شود، اما در واقع، از نظر حقوقی همگی انواع ضمانت نامه ها در یک موضوع، مشترک هستند: تعهد یک جانبه و غیر قابل برگشت بانک صادرکننده ضمانت نامه در مقابل ذی نفع ضمانت نامه برای پرداخت مبلغ آن، آن هم به مدت معین و مبلغ مشخص. اما در این مورد باید توجه داشت که ذی نفع فقط در مدت اعتبار ضمانت نامه، حق مطالبه مبلغ آن را دارد. تعهدات بانک بعد از گذشت مدت اعتبار، ولو در حد یک روز خاتمه یافته تلقی می شود و ذی نفع دیگر از آن ضمانت نامه بهره ای نخواهد برد.

چهارم؛ تعهدات بانک ها برای پرداخت مبلغ ضمانت نامه ممکن است یا به ریال باشد که بدان ضمانت نامه ریالی می گویند، یا به ارزهای خارجی که بدان ضمانت نامه ارزی گفته می شود. گفتنی است که ضمانت نامه های ریالی مشمول مقررات دستورالعمل صدور ضمانت نامه های ریالی مصوب شورای پول و اعتبار و ضمانت نامه های ارزی نیز مشمول مقررات متحدالشکل صدور ضمانت نامه های عندالمطالبه(URDG) مصوب اتاق بازرگانی بین المللی پاریس هستند. اما در این مورد باید توجه داشت که در بعضی موارد، بانک های ایرانی ضمانت نامه های ریالی را به اتکا و یا به عبارتی با وثیقه ضمانت نامه ارزی صادره از یک بانک معتبر خارجی صادر می کنند. در واقع، در این نوع ضمانت نامه های ارزی، ذی نفع ضمانت نامه همان بانک ایرانی صادرکننده ضمانت نامه ریالی است. اما نکته اینجاست که بانک ایرانی صادرکننده ضمانت نامه ریالی مجاز نیست به بهانه اختلاف با بانک صادرکننده ضمانت نامه ارزی، از پرداخت مبلغ ضمانت نامه ریالی در صورت درخواست ذی نفع خودداری نماید. به بیان دیگر، در ضمانت نامه های اتکایی، اختلاف بین بانک ایرانی و بانک خارجی صادرکننده ضمانت نامه ارزی تاثیری در حقوق ذی نفع ضمانت نامه ریالی ندارد.

پنجم؛ تعهد بانک در مقابل ذی نفع ضمانت نامه، تعهدی یک جانبه و بدون قید و شرط است و هر زمان که ذی نفع خواست بایستی مبلغ ضمانت نامه را بپردازد، خواه آنکه بین ذی نفع و ضمانت خواه یا بین بانک و ضمانت خواه اختلافی باشد. تنها استثنایی که در این مورد وجود دارد، دستور یا قرار صادره از مراجع قضایی مبنی بر لزوم خودداری بانک از پرداخت ضمانت نامه به ذی نفع است. مطالبه متقلبانه ضمانت نامه توسط ذی نفع، یکی از مواردی است که در صورت اثبات، مراجع قضایی دستور عدم پرداخت ضمانت نامه توسط بانک را صادر می کنند. اما در هر صورت، ذی نفع برای مطالبه ضمانت نامه بایستی درخواست خود را دقیقا مطابق با متن ضمانت نامه به عمل آورد. این مطلب بدان معناست که تلفنی یا شفاهی نمی توان ضمانت نامه را از بانک مطالبه کرد.

ششم؛ بانک ها به طور مجانی ضمانت نامه صادر نمی کنند، بلکه متقاضی صدور ضمانت نامه بایستی کارمزد صدور ضمانت نامه را به بانک بپردازد. مهم تر از کارمزد، صدور ضمانت نامه مستلزم فراهم آوردن وثایق مورد درخواست بانک است که غالبا وثایق ترکیبی است، یعنی ترکیبی از وثایق ملکی و سایر وثایق از جمله اسناد تجاری. در این زمینه براساس مقررات دستورالعمل صدور ضمانت نامه های ریالی، ضمانت خواه برای صدور ضمانت نامه بایستی 10درصد مبلغ ضمانت نامه را به طور نقدی به بانک پرداخت نماید و 90 درصد مابقی ارزش ضمانت نامه را وثیقه دهد.

هفتم؛ رابطه بین بانک و ضمانت خواه متکی به قراردادی است که بین بانک و ضمانت خواه پرداخت می شود. اما در هر صورت، متقاضی صدور ضمانت نامه برابر شرایطی که در قرارداد پذیرفته و متعهد شده است بایستی در صورت پرداخت مبلغ ضمانت به ذی نفع توسط بانک، ضمانت خواه حداکثر ظرف یک هفته مبلغ ضمانت نامه را به بانک بپردازد، وگرنه مشمول جریمه خواهد شد و بانک می تواند از محل وثایق مطالبات خود را وصول نماید. بدیهی است در صورت غیرمعتبر بودن یا ناکافی بودن وثایق، بانک صادرکننده ضمانت نامه برای وصول مطالباتش از ضمانت خواه دچار مشکل خواهد شد و چاره ای جز توسل به مراجع قضایی نخواهد بود.

هشتم؛ گرچه ضمانت نامه بانکی کلیه تعهدات قراردادی را تحت پوشش قرار می دهد، اما براساس مقررات بانک مرکزی، صدور ضمانت نامه به منظور تضمین تسهیلات بانکی ممنوع است. بنابراین به عنوان مثال، بانک «الف» برای پوشش وثایق تسهیلات خود نمی تواند ضمانت نامه بانک «ب» را بپذیرد. اما تضمین تعهدات و خدمات بانکی از طریق صدور ضمانت نامه به نظر فاقد اشکال است.

نهم؛ ضمانت نامه بانکی قابل انتقال به غیر نیست، یعنی ذی نفع نمی تواند ضمانت نامه بانکی خود را به شخص دیگری انتقال دهد. اما برای دریافت یا وصول مبلغ ضمانت نامه می توان به شخص دیگری وکالت داد. ضمنا در صورت توافق، مبلغ ضمانت نامه به دفعات قابل پرداخت است، یعنی با هر پرداخت، مبلغ ضمانت نامه کاهش می یابد و ضمانت خواه حق دارد به همان میزان از وثایق خود را آزاد نماید.

دهم؛ نکته مهم در مورد ضمانت نامه ها، این است که ضمانت نامه بانکی جزو خدمات و تعهدات بانکی است، یعنی ضمانت نامه بانکی نمی تواند جایگزین تسهیلات بانکی شود و تحت پوشش صدور ضمانت نامه نمی توان تسهیلات بانکی پرداخت کرد. بنابراین همکاران بانکی دقت کنند که ضمانت نامه بانکی تضمین تعهدات دیگران است و نه وسیله پرداخت تسهیلات بانکی. پس لطفا برای پرداخت تسهیلات به مشتری موردنظر از ضمانت نامه بانکی استفاده نکنید و بانک را با مشکل حقوقی مواجه نسازید.

دبیر کمیسیون حقوقی کانون بانک ها*

لینک کوتاه صفحه : www.forsatnet.ir/u/9liRErnm
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی :
نظرات :
قیمت های روز
پیشنهاد سردبیر
آخرین مطالب
محبوب ترین ها
وبگردی
مشاوره کسب و کاروکیلقطعات لیفتراکدستگاه برش لیزرابزارآزمایشگاه تجهیزات اعلام حریق آریاکخرید فالوورلیفتراکپرس لاین ساخت پرسشنامهرمان پرطرفدارسررسید 1403طراحی سایت فروشگاهشیر برقی گازتیزهوشان پایه ششمخرید نرم افزار حسابداریخرید سی پی کالاف دیوتی موبایلتقویم رومیزیقیمت ورق گالوانیزهخرید قسطیتعمیر کاتالیزورخرید گوشی آیفون 13نهال گردومریم شفیعی مدیرعامل کانون ایران نوین و برگزارکننده نمایشگاه تهرانتخت خواب دو نفرهلایک اینستاگرام ارزانخرید از چینتور استانبولخدمات پرداخت ارزی نوین پرداختآژانس تبلیغاتیچک صیادیتور اماراتدوره مذاکره استاد احمد محمدیخرید فالوور فیکخرید نهال گردوماشین ظرفشویی بوشدوره رایگان Network+سریال جنگل آسفالتکفش مردانهتلویزیون شهریMEXCتبلیغات در گوگللپ تاپ قسطیآی نودانلود رمانآموزش آرایشگریقصه صوتیریل جرثقیلگیفت کارت استیم اوکرایناسکرو کانوایرخرید لایک اینستاگرامپنجره دوجدارهخدمات سئولوازم یدکی تویوتا
تبلیغات
  • واتساپ : 09031706847
  • ایمیل : ghadimi@gmail.com

كلیه حقوق مادی و معنوی این سایت محفوظ است و هرگونه بهره ‌برداری غیرتجاری از مطالب و تصاویر با ذكر نام و لینک منبع، آزاد است. © 1393/2014
بازگشت به بالای صفحه