کشت تابستانه منوط به شرایط مناسب آبی

برخی از مناطق ایران به دلیل برخورداری از اقلیم گرم و خشک، قابلیت چند نوبت کشت را در سال دارند. در این مناطق، با کشت خارج از فصل می‌توان بخش گسترده‌ای از نیازهای غذایی سایر مناطق را تامین کرد و این مزیتی برای بخش کشاورزی کشور محسوب می‌شود. این مزیت در سال‌های اخیر و با شدت گرفتن بحران آب به‌ویژه در فلات مرکزی ایران که اقلیم گرم و خشک دارند، کمابیش در حال از بین رفتن است و وابستگی به واردات محصولات کشاورزی و مواد‌غذایی روز‌به‌روز بیشتر خواهد شد. استان خوزستان یکی از مناطقی است که کشاورزی آن از مزیت نسبی برای چند نوبت کشت برخوردار است. استفاده از منابع آبی فراوان و رودهای بزرگی مانند کارون و کرخه و خاک مناسب، باعث شده تا خوزستان یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی کشور به شمار آید اما خشکسالی، ساخت سدهای زیاد و گاه بدون مطالعه، طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های رودها و مدیریت نادرست منابع آب، مزیت‌های کشاورزی این استان را با محدودیت مواجه می‌کند. 

هفته گذشته، وزیر نیرو در سفر به استان خوزستان، به مردم اطمینان داد که هیچ آبی از خوزستان برای مصرف کشاورزی سایر استان‌ها انتقال داده نمی‌شود و پروژه‌های انتقال آب تنها برای مصرف شرب و آشامیدن استان‌های دیگر است. این در حالی است که مردم خوزستان با کمبود آب آشامیدنی مواجه هستند و البته وزیر نیرو قول داد که آب شرب خوزستان را با استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها از خلیج‌فارس تامین خواهند کرد.

محدودیت در کشت تابستانه

در ادامه این سفر، محمد حاج‌رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، خبر از محدودیت کشاورزی خوزستان داد و به ایرنا گفت که کشت تابستانه به شرایط مطلوب آبی بستگی دارد و از این پس براساس آن برنامه‌ریزی خواهد شد. وی طراحی شبکه‌های آبیاری و زهکشی را بر‌پایه یک بار کشت دانست و افزود: در برخی موارد در مناطقی که شرایط آبی خوب باشد کشت تابستانه و پاییزه را طراحی می‌کنیم. در سال‌های اخیر بارندگی‌ها در کشور به‌شدت کاهش یافته و در بسیاری از مناطق کشت را تنها منحصر به پاییزه کرده‌ایم و برای کشت تابستانه به دلیل اینکه عمده محصولات آن استراتژیک نیست با محدودیت رو به رو هستیم. حاج رسولی‌ها ادامه کشت تابستانه را به شرایط آبی مناسب موکول کرد و گفت: کشت تابستانه به شرایط مطلوب آبی بستگی دارد و براساس آن برنامه‌ریزی‌ها انجام می‌شود.

وزارت جهاد کشاورزی بی‌خبر است

این در حالی است که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی از محدودیت کشت تابستانه در برخی مناطق مانند خوزستان اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. عباس کشاورز، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز»، در این خصوص می‌گوید: مسئولان وزارت نیرو به ما چیزی نگفته‌اند. این گفته‌ها در یک مصاحبه تلویزیونی بیان شد و ما در خصوص آن اطلاعات دیگری نداریم. اگر قرار بر محدودیت کشت تابستانه در استان‌ها باشد باید اطلاعات حوزه‌ای به ما بدهند. معاون وزیر جهاد کشاورزی ادامه می‌دهد: تنها محدودیتی که در کشت داریم، کشت برنج در استان‌هایی جز گیلان و مازندران است. ما نیز این محدودیت‌ها را به کشاورزان اعلام و تاکید کرده‌ایم از توسعه کشت برنج به‌جز استان‌های شمالی، حمایت نمی‌کنیم. کشاورز تاکید می‌کند: وزارت نیرو برای محدودیت کشت باید اطلاعات حوزه‌ای منابع آبی کشور را در اختیار ما بگذارد و ما پس از بررسی‌های کارشناسانه، ببینیم که آیا این اطلاعات درست است یا نه، سپس تصمیم به محدودیت کشت بگیریم. وی می‌افزاید: پس از اجرای این مراحل و صحت نتایج به دست آمده باید پیش از شروع فصل کشت، محدودیت‌ها به کشاورزان اعلام شود. این مورد مانند قطع آب آشامیدنی نیست که به یک باره بتوان اعلام و اقدام به قطع آن کرد.

تصمیم‌های بدون مطالعه و غیرکارشناسی

دوگانگی در تصمیم‌گیری‌ها، تصمیم‌های آنی و بدون مطالعه در نبود تشکل‌ها و نمایندگان بخش خصوصی، همواره یکی از مشکلات اصلی بخش تولید در دهه‌های اخیر بوده است. صحبت از محدودیت کشت محصولات تابستانه آن هم زمانی که در آستانه این فصل هستیم و کشاورزان در نیمه راه کشت قرار دارند، آیا کارشناسی است؟ چه آسیب‌هایی ممکن است به بخش کشاورزی و تولید کشور وارد شود؟ چرا مدیریت یکپارچه و از یک وزارتخانه مربوط به‌ویژه بر بخش کشاورزی و آب کشور حاکم نیست؟ علی خان‌محمدی، مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی، در پاسخ به این پرسش‌های «فرصت امروز» اظهار می‌کند: دغدغه وزارت نیرو تامین آب از 15خرداد تا 25 مرداد است که بارش‌ها کاهش می‌یابد و از حجم آب‌های ذخیره شده نیز کم می‌شود. در حالی که کشت بهاره در تمامی استان‌ها انجام شده و در شروع تابستان‌گذرانی قرار دارند، صحبت از محدودیت کشت تابستانه غیر‌کارشناسی و بدون مطالعه است، بنابراین قابلیت عملیاتی‌شدن هم ندارد.

صدای پای بحران آب به گوش می‌رسد

وی تصریح می‌کند: مسئولان وزارت نیرو برای تامین منافع بخش یا وزارتخانه متبوع‌شان نمی‌توانند برای سایر بخش‌ها تصمیم بگیرند. چنین برنامه‌ای حتما باید با موافقت و همکاری وزارت جهاد کشاورزی انجام شود و پس از تصمیم‌ نهایی، از شش ماه قبل اطلاع‌رسانی شود. این سخنان خبر از بلند شدن صدای پای بحران آب در کشور دارد و مسئولان به‌جای محدودیت کشت باید الگوی کشت ارائه دهند. این کشاورز نمونه کشور می‌گوید: بر فرض اینکه در برخی از استان‌ها کشت تابستانه انجام نشود، کشاورزی که کاری جز کشت و کار ندارد، چگونه باید امرار معاش کند؟ آیا این مسئله مشکلات بیکاری کشور را افزایش نمی‌دهد؟ مسئولان به جای محدودیت، راهکار ارائه دهند. باید از معضلات بیکاری و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن کاست نه اینکه مشکلی بر آن افزود.

تاثیر منفی محدودیت کشت بر بخش تولید

خان‌محمدی تاکید می‌کند: همین نظر و سخن معاون وزیر نیرو مبنی بر محدودیت کشت تابستانه که بدون مطالعه گفته شده، اثرهای منفی بر بازار برخی محصولات کشاورزی و علوفه‌های دامی گذاشته است. این‌گونه حرف‌زدن تنها کمک به رونق بازار دلالی است و اثرات ناگواری بر بازار محصولات کشاورزی و بخش تولید می‌گذارد. این حرف‌ها تنها به سود دلالان و واسطه‌هاست. مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی ادامه می‌دهد: مسئولان وزارت نیرو دائما می‌گویند که برق رایگان به کشاورزان می‌دهند! کجا برق و انرژی رایگان به کشاورزان داده شده است؟ کدام کشاورزی از آنها بهره‌مند شده است؟ آقایان مسائل را کارشناسی کنند و سپس نظر بدهند. اگر واقعا می‌خواهند کاری برای کشاورزی و منابع آبی کشور کنند، راهکار علمی و منطقی مانند الگوی کشت ارائه دهند و محدودیت ایجاد نکنند.