ماجرای الگوریتم ها در بورس

در اولین روز از هفته ای که گذشت، دومین دوره مسابقات معاملات الگوریتمی بازار سرمایه با مشارکت ۲۷ تیم به طور رسمی آغاز شد. این دومین دوره ای است که رقابت های الگوریتمی در بازار سرمایه ایران برگزار می شود. البته دوره تستی این مسابقات از روز 21 دی ماه آغاز شد و تا دوم بهمن ادامه داشت. این مسابقات نهایتا تا روز چهارشنبه ۳۰ بهمن ماه ادامه پیدا می کند و تیم های برتر رقابت های الگوریتمی در هفته نخست اسفندماه معرفی خواهند شد.

در دومین دوره رقابت های الگوریتمی که با حمایت «گروه مالی پاسارگاد» برگزار می شود، استقبال علاقه مندان بیشتر از حد تصور بود و درنهایت از میان 65 تیم متقاضی، 27 تیم سه نفره در این رقابت ها پذیرفته شدند. هر تیم سه نفره نیز از یک خبره حوزه فناوری اطلاعات، یک خبره حوزه مدیریت مالی و یک سرپرست به عنوان مسئول تیم تشکیل شده است. این تیم ها در سه بخش «خرید و فروش سهام»، «اوراق بهادار با درآمد ثابت» و «چالش حل مسئله» به رقابت با هم می پردازند.

دو مسابقه نخست به صورت پیوسته بوده و مسابقه «حل مسئله» تنها در هر هفته یک بار طراحی می شود. البته حضور تیم ها در همه بخش های مسابقات، ضروری نیست. با توجه به تجربه سال گذشته، این مسابقه در ابتدا به صورت آزمایشی برگزار شده و در این دوره تستی به هر تیم بابت دو مسابقه «خرید و فروش سهام» و«اوراق بهادار با درآمد ثابت» یک میلیون تومان اعتبار اعطا شده است. اما در مسابقه اصلی، در بخش ‎های «اوراق بهادار با درآمد ثابت» و «خرید و فروش سهام» به هر تیم ۳۰ میلیون تومان اعتبار داده می شود و در بخش «حل مسئله» نیز میزان بسته اعتباری نسبت به نوع مسئله، متفاوت است. پس از پایان معاملات روزانه، تیم های شرکت کننده براساس عملکرد، رتبه بندی می شوند. در دو مسابقه «اوراق بهادار با درآمد ثابت» و «خرید و فروش سهام»، میزان بازدهی، ملاک انتخاب تیم برتر و در مسابقه «حل مسئله» نیز توانایی حل مسئله در زمان ارائه شده، ملاک رده بندی است.

الگوریتم ها در بازار سرمایه چه می کنند؟

از دو سال قبل بود که «معاملات الگوریتمی» وارد ادبیات بازار سرمایه ایران شد. افزایش سرعت و پیچیدگی معاملات در بازارهای مالی باعث شده تا سرمایه گذاران هرچه بیشتر به سمت استفاده از روش های نوین معاملات و تغییر نگرش از مدل های سنتی به سمت هوشمند حرکت کنند. در این میان، یکی از مفیدترین ابزارهای مالی، به کارگیری «معاملات الگوریتمی» یا «خودکار» است که برای استفاده هرچه بهتر سرمایه گذاران از فرصت های سرمایه گذاری، راه اندازی شده است. معاملات الگوریتمی (AlgorithmicTrading) در بازارهای مالی، به استفاده از برنامه های کامپیوتری برای ورود سفارش های معاملاتی گفته می شود؛ یعنی به جای انسان، یک یا چند الگوریتم در انتخاب و اعمال این سفارش ها، تصمیم می گیرند. به زبان ساده، معاملات الگوریتمی به معنای استفاده از ماشین به جای انسان، در خرید و فروش سهام است. در این نوع دادوستد، سیستم با استفاده از داده ها و الگوها، زمان بندی، قیمت و حجم سفارشات را ثبت می کند.

در این راستا، سازمان بورس اوراق بهادار برای توسعه هرچه بیشتر بازار سرمایه و به کارگیری ابزارهای نوین مالی، «معاملات الگوریتمی» را از سال 94 راه اندازی کرد. در همین اثناء و از سال گذشته، رقابت هایی با حضور چندین تیم در قالب «مسابقات الگوریتمی» برگزار شده که این روزها، دومین دوره این مسابقات را شاهد هستیم.

پای هوش مصنوعی به بورس باز می شود

در مراسم افتتاحیه دومین دوره رقابت های الگوریتمی، علی اکبر امین تفرشی از ورود هوش مصنوعی به بورس با معاملات الگوریتمی سخن گفت؛ سیدمصطفی رضوی، معاملات الگوریتمی را گامی در جهت توسعه اقتصاد هوشمند خواند و حسن امیری، بحث شفافیت و نقدشوندگی را دو فاکتور اساسی و مهم در بازار سرمایه دانست.

ابتدا علی اکبر امین تفرشی، عضو هیات مدیره شرکت بورس تهران و مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری پارس آریان به روند رو به رشد به کارگیری هوش مصنوعی در دنیا اشاره کرد و گفت: امروزه یکی از دغدغه های اصلی مدیران جوان برای ورود به بازار کار، چگونگی بهره گیری از تکنولوژی های جدید و خلاقانه در راستای ایجاد تحول در دستیابی به اهداف سازمان هاست. در این میان، استفاده از هوش مصنوعی و به طور خاص، به کارگیری الگوریتم در معاملات، یکی از مهم ترین زمینه سازها در راستای دستیابی و اثبات خلاقیت مدیران به شمار می آید.

او همچنین از حضور 50درصدی هوش مصنوعی تا سال 2030 میلادی در مشاغل خبر داد و گفت: طبق برآورد ها انتظار می رود تا سال ۲۰۲۳ میلادی، 25درصد از مشاغل با استفاده از روبات ها و از طریق هوش مصنوعی انجام شده و تا سال ۲۰۳۰ این نسبت به ۵۰درصد افزایش یابد.

به گفته امین تفرشی، در بازار های مالی پیشرفته دنیا، درصد بالایی از معاملات با استفاده از تکنولوژی های هوش مصنوعی تشکیل می شود که این روند با شتاب قابل توجهی رو به افزایش است. در ایران نیز از چند سال گذشته، توجه به این دست از ابزار های نوین، رونق بسیار خوبی یافته و سبب شده تا برای توسعه هرچه بیشتر این مفهوم، مسابقات الگوریتمی از سال گذشته آغاز شود.

الگوریتم ها به جای انسان تصمیم گیری می کنند

سیدمصطفی رضوی، عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در این مراسم، معاملات الگوریتمی را روشی برای اجرای سفارش ها با برخورداری دستورهای معاملاتی از پیش برنامه ریزی شده دانست و گفت: در این نوع معامله از آنجا که به جای انسان، یک یا چند الگوریتم در انتخاب و اعمال سفارش ها تصمیم گیری می کند، می توان شاهد سرعت بالای معامله و پردازش پرقدرت اطلاعات بود.

او معاملات الگوریتمی و معاملات با بسامد بالا را عاملی در جهت ایجاد تغییرات شدید در زیرساخت های بازار سرمایه دانست و گفت: این موضوع سبب خواهد شد تا شاهد افزایش نقد شوندگی در بازار سرمایه باشیم.

رضوی سپس به تشریح اهداف برگزاری این دوره از مسابقات الگوریتمی پرداخت و گفت: تلاش در جهت دستیابی به استاندارد های جهانی، مشارکت بیشتر نخبگان در حوزه فناوری اطلاعات و مالی در بازار سرمایه و ارتقای دانش حرفه ای فعالان بازار سرمایه از جمله مهم ترین اهداف این رقابت هاست.
وی با تاکید بر اینکه آینده بازار سرمایه با توسعه ارتباطات بین الملل همراه است، گفت: توسعه معاملات الگوریتمی، بخشی از الزامات توسعه بازار سرمایه است. همچنین توسعه معاملات الگوریتمی، گامی در جهت توسعه اقتصاد هوشمند خواهد بود.

وضعیت شفافیت و نقدشوندگی بازار سرمایه

حسن امیری، معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس نیز با اشاره به دو پارامتر مهم و تاثیرگذار بر روند بازار سرمایه، گفت: بحث شفافیت و نقدشوندگی، دو فاکتور اساسی و مهم در بازار سرمایه است. در این راستا، سازمان بورس برای تحقق و توسعه این پارامترها، برنامه ریزی های متعدد و اقدامات ویژه ای انجام داده و شاخص ها، نشان دهنده وضعیت مطلوب هر دو پارامتر است.

به گفته وی، درحالی سال ۹۳ ارائه به موقع اطلاعات حدود ۴۰درصد بوده که این پارامتر در سه ماهه دوم و سوم سال ۹۸ به ۹۰درصد رسیده است. همچنین در حال حاضر، ارائه اطلاعات با تاخیر از ۳۸درصد به ۷درصد کاهش یافته است. همچنین عدم ارائه اطلاعات نیز تنها ۲درصد از شرکت ها را شامل می شود.

او این آمارها را تاییدی بر افزایش شفافیت در بازار سهام دانست و با اشاره به شاخص اثرگذار نقدشوندگی، گفت: ما باید در بازار سرمایه این اطمینان را به وجود بیاوریم که اکر کسی در این بازار ورود کرد و هر موقع خواست خارج شود، امکان نقدشوندگی سریع برای وی وجود داشته باشد. روند بهبود شاخص های نقدشوندگی هم مثبت است و ما موفق شدیم سال جاری شاهد نقدشوندگی بالا در بورس باشیم، بنابراین در حال حاضر می توان گفت که بازار سرمایه از هر دو جنبه شفافیت و نقدشوندگی در وضعیت مناسبی قرار دارد.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com