چوب حراج زعفران‌کاران بر خرمن طلای سرخ

زعفران یا همان طلای سرخ ایران، بیش از 95 درصد تقاضای جهانی را تامین می‌کند. این ماده خوش‌رنگ و گرانبها که قیمت آن همپای قیمت طلا تعیین می‌شود، قرن‌های متمادی است که در نواحی شرقی کشور کشت می‌شود و افزون بر بازارهای داخلی، بسیاری از کشورهای دیگر هم از زعفران ایرانی در صنایع غذایی و دارویی استفاده می‌کنند.

از میان این کشورها، امریکا علاقه بسیاری به زعفران ایرانی دارد و با وجود تحریم‌های ایران در سال‌های اخیر، زعفران به وسیله کشورهای دیگر مانند کانادا و ژاپن به امریکا فرستاده می‌شود. نرخ جهانی زعفران گرچه بسیار گران است و کشورهای صادرکننده آن را کیلوگرمی 120 میلیون تومان می‌فروشند، اما از دلالان ایرانی به بهای اندک پنج تا شش میلیون تومان می‌خرند. کشاورزان زحمت‌کش نیز در خوش‌بینانه‌ترین حالت خرمن طلای خود را به قیمت سه‌تا چهار میلیون تومان حراج می‌کنند. 

بازار صادرات زعفران ایران به دلیل نبود صنایع بسته‌بندی مناسب و سوءمدیریت‌ها، سال‌هاست که در دست کشورهایی مانند اسپانیا (بادو درصد تولید)، ژاپن، چین و امیرنشین امارات قرار دارد. کشورهایی که بدون هیچ زحمت و هزینه‌ای سودهای سرشاری نصیب بازرگانان و صنایعشان می‌شود و در این میان تنها زعفران‌کاران ایرانی هستند که در شرایط دشوار و مواجهه با محدودیت‌های طبیعی و اقتصادی همچنان زیان می‌کنند تا جیب دلالان داخلی و بازرگانان خارجی پرشود. 

دنیا زعفران ایرانی را نمی‌شناسد

نوید سلطان‌پور، مدیرعامل شرکت بَرسَم بالنده اَمُرتات، به «فرصت امروز» می‌گوید: ما 95‌درصد زعفران دنیا را تولید می‌کنیم، اما هنوز دنیا برند زعفران ایران را نمی‌شناسد. اسپانیا با زعفران تولیدی ما صاحب برند و اسم و رسم جهانی شده و ما به‌عنوان کارگران آنها محسوب می‌شویم چون بیشتر کشاورزان ما نه بینش جمعی دارند و نه از حمایت‌های دولتی بهره می‌برند. نتیجه همین می‌شود که دست خارجی‌ها روی منابع ما کوتاه نمی‌شود و کشورهای آسیایی و اروپایی با محصولات کشاورزی ما بر سکوی صادرکنندگان برتر جهان می‌ایستند. 

وی به کاهش برداشت محصول زعفران امسال اشاره و اظهار می‌کند: به دلیل خشکسالی و تغییرات اقلیمی که با آن مواجه هستیم، برداشت در هکتار امسال با کاهش زیادی روبه‌رو بوده و به سه تا 5/3 کیلوگرم رسیده است. درحالی‌که برداشت هشت کیلوگرم در هکتار توجیه اقتصادی برای کشاورز دارد. با این تفاسیر تنها رنج و زحمت کار برای کشاورز زعفران‌کار می‌ماند و هیچ حمایتی هم از طرف دولت نمی‌شوند. 

کشاورزی بدون نقشه راه 

این تولیدکننده و کارشناس زعفران می‌افزاید: هیچ نقشه راهی برای کمک به کشاورزی و تولید در کشور وجود ندارد و در بخش صادرات نیز باید با صراحت گفت که بازرگانان ما هم در این زمینه به دلالی و سود اندک آن قانع هستند و سودهای سرشار نصیب بازرگانان خارجی می‌شود. صادرکنندگان و مسئولان دولتی با هم هماهنگ نیستند و هر‌کسی ساز خودش را می‌زند و در آخر هم کشاورزان زیان می‌بینند. 

وی می‌گوید: زعفران محصولی است که نیاز به فرآوری خاصی ندارد و تنها به بسته‌بندی‌های شیک  که مشتریان خارجی را جذب کند، نیاز دارد. ما در زمینه بسته‌بندی و صادرات زعفران، سال‌هاست که مشکل داریم. با تولید بیش از 95‌ درصد زعفران جهان هنوز نتوانسته‌ایم یک برند و شناسنامه برای این محصول بسازیم و جسارت این کار را نداریم. 

سلطان‌پور  ادامه می‌دهد: برخی از بازرگانان ما آگاه نیستند و دانش تجارت ندارند و به دلالی و سودهای مختصر و کم‌دردسر فکر می‌کنند. همچنین حمایت‌های ملی نیز در این سطح انجام نمی‌شود. در این میان همه از امکانات و دستاوردهای ما استفاده می‌کنند به‌ جز خود ما. در همه‌جای دنیا تولیدکننده، صادرکننده و مصرف‌کننده در یک زنجیره کامل با هم رشد می‌کنند، اما در کشور ما چنین نیست و در یک زنجیره معیوب همواره یکی از حلقه‌ها زیان‌می‌کند. 

تاجران ایرانی برندسازان زعفران افغانستان

وی با اشاره به کشت زعفران در افغانستان و جایگزین شدن احتمالی این کشور در صورت ادامه این روند به جای ایران، می‌گوید: برخی از تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی که بی‌مهری‌های زیادی در کشور دیده‌اند و از وضع موجود خسته شده‌اند، در سال‌های اخیر به افغانستان کوچ کرده‌اند و با انتقال پیاز زعفران ایرانی به این کشور، در حال برند‌سازی هستند. در‌حالی‌که افغانستان هیچ جایگاهی در تولید و کشت زعفران دنیا ندارد، اما با ادامه این روند، تا چهار سال دیگر افغانستان تبدیل به یک غول در تولید و صادرات زعفران می‌شود که از ما تغذیه می‌کند. 

این تولیدکننده زعفران، ادامه می‌دهد: از آنجایی که مردم افغانستان بسیار پرتلاش و دارای اقتصاد ضعیفی هستند، امکان ندارد بازار زعفران را از دست بدهند بنابراین باید منتظر ماند و دید که حتی مردم کشور ما هم به دنبال برند زعفران افغانستان باشند. 

بی‌آبی برای کشاورزان فاجعه است

این کارشناس کشاورزی، به بحران آب در کشور و مدیریت‌های نادرست اشاره و اظهار می‌کند: دست‌کم در 50 سال اخیر با اعلام خبر و انتشار نقشه‌های هوایی از سوی دانشمندان ناسا، مسئولان متوجه شده‌اند که در منطقه‌ای از زمین زندگی می‌کنیم که روز‌به‌روز خشک‌تر و بیابانی‌تر می‌شود. شوربختانه در همین سال‌ها سیاست‌های اجرایی از سوی دولت در زمینه کشاورزی نادرست بوده تا جایی که منجر به خشک شدن بسیاری از دریاچه‌ها، رودها و تالاب‌های کشور شد. برای نمونه، توسعه و ترویج کاشت درخت سیب در منطقه آذربایجان و حوضه آبریز دریاچه ارومیه را می‌توان نام برد. درخت سیب هیچ تناسبی با اقلیم خشک ایران ندارد و مختص اروپاست. 

وی تصریح می‌کند: نمونه دیگر سیاست‌های نادرست در زمینه کشاورزی، کاشت انگور در منطقه کاشمر و برداشت کشمش سبز قلمی منحصر به این منطقه است. در شهر و منطقه کم‌آبی مانند کاشمر که زمزمه‌هایی مبنی‌بر جیره‌بندی آب آشامیدنی در آن به گوش می‌رسد آیا کاشت درخت انگوری که به روش آبیاری غرقابی باغی (آبیاری به عمق یک متر) کشت می‌شود توجیه‌پذیر است؟ تولید محصولات آب‌بر با چه توجیهی و به چه قیمتی باید در کشور خشکی مانند ایران ادامه داشته باشد؟ هر چقدر هم محصول ارزشمند باشد، در مقابل میزان آبی که مصرف می‌شود و حیاتی که از بین می‌رود، باید همچنان به کشت آن پرداخت؟ کشاورز ما در این مناطق آب آشامیدنی ندارد و این یعنی فاجعه. 

سلطان‌پور تاکید می‌کند: ما باید یک نقشه راه داشته باشیم و کشاورزی کشور را سرو سامان دهیم. اقلیم ما هرچند گرم و خشک است، اما یکی از بی‌نظیرترین اقلیم‌ها را داریم. باید در هرمنطقه مشخص شود که چه محصولی باید کشت شود و اینکه مثلا در همه مناطق کشور پیاز یا محصول دیگری کشت شود، غلط است. در صورت ادامه این روند، مشکلات در آینده‌ای نزدیک تنها گریبان کشاورزان را نمی‌گیرد، بلکه همه با آن درگیر می‌شویم. 

نگرانی از فروش زعفران چینی در استان خراسان

مشاور عالی شورای ملی زعفران گفت: نگرانم از اینکه روزی در کوچه پس‌کوچه‌های خراسان با زعفران چینی یک‌سوم قیمت مواجه شویم. 

بهزاد صادقی اظهار کرد: کشورهای خارجی نمی‌توانند سودآوری زعفران برای ایران را تحمل کنند و قطعا این گیاه در خطر است و وزارت کشور باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشد. 

وی با انتقاد از توقف در اجرای طرح جامع زعفران گفت: این طرح را برای پایدار ماندن این محصول چهار سال پیش تهیه کرده و به مسئولان کشوری رساندیم اما طرح فعلا متوقف مانده و نگرانیم  آن‌قدر تعلل شود تا زعفران چینی هم به ایران بیاید.  صادقی با ابراز نگرانی از تولید زعفران در مناطقی که از آب کافی بهره‌مند هستند، گفت: اگر قرار باشد همه ایران زعفران تولید کنند چه بلایی سر قوت‌لایموت خراسانی‌ها خواهد آمد؟ استان‌های غربی و شمالی به میزان کافی باران دارند و می‌توانند به کشت دیگر محصولات بپردازند و ما برای این کار نیازمند پادرمیانی وزارت کشور هستیم.  

وی ادامه داد: اگر روزی بازارهای جهانی زعفران خراسان گرفته شود و قرار باشد خشکسالی همچنان بر استان فشار بیاورد، تکلیف کشاورزان زعفران‌کاری که قنات‌هایشان خشک شده و نمی‌توانند کار دیگری انجام دهند، چیست؟ 

مشاور عالی شورای ملی زعفران با بیان اینکه جای زعفران به‌تدریج در دنیا باز می‌شود، ادامه داد: امروز جهان متقاضی زعفران ایرانی است. 

زعفران بهترین جایگزین برای صادرات نفت

صادقی با بیان اینکه ظرفیت درآمدزایی زعفران دو تا سه برابر بیشتر از نفت است، بیان کرد: در شرایطی که کشور ما به دنبال  کاهش سهم نفت در اقتصاد است، زعفران می‌تواند بهترین جایگزین برای صادرات نفت باشد. 

وی با بیان اینکه ارزآوری زعفران از مرز 400‌میلیون دلار گذشته و این رقم معادل تمامی صادرات غیر‌نفتی استان است، تصریح کرد: این درحالی است که در کشور همه به  ارز‌آوری نفت توجه کرده و به زعفران توجهی ندارند. 

صادقی از کارآیی آب زعفران به‌عنوان یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این محصول نام برد و افزود: با توجه به خشکسالی کشور در 15 سال اخیر و شدت یافتن این خشکسالی‌ها در دو دهه آینده، براساس گفته‌های مراجع بین‌المللی تشنگی گیاه زعفران می‌تواند با 03/0 لیتر در ثانیه برطرف ‌شود و این حداقل میزان مصرف آب برای درآمدزایی خانواده‌ای پنج‌نفره کفایت خواهد کرد و آنها را از مهاجرت به شهر نجات می‌دهد. 

به گزارش ایسنا، مشاور عالی شورای ملی زعفران تاکید کرد: گیاهی با حداقل نیاز آبی در وضعیت خشکسالی کنونی می‌تواند در طول سال 80 هزار شغل دائم ایجاد کند و می‌توان از آن به‌عنوان عنصری سیاسی و اجتماعی نام برد که حفظ و پایداری آن تنها از عهده وزارت کشاورزی بر نمی‌آید و وزارت کشور نیز باید در این زمینه گام بردارد. 

یک‌ششم محصولات غذایی جهان را حشرات می‌خورند

یک کارشناس ارشد حشره‎شناسی گفت: حشرات سالانه نزدیک به یک‌ششم محصولات غذایی جهان را مصرف می‎کنند.  پری‎ناز نوری اظهار کرد: عوامل متعددی وجود دارد که از افزایش تولید در واحد سطح جلوگیری و خسارات قابل توجهی به محصول وارد می‌کنند که از آنها به‌عنوان عوامل خسارت‎زای گیاهی نام برده می‎شود. این عوامل به سه دسته مهم علف‎های هرز، آفات و بیماری‎های گیاهی تقسیم‎بندی می‎شوند که یکی از اساسی‎ترین آنها آفات است. نوری خاطرنشان کرد: آفت در فرهنگ کشاورزی به‌طورکلی موجود زنده‎ای را شامل می‎شود که برای گیاهان مضر است.

در بین آفات، مهم‌ترین گروهی که به گیاهان آسیب می‎زند، حشرات هستند که البته تمامی حشرات مضر نیستند، بلکه گونه‎های مفیدی نیز مانند زنبورهای عسل که در گرده‎افشانی گیاهان نقش مهمی دارند و کفش‌دوزک‌ها که از شته‎ها تغذیه می‎کنند نیز وجود دارد.  مسئول یک کلینیک گیاه‎پزشکی تصریح کرد: بیش از 10 هزار گونه حشره به‌عنوان دشمنان بشری طبقه‎بندی می‎شوند زیرا حدود یک‌ششم از محصولات غذایی سالانه جهان را مصرف می‎کنند.  به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: حشرات به شیوه‎هایی چون جویدن و مکیدن از گیاهان تغذیه می‎کنند.

حشرات جونده معمولا از برگ گیاهان و قسمت‎های رویشی تغذیه می‌کنند ولی حشرات مکنده مثل شته‎ها، شیره بافت سلولی گیاه را می‎مکند.  وی راه‎های مبارزه با آفات را از طریق مبارزه بیولوژیک، مبارزه شیمیایی و مبارزه تلفیقی عنوان و اظهار کرد: در روش مبارزه شیمیایی از سموم شیمیایی استفاده می‌شود که باید این روش را درنهایت به کار برد تا آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد شود. در روش مبارزه بیولوژیک از یک موجود زنده برای کنترل آفت استفاده می‎شود که این روش یکی از مناسب‎ترین روش‎ها است.