آینده دانشگاه ها در گرو تعامل انسانى

با ظهور فناورى هاى پیشرفته مشاغل تغییر كردند. مشاغل تازه مهارت هاى تازه اى می خواهند كه بهترین راه آموزش شان از طریق دانشگاه ها خواهد بود. سؤال این است كه حالا دانشگاه ها با چه تغییراتى مواجه خواهند شد.

ما امروز تصاویر زیادى از دانشگاه هاى آینده در ذهن داریم. همه یك روبات معلم روى تبلت هاى شان خواهند داشت كه هر آنچه را نیاز داریم بدانیم، در اختیارمان می گذارد. دنیاى آموزش، دیجیتالى و انفرادى خواهد شد و این امكان را به ما خواهد داد كه از طریق لپ تاپ مان از هر كجاى دنیا كه دوست داشته باشیم، آموزش ببینیم و یاد بگیریم.

فقط یك مشكل وجود دارد و آن هم این است كه این شیوه هاى آموزشى، درس موفقیت را به بچه ها نمى دهد.

شغل جدید، مهارت جدید می خواهد

در چهارمین انقلاب صنعتى، دانشگاه ها و شركت ها با تغییرات زیادى مواجه شدند؛ از فناورى هاى نوظهور گرفته تا تغییرات اجتماعى گسترده تر، جریان هایى كه هر یك به گونه اى محیط هاى كارى را تغییر دادند.

مهم ترین اتفاق اما در این میان تغییر ماهیت كار بوده است. در دنیاى مدرن و پیشرفته امروز، كار كردن تا حد زیادى به صورت اشتراكى است و بر حل مسائل از راه هاى خلاقانه تاكید و تمركز دارد. مهارت هایى مثل تفكر نقادانه، مذاكره، خلاقیت و همكارى با دیگران از جمله مهارت هایى است كه در محیط هاى كارى پیشرفته امروز به كار گرفته می شود، اما طی پنج سال آینده اولویت بندى شان تغییر خواهد كرد. به عنوان مثال اگر امروز تفكر نقادانه چهارمین مهارت مورد نیاز كارمند است، در سال ٢٠٢٠ دومین مهارت مورد نیاز براى كار كردن خواهد بود.

مشكل اینجاست كه یادگیرى هیچ یك از این مهارت ها به تنهایى، به صورت آنلاین یا بدون تلاش ممكن نیست و به تمرین و تعامل هاى قوى و عمیق انسانى نیاز دارد. ما با مشق این مهارت ها در رابطه با دیگران و در مشكلات بزرگ و كوچك یاد می گیریم كه متفكران عمیقى باشیم، روابط را مدیریت و به لحاظ احساسى هوشمندانه رفتار كنیم.

چهارمین انقلاب صنعتى براى ما یك جریان قدرتمند و جدید دیگرى را هم به ارمغان آورده است؛ تغییر با سرعتى بالا. بدون شك شمار فناورى ها و مهارت هاى شغلى در سال هاى آینده بیشتر خواهد شد. انسان امروز خواه ناخواه باید خودش را با این تغییرات تطبیق دهد. شاغل ها در تمامى سطوح باید دانش و مهارت هاى جدید را بیاموزند.

پرسشى كه در اینجا مطرح می شود این است، دانشگاه هاى آینده به چه شكلى خواهند بود؟

چهارمین انقلاب صنعتى دنیا كه به گفته متخصصان ثمره انقلاب دیجیتال در آینده اى نزدیك است، چه تأثیرى بر دانشگاه ها خواهد داشت؟

در وهله اول دانشگاه هاى فردا بر آموزش مهارت هاى شناختى و داراى عملكرد متقابل مثل تفكر نقادانه، خلاقیت، همكارى و حل مشكلات پیچیده تمركز خواهند داشت. الگوهایى مثل آموزش مشارکتی، با تركیب آموزش و كار در كنار هم و در طول ترم هاى دانشگاهى، در كشورهایى مثل استرالیا، برزیل، كانادا، آلمان و ایالات متحده- كه حالا هم یك الگوى رایج و استاندارد آموزشى را دارد- گسترش خواهش یافت.

الگوهاى جدید مثل كارگاه هاى برنامه ریزى هم گسترده تر خواهد شد. منظور از كارگاه هاى برنامه ریزى بررسى یك موضوع خاص و رسیدن به یك طرح تازه است. مثل یك كارگاه برنامه ریزى در دانشگاه استنفورد كه بر بهبود سیستم بهداشتى آمریكا تمركز داشت.

دانشگاه هاى آینده بر «آموزش یادگیرى» تمركز خواهند داشت. اصلى كه فراموش می شود؛ اینكه چطور آموزش دادن و آموزش دیدن را یاد بگیریم و یاد بدهیم. آموزش و یادگیرى فرآیندى مادام العمر است و با سرعت تغییر در جهان امروز همه به ابزارهاى موردنیاز آن در طول زندگى نیاز دارند. مقاومت در قلب این فرآیند مادام العمر نهفته است و مدرسان دانشگاهى موظفند دانشجویان را وادار كنند تا انگیزه و قدرت لازم را براى مواجهه و مقابله با چالش هاى مادى بیرون كلاس درس به دست بیاورند.

دانشگاه هاى آینده تحقیقات سازمان یافته بیشترى را به دانشجویان تكلیف خواهند كرد؛ كارى كه بسیارى از دانشگاه هاى امروز هم می كنند. آموزش مهارت هاى بنیادى مثل اینكه چطور می توان منابع جدید اطلاعاتى را پیدا كرد، به دنبال متخصصان بود و سؤال هاى كارآمد را پیش شان مطرح كرد، همه و همه در دستور كار دانشگاه ها قرار خواهد گرفت.

همین حالا هم میزان علاقه به علوم اطلاعاتى در میان دانشجوها و استفاده از فنون علوم اطلاعاتى در بسیارى از رشته ها افزایش یافته است.

فناورى در آموزش یك نقش دارد و نقشش این است كه به كار فرآیند آموزش بیاید، یعنى در خدمت این فرآیند دربیاید. فناورى در آموزش می تواند محتوا یا ابزار تحقیقاتى را در اختیار دانشجو بگذارد. می تواند به مدرسان كمك كند كه نقاط ضعف هر یك از دانشجویان را ردیابى و شناسایى كنند. بسیارى از شركت هاى فناورى آموزشى همین حالا هم چنین اهدافى را براى خود تعریف كرده اند و در مسیرش گام برداشته اند. اما مهارت هاى كلیدى فردا به تعامل هاى انسانى غنى تر و عمیق تر انسانى در مسیر فرآیند آموزش نیاز دارد.