قراردادهای اجرایی در حوزه عمران و معماری

اگر در حوزه عمران و معماری مشغول به کار هستید حتما تا به حال عباراتی مثل قرارداد EPC، قرارداد Lump Sum، Turnkey و عباراتی از این دست را شنیده اید و شاید در مورد آنها اطلاعات مفیدی کسب کرده اید.

در این مقاله و سلسله مقالات بعدی قصد داریم با مروری بر دسته بندی های موجود قراردادها، علاوه بر تعاریف آنها، به برخی دامنه های کاربرد، مزایا، معایب و موارد ادعایی(claim)  هرکدام از قراردادها بپردازیم. یقینا این مقاله با توجه به گستردگی موضوع آن خالی از اشکال نبوده و دیدگاه های اصلاحی شما را می طلبد.

قراردادهای اجرایی عموما از دو جهت تقسیم بندی می شوند؛ یکی از جهت حوزه مسئولیت (طراحی، خرید، اجرا...) و ارتباط ارکان پروژه (پیمانکار، کارفرما...) و دیگری از جهت قیمت و نحوه پرداخت (قیمت ثابت، قیمت واحد یا هر روش دیگر). بنابراین مقایسه دسته بندی نوع اول با نوع دوم مقایسه بی موردی است.

مثلا قرارداد EPC یکی از انواع قراردادهای دسته بندی نوع اول است و قراردادFixed Price  یا Lump Sum از قراردادهای دسته بندی نوع دوم است و اساسا مقایسه این دو باهم (EPC با Lump Sum) مقایسه صحیحی نیست.  

انواع متداول قراردادها از جهت حوزه مسئولیت و ارتباط ارکان پروژه

در یک پروژه اجرایی چندین حوزه فعالیت وجود دارند که مهم ترین آنها طراحی، خرید کالا، اجرا یا ساخت، تامین مالی، مدیریت و بهره برداری... است. از ترکیب این حوزه ها و ارتباطی که بین ارکان اصلی پروژه (پیمانکار و کارفرما) وجود دارد انواع قراردادهای متداول ذیل حاصل می شود:

حالت Design-Bid-Build (طراحی- مناقصه- ساخت): روشی متداول در ایران، انجام طراحی توسط مشاور، برگزاری مناقصه و واگذاری ساخت به یک شرکت پیمانکاری.

حالت Design-Build (طراحی- ساخت): جهت پروژه های ساختمانی، عمرانی یا راهسازی که طراحی و اجرا هردو به یک شرکت واگذار می شود.

حالت  EPC(طراحی Engineering، خرید Procurement، ساخت Construction):مشابه حالتDesign-Build  است با این توضیح که موضوع خرید یا Procurement نیز که مربوط به پروژه های نفتی و صنعتی می شود به آن اضافه می شود.

حالت EPCM یا (Management Contracting) MC یک شرکت با عنوان MC وظیفه مدیریت پیمانکاران دست دوم مربوط به حوزه طراحی، خرید و اجرا را برعهده دارد.

حالت  (Build-Operate-Transfer) BOT (ساخت-بهره برداری-انتقال): یک شرکت وظیفه تامین منابع مالی، طراحی، خرید، اجرا و حتی بهره برداری و کسب درآمد از پروژه تا مدت معین را برعهده دارد و در نهایت پس از گذشت مدت معینی از آغاز بهره برداری، کل پروژه به کارفرما انتقال داده می شود بنابراین پس از مناقصه، تقریبا همه کارها توسط پیمانکار انجام می شود.

انواع قراردادها از جهت قیمت و نحوه پرداخت

با توجه به اهمیت بحث مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت و میزان ریسک هر یک از طرفین (کارفرما و پیمانکار) انواع مختلفی از قراردادها وجود دارند. در همه آنها تلاش می شود به روشی مناسب برای پرداخت حق الزحمه پیمانکار دست پیدا کرد.  

قراردادFixed Price (قیمت ثابت) یا Lump Sum: قیمت قرارداد برای اجرای کل کار ثابت است. البته در این بین تبصره هایی نیز وجود دارد که در مقالات بعدی به آنها اشاره خواهد شد.

قرارداد Cost Reimbursable (جبران هزینه): پیمانکار براساس هزینه واقعی پروژه، از کارفرما حق الزحمه مشخصی دریافت می کند. این حق الزحمه می تواند به صورت درصدی از هزینه ها یا حتی مبلغی ثابت و از پیش تعیین شده باشد.

قرارداد Time & Material (متریال و زمان) یا Unit Price (فهرست بهایی): پیمانکار حق الزحمه خود را براساس میزان مصرف مواد یا نفر. ساعت یا کار مشخص و همچنین قیمت های واحد در نظر گرفته شده برای هر یک از آنها دریافت می کند. این روش در ایران بسیار متداول است.

پیمان (Contract):

- مجموعه اسناد و مدارک غیر قابل تفکیک است که برای انجام کار یا خدمات بین دو طرف مبادله می شود.

- توافق مستند قانونی است برای تهیه کالا، اجرای عملیات یا ارائه خدمات.

- یعنی موافقت نامه پیمان، نامه پذیرش، برگ پیشنهاد مناقصه، شرایط عمومی، خواسته های کارفرما، جدول ها، پیشنهاد (فنی) پیمانکار و هرگونه مدرک دیگری (در صورت وجود) که در متن موافقت نامه پیمان یا در نامه پذیرش درج شده باشد.

-  منظور از پیمان عبارت از تعهداتی است که طرفین قرارداد طبق اسناد و مدارک پیمان، جهت اجرای وظایف، مسئولیت ها و تعهدات نسبت به یکدیگر به عهده می گیرند و این به مثابه موافقت نامه بین طرفین محسوب می شود. 

قرارداد (Contract):

-  مجموعه اسناد و مدارک غیر قابل تفکیک مشخص شده در موافقت نامه است که برای انجام خدمات موضوع قرارداد، بین دو طرف مبادله می شود.

- قرارداد عبارت است از توافق ارادی دو طرف که در نتیجه آن رابطه جدیدی به وجود می آید یا رابطه حقوقی موجود را تغییر می دهد. 

موافقت نامه (Agreement):

سندی است که در آن مشخصات اصلی قرارداد، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مدت، حق الزحمه و تعهدات دو طرف بیان شده است و باید به امضای هر دو طرف برسد.

دکترای حقوق خصوصی