نمایندگان، دریاچه ارومیه را به انتخابات نفروشند

از نخستین هشدارهای کارشناسان و متخصصان زیست محیطی و آب نسبت به خشک شدن دریاچه ارومیه هنوز بیش از دو دهه نمی‌گذرد که شاهد تبدیل بخش زیادی از آن به شوره زار و کویر نمک هستیم. دریاچه ارومیه از دهه 70 روبه خشکی گذاشت و بی‌توجه به هشدارهای داده‌شده، اکنون تنها 20 تا 30 درصد از آن باقی مانده است. دولت یازدهم که با شعارهای زیست محیطی از دو سال پیش کارش را با احیای دریاچه ارومیه آغاز کرد، عزم جزم کرده تا این پهنه آبی خشک شده را احیا و لب تشنه ارومیه را‌ تر کند. در این راه ناهمواری‌هایی نیز وجود دارد و مخالفت‌هایی با برخی برنامه‌های ستاد احیا می‌شود.

اختصاص بودجه‌های مناسب برای احیای ارومیه به‌ویژه در یک سال گذشته نشان از آن دارد که باید به بازگشت آب رفته به دریاچه دست کم در 10 سال آینده امیدوار باشیم. آخرین گزارش‌ها حاکی است هیات وزیران از بودجه سال 94 اعتبار 1100میلیارد تومانی برای احیای دریاچه ارومیه تصویب کرده است.

تثبیت 5میلیمتری دریاچه ارومیه در سال نخست احیا

عیسی کلانتری، دبیر احیای ستاد دریاچه ارومیه، در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، می‌گوید: از سه ماهه آخر سال 93 کار اجرایی احیای دریاچه شروع شده که دولت در آن زمان 450میلیارد تومان اختصاص داد. این میزان اعتبار توسط دستگاه‌های اجرایی مربوط جذب شده است. همچنین امسال دولت 1950 میلیارد تومان به دریاچه ارومیه تخصیص داده که قرار است به تدریج جذب دستگاه‌های مربوط شود.

کلانتری با اشاره به برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه، اظهار می‌کند: کارهای اجرایی طبق برنامه‌ها پیش می‌روند. براساس برنامه‌های تعیین شده دو سال نخست به تثبیت وضعیت دریاچه اختصاص دارد. امسال که سال نخست احیاست، پنج میلیمتر از ارتفاع دریاچه تثبیت شده است و امیدواریم سال آینده نیز بتوانیم به همین میزان آب دریاچه را تثبیت کنیم. باید تا 10 سال آینده به تراز اکولوژیک دریاچه برسیم. این مهم تا ابتدای سال 1403 باید محقق شود.

طرح نکاشت، شاید وقتی دیگر

وی می‌افزاید: ما در هر سال باید هشت واحد درصد مصرف آب را در حوضه دریاچه ارومیه کاهش دهیم و در طول پنج‌سال باید به 40درصد کاهش مصرف آب دست‌یابیم. این صرفه جویی‌ها با تغییر روش‌های آبیاری سنتی به مدرن (تحت فشار) امکان‌پذیر است. به نظر من با استفاده از این روش می‌توان تا 60 درصد مصرف آب را کاهش داد.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در باره طرح‌های دیگر مانند نکاشت، می‌گوید: این طرح برای تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه ارائه شده بود که خوشبختانه با بارش‌های مناسب در سال گذشته، نیاز به اجرای آن ندیدیم. برای امسال نیز اگر بارش‌های پاییزی خوب باشد، وضعیت دریاچه تثبیت خواهد شد اما اگر بارش‌ها خوب نباشد باید حقابه‌های کشاورزان را بخریم.

دریاچه ارومیه سیاسی نیست

مشاور معاون رییس‌جمهوری در امور آب و محیط‌زیست، از مشکلات اجرای احیای دریاچه سخن می‌گوید و از مردم و مسئولان می‌خواهد که برای اجرای این طرح مهم و تاثیرگذار همکاری کنند. وی تاکید می‌کند: اجرای این طرح بزرگ به همکاری مردم، مجریان، مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس نیاز دارد و نمایندگان نباید دریاچه ارومیه را به انتخابات بفروشند. دریاچه ارومیه سیاسی نیست. برخی از نمایندگان فکر می‌کردند که ما می‌خواهیم کاندیدای نمایندگی مجلس و رقیب انتخاباتی آنها شویم. خیال‌شان از این بابت آسوده باشد و کرسی نمایندگی مجلس هم مال خودشان. ما تنها می‌خواهیم دریاچه را احیا کنیم و کار سیاسی نمی‌کنیم.

اقدامات انجام شده برای نجات دریاچه ارومیه

خلیل ساعی، مدیرکل مدیریت بحران و نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در استان آذربایجان شرقی، نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، با مثبت ارزیابی کردن عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، اظهار می‌کند: سال گذشته حدود 42 میلیارد تومان از 88میلیارد تومان بودجه استان آذربایجان شرقی برای احیای دریاچه را دریافت کردیم و تمامی دستگاه‌های مربوط اعتبارات را جذب کردند. بر همین اساس پروژه‌های لایروبی مسیرهای منتهی به دریاچه ارومیه در سه بازه زمانی توسط سه پیمانکار انجام شد.

وی ادامه می‌دهد: در بخش کشاورزی نیز اقداماتی در تغییر شیوه آبیاری و استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین مانند قطره‌ای و بارانی انجام شده است. تهیه نقشه کاداستر از دیگر اقدامات ستاد احیاست که در استان آذربایجان شرقی در دست انجام است. بحث فرهنگ‌سازی و آموزش نیز در تمامی شهرهای استان با کمک فرمانداران، بخشداران و دهیاران انجام می‌شود و کل اعتبارات، جذب شده است.

نماینده احیای دریاچه ارومیه در استان آذربایجان شرقی، می‌افزاید: همچنین در هشت شهرستان از 11 شهرستان استان، دور نخست کارگاه‌های آموزشی که به همین منظور برپا شده است و دور دوم و سوم نیز تا پایان شهریورماه آینده اجرا خواهد شد. به این ترتیب کشاورزان، کارشناسان کشاورزی و نظام صنفی کشاورزی و NGO‌ها با مسائل احیای دریاچه ارومیه و صرفه‌جویی در مصرف آب بیشتر آشنا می‌شوند.

9 سال زمان برای رسیدن به تراز اکولوژیک

ساعی با اشاره به امکان احیای دریاچه در بازه زمانی 9 ساله، می‌گوید: دریاچه ارومیه در بازه زمانی 10 تا 20 سال خشک شد و اقداماتی که ستاد برای احیای آن در نظر گرفته 9 سال است. بر این مبنا تا پایان سال 1402 باید دریاچه ارومیه را به تراز اکولوژیک (1/1274) برسانیم. تا آن زمان نباید توقع داشته باشیم که یک وضعیت مثبت را شاهد باشیم.

وی البته در جای دیگری از سخنان خود به نتایج مثبت عملکرد ستاد احیا اشاره و اظهار می‌کند: با نگاهی به نمودارهای آبی دریاچه ارومیه از سال 75 به بعد مشاهده می‌شود که ارتفاع آب هر ساله حدود 48 سانتی‌متر کاهش داشته اما امسال برای نخستین بار این میزان به سه سانتی‌متر رسیده است. بنابراین می‌توان عملکرد ستاد احیا را مثبت ارزیابی کرد.

بارش‌ها مانع از اجرای طرح نکاشت

نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی، ادامه می‌دهد: از ابتدا قرار بود وضعیت دریاچه ارومیه در دوسال نخست به دوره مثبت برسد و ما در این دوره می‌خواهیم آب باقی‌مانده دریاچه را حفظ کنیم و برای این منظور به منابع آبی مطمئن نیاز داریم. در همین راستا یکی از طرح‌های ستاد احیا که به تصویب دولت هم رسید، طرح نکاشت بود.  وی می‌افزاید: براساس این مصوبه قرار بود دولت خســارت کشــاورزان را بپردازد. ما در این طرح حدود 530میلیــون‌متــرمکعــب از حقابه‌های کشاورزی را محاسبه کرده بودیم اما با بارش‌های مناسب در مهرماه سال گذشته که تا فروردین‌ماه امسال نیز ادامه داشت، بیش از 600میلیون‌مترمکعب آب به دریاچه سرازیر کرد. به همین دلیل طرح نکاشت را اجرا نکردیم تا پیامدهای اجتماعی آن دامنگیر کشاورزان نشود.

5.12 میلیارد متر مکعب آب برای احیا نیاز داریم

ساعی همچنین درخصوص طرح‌های انتقال آب برای احیای دریاچه ارومیه، اظهار می‌کند: انتقال آب از رود مرزی زاب در کردستان، منبع مطمئنی است اما برای انتقال نیاز به حفاری حدود 35کیلومتر از زمین‌های مسیر را دارد. دستگاه‌های حفاری مورد نیاز از خارج خریداری و وارد کشور شده است و در صورت اجرای این طرح سالانه 600 میلیون مترمکعب آب از زاب وارد دریاچه ارومیه می‌شود.

وی در مجموع آب مورد نیاز برای احیای دریاچه ارومیه را 12/5میلیارد مترمکعب در مدت9 سال اعلام کرده و می‌افزاید: براساس پیش‌بینی‌های ما این میزان آب با انجام 26 برنامه امکان‌پذیر است و تنها نیاز به مصوبه‌های دولت داریم.

توقف سدسازی در حوضه دریاچه ارومیه به دستور دولت

ساعی درخصوص طرح‌های دیگر انتقال آب از حوضه‌هایی مانند رود مرزی ارس، می‌گوید: در انتقال آب ارس بحث‌های دیگری مانند تامین آب برای مصارف خاص مطرح بود و به دریاچه ارومیه مربوط نمی‌شود. اما انتقال آب از زرینه‌رود و سیمینه رود که به پیکره دریاچه ارومیه وارد می‌شود، نیز در دست اجراست. در طرح احیا همچنین از سه سد کاظمی (بوکان)، حسنلو و ساروق، از سال گذشته حدود 136میلیون لیتر آب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.

نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی، با اشاره به برخی مصوبه‌های دولت در زمینه سدسازی در حوضه دریاچه ارومیه تاکید می‌کند: براساس مصوبه دولت تمامی طرح‌های سدسازی (مطالعه و اجرا) را در این حوضه به‌جز دو سد متوقف کرده است. البته دو سدی که در دست اجراست نیز در خدمت احیای دریاچه ارومیه قرار خواهند گرفت.