مکمل‌ها؛ خوب، بد، زشت

یکی از صنایعی که در سطح جهان به سرعت در حال رشد است، صنعت تولید مواد‌غذایی مکمل‌هاست که به‌صورت گسترده تحت عناوینی چون ویتامین‌ها، مواد معدنی و مکمل‌های غذایی شناخته می‌شوند یا با نام اختصاریVMS. تولیدی که حدود 32میلیارد دلار درآمد را تنها در حوزه مکمل‌های مواد‌غذایی در سال 2012 نصیب صاحبان این صنایع کرده است و براساس پیش‌بینی مجله مکمل‌های مواد‌غذایی این رقم تا سال 2021 بیش از دو برابر می‌شود یعنی به رقم 60میلیارد دلار می‌رسد.

این رشد در حالی رخ می‌دهد که بنابر اظهارات یکی از تولیدکنندگان این صنعت، تا همین 10سال پیش مکمل‌های غذایی در بین خانواده‌ها جایگاهی نداشتند. اما امروزه هم در میان مردان و هم زنان خواهان بسیاری دارند. همچنین به گزارش یورومانیتور، یکی دیگر از فعالان این حوزه دلیل افزایش روی‌آوری مردم به این مواد‌غذایی مکمل و انرژی‌زا را این مسئله می‌داند که مردم می‌خواهند سالم زندگی کنند اما نوعی تردید هم نسبت به نسخه‌های پزشکی دارند. بنابراین راغب به یافتن جایگزین‌هایی برای نسخه‌های تجویزی پزشکی می‌شوند.

وضعیت بازار مکمل‌ها در ایران

ایران هم از جمله کشورهایی است که مصرف مکمل‌های غذایی در آن رشد روزافزونی را تجربه می‌کند. این امر را مسئولان ذی‌ربط هم تایید می‌کنند. اما همواره حرف‌ها و حدیث‌های بسیاری هم در مورد مکمل‌ها وجود داشته و دارد. در واقع خوب، بد و زشت‌های زیادی در این زمینه معمولا عنوان می‌شود. از قاچاق گسترده در این عرصه گرفته تا تاثیرات منفی‌شان بر جسم افرادی که از آنها استفاده می‌کنند و البته تعریف و تمجید‌هایی در مورد تاثیرات زودهنگام این محصولات. در این میان دست‌اندرکاران این حوزه سعی دارند با جداسازی حوزه‌های مختلف مکمل‌ها به‌نوعی همه را با یک چوب نرانده باشند. آمار و ارقام هم در این زمینه متفاوت و البته متنوع است. مثلا آمار واردات 350میلیون دلار در این زمینه داریم که از طرف مسئولان سازمان غذا و دارو هم منتشر شده است.

شیوه‌های اعتماد چیست؟

افراد باید این مکمل‌ها را از داروخانه تهیه کنند و هنگام خرید به برچسب فارسی مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نام تولیدکننده یا واردکننده توجه شود؛ این جملات را در حالی از زبان مسئولان ذی‌ربط می‌شنوید که به نظر نمی‌رسد داروخانه‌ها هم کاملا قابل اطمینان باشند. اما سوء‌تغذیه و نارسایی‌های بدنی در بسیاری از افراد موجب می‌شود که چه با تجویز پزشک و چه با شناخت شخصی به سمت استفاده از این مکمل‌ها گرایش پیدا کنند.

ویتامین‌ها هم در این میان پرطرفدارترین نوع مکمل‌ها هستند. همین امر هم هر روز گستره این بازار را پهناورتر می‌کند. کافی است که به آماری از این دست توجه کنید: هم‌اکنون‪ ۲۵۰‬ تا ۵۰۰‬میلیون کودک در جهان دچار کمبود ویتامین A هستند، بیش از ‪ ۶۵۰‬میلیون نفر در دنیا مبتلا به گواتر 800 هزار کودک به دلیل سوء‌تغذیه در کشور دچار کوتاهی قد هستند. همچنین ۴۱‬میلیون نفر در کشور کمبود B2‬دارند و مثلا در خود ایران شیوع پوکی استخوان به زیر‪ ۳۵‬سال در کشور کاهش پیدا کرده است. وجه مهم داستان این است که امروزه مکمل‌های رژیمی، غذایی و گیاهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تامین‌کننده کمبود ریزمغذی‌ها باتوجه به زندگی ماشینی افراد معرفی می‌شوند. تا جایی که مثلا ‪ ۵۷‬درصد زنان، ۴۷‬درصد مردان و یک‌سوم کودکان و نوجوانان در آمریکا از این نوع مکمل‌ها استفاده می‌کنند. ذکر این نکته هم بد نیست که در حال حاضر، ‪ ۷۰‬درصد بازار مکمل‌های غذایی و رژیمی در اختیار آمریکا و ژاپن است. ‬‬‬‬‬‬

ورزشکارانی هم هستند که این مکمل‌ها را انرژی‌زا می‌دانند و حوزه‌های ورزشی و بدن‌سازی به یکی از امیدهای سرمایه‌گذاران برای تولید این محصولات تبدیل شده‌اند. این مکمل‌ها به‌صورت خوراکی وارد بدن می‌شوند و شامل ترکیبات غذایی و حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی‌، قرص، کپسول، ژل نرم و پودر شربت هستند و معمولا نتایج مشخصی در بازه زمانی اندک بروز می‌دهند که موجب شده هر روز برطرفدارانشان افزوده شود. البته هنوز افراد بسیاری هستند که تفاوتی بین مکمل و دارو نمی‌بینند. درحالی‌که در این میان تفاوت کلی وجود دارد.

ایرانی‌ها چرا مکمل استفاده می‌کنند

اخبار دیگری که در این زمینه وجود دارد مربوط به چرایی استفاده از این محصولات در ایران است. بنابر اظهارنظراتی در این زمینه، عمده مصرف مکمل‌ها در ایران مربوط به قد و وزن همچون چاقی و لاغری و مکمل‌های جنسی است. این نوع استفاده، خطرات بسیاری را به دنبال دارد از ایجاد بیماری‌های گوناگون تا عقیم‌سازی و.... به همین دلیل هم پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان غذا و دارو اعلام کرده که در آینده‌ای نزدیک فهرست مکمل‌های مورد تایید و دارای پروانه را به تفکیک ساخت یا واردات اطلاع‌رسانی می‌کند. البته ممنوع بودن تبلیغات در این زمینه شاید مانعی باشد برای شناخت بهتر و اطلاع‌رسانی دقیق‌تر این محصولات.