قدرت‌گیری دلار تضعیف قیمت نفت در سفره اقتصاد ایران

در‌حالی‌که بودجه سال آینده با قیمت نفت 40دلار بسته می‌شود، نرخ بهره توسط كمیته بازار آزاد فدرال‌رزرو، آمریکا به میزان٢٥/0 ‌درصد افزایش یافت. این تغییر پس از هفت سال ثبات سیاست‌ها انجام شد و پس از 10سال نخستین افزایش نرخ بهره در آمریکا اتفاق افتاد. این افزایش هرچند از نظر مقدار قابل توجه نیست ولى نشانگر افزایش مستمر آن در سال‌هاى آینده است. اواخر سال 2015 با اكثریت آرا نرخ بهره در آمریکا بالا رفت و براى سال آینده هم بین دو تا سه بار دیگر پیش‌بینى شده است كه نرخ بهره بالا خواهد رفت.

در هفته‌های گذشته شاهد بودیم که با افزایش نرخ بهره در آمریکا نرخ دلار و دیگر ارز‌ها رو به افزایش گذاشته است. نكته مهم‌تر اینكه ١٦ تا ١٧ نفر از اعضایFOMC  افزایش نرخ بهره در سال ٢٠١٦ در ماه‌هاى مارس، ژوئن و دسامبر را در نظر دارند و ماه سپتامبر نیز به خاطر انتخابات معمولا نرخ را بالا نمى‌برند. در این صورت پیش‌بینى مى‌شود كه سال ٢٠١٦ سال افزایش نرخ بهره و سال قدرت‌گیرى بیشتر دلار در بازارهاى جهانى باشد. بهبود وضعیت تولیدات و وضع خوب بخش ساختمان و نرخ پایین بیكارى از جمله دلایلى بود كه فدرال‌رزرو را به نتیجه رساند كه نرخ بهره را از ٢٥/0 به ٥٠/0درصد افزایش دهد.

تنها مشكلى كه آمریکا در شرایط فعلى دارد كاهش صادرات است كه آن هم به خاطر بالا بودن نرخ دلار در مقابل بسیارى از ارزهاى معتبر جهان است. ضمنا بنا بر اظهارات یلن، رئیس فدرال‌رزرو آمریکا، بالا بردن نرخ بهره یك سیگنال به معامله‌گران و سیاست‌گذاران اقتصادى است كه نشان می‌دهد وضع اقتصادى آمریکا رو به بهبود است. راى‌گیرى به عمل آمده در كمیته بازار آزاد فدرال‌رزرو نشان می‌دهد كه افزایش نرخ بهره از سال ٢٠١٥ به بعد به‌تدریج در حال افزایش خواهد بود.

دکتر ایمانی‌راد در این زمینه معتقد است که هرچند افزایش بهاى دلار آمریکا در بازارهاى جهانى به‌راحتى انجام نمى‌شود و با موانع جدى مواجه است، ولى یك مسئله را نمی‌توان انكار كرد كه در سال ٢٠١٦ دلار آمریکا همچنان پول پرقدرتى در بازارهاى جهانى خواهد بود و به همین دلیل نرخ ارزهاى دیگر همانند پوند و یورو و ارزهاى كشورهاى كالا پایه در سال ٢٠١٦ قدرت افزایش را نخواهند داشت و همچنان ضعیف باقى خواهند بود.

از طرف دیگر می‌توان پیش‌بینى كرد كه طلا و نفت هم همچنان در نرخ‌هاى پایین در بازارهاى جهانى معامله خواهند شد و چشم‌انداز خیلى روشنى در سال آینده میلادى براى آنها متصور نیست. این تحولات یكبار دیگر با نمایندگان مجلس حرف می‌زند كه براى احتیاط بیشتر و جلوگیرى از كسر بودجه‌هاى ناخواسته میزان صادرات و بهاى نفت و به‌خصوص قیمت ارز را معقولانه و با توجه به اتفاقات گفته شده تعیین كنند كه مشكلات بودجه به‌طور ناخواسته و پیش‌بینى نشده بر دولت و مردم تحمیل نشود.

ایرج ندیمی:

کاهش واردات جبران افزایش نرخ دلار را می‌کند

ایرج ندیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است که اقتصاد ایران مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر افزایش نرخ بهره و قدرت‌گیری دلار خواهد بود.

با توجه به افزایش نرخ بهره در آمریکا و قدرت‌گیری قیمت دلار آیا تبعات این قدرت‌گیری به اقتصاد ما نیز می‌رسد و اقتصاد ما را نیز متاثر می‌کند؟

هر کشوری که ارزش پولش را حفظ کند یا ارزش پولش را افزایش بدهد خواه ناخواه ما را متاثر می‌کند.فرض کنید زمانی که روپیه هند دچار نوسان بود و قرار بود دربرابر فروش نفت روپیه دریافت کنیم این نوسانات به‌شدت ما را نگران می‌کرد، چرا که هرچقدر ارزش روپیه کاهش پیدا می‌کرد پولی که در قبال نفت دریافت می‌شد کاهش پیدا می‌کرد. اما در همان حال جانشین‌سازی‌هایی چون دلار و یورو به جای روپیه برای ما قابل پذیرش بود.

به این دلیل که نرخ دلار و یورو نوسان کمی داشت و ارز قابل اتکا و قابل اطمینان بود. با توجه به وابستگی صنعتی و اقتصادی ما به کشورهای دیگر، مستقیم یا غیرمستقیم این افزایش نرخ بهره و قدرت‌گیری قیمت دلار ما را متاثر می‌کند. ما باید بپذیریم که موضوع ارزش پول یا به نوعی هزینه تولید بر کشورهایی که با دلار رابطه دارند اثر‌گذار است. ما با آمریکا ارتباط اقتصادی مستقیم نداریم، اما آمریکا در کشورهایی چون هند و چین برندهایی تعریف کرده که هر چند ساخت هند و چین هستند اما برندهایی متعلق به آمریکا هستند.

بنابراین قیمت دلار بر این برندهای تاثیر می‌گذارد و ما که وارد‌کننده و خریدار آن برندها هستیم به این شکل از افزایش ارزش دلار تاثیر می‌پذیریم. با چنین رویکردی کشورهای ما هم در این حوزه تاثیر‌پذیر است. اما از آنجا که حجم واردات ما از 100میلیارد دلار به یک سوم کاهش پیدا کرده، توانسته‌ایم به نوعی این تاثیر را کم و کنترل کنیم.

ما باید بپذیریم که در حوزه واردات تغییراتی ایجاد شده و واردات کالاهای واسطه‌ای به کالاهای سرمایه‌ای تغییر پیدا کرده، بنابراین این اتفاق تاثیر افزایش دلار بر اقتصاد ایران را کم می‌کند.به هر حال می‌توان گفت اقتصاد جهان به هم پیوسته است و هیچ تغییری در اقتصاد جهان نیست که کلیت اقتصاد جهانی را متاثر نکند. پس ما نیز به نوعی تحت تاثیر اقتصاد آمریکا هستیم.

تحلیلگران اقتصادی همیشه بر این امر تاکید داشته‌اند که قیمت نفت و درآمد کشورهای کالا پایه با قیمت دلار نسبت عکس دارد. به این معنا که هرچقدر دلار افزایش پیدا کند قیمت کالاهایی چون نفت کاهش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی آیا همچنان قیمت نفت کاهش پیدا می‌کند و بودجه کشور در نتیجه آن کوچک می‌شود؟

افزایش یا کاهش دلار بر موج صادراتی تاثیر می‌گذارد. نفت یک کالای صادراتی است و مانند دیگر کالاها از قیمت دلار تاثیر می‌پذیرد و به همان نسبت که قیمت دلار افزایش پیدا کند قیمت نفت کاهش می‌یابد. هر صنفی در کشور ما تعریفی دارد و نسبت به میزان اهمیت آن صنف کالای صادراتی آن بیشتر متاثر می‌شود و بر اقتصاد ما تاثیر می‌گذارد.

هرچقدر حجم صادرات ما باشد به همان نسبت مستقیم یا غیرمستقیم صادرات ما از قیمت دلار تاثیر می‌گیرد. گاه کاهش قیمت ارز یک کشور صادرات آن کشور را توجیه‌دار‌تر می‌کند. بالاتر رفتن قیمت ارز صادرات را کاهش می‌هد چون قیمت کالاهای صادراتی افزایش می‌یابد و متقاضی کمتری دارد. بنابراین اگر قیمت دلار افزایش پیدا کند یعنی اقتصاد آنها ضعیف‌تر می‌شود و صادرات آنها محدودتر می‌شود. بنابراین آنها نیز از این افزایش نرخ تبعات منفی دریافت می‌کنند.

***

مرتضی عزتی:

اقتصاد ایران متاثر از اقتصاد آمریکا نیست

مرتضی عزتی، اقتصاددان معتقد است که ما مراوده‌ای با آمریکا نداریم، بنابراین اقتصاد ما از افزایش نرخ بهره متاثر نخواهد بود. حتی افزایش نرخ بهره ممکن است به رونق تولید و افزایش تقاضا برای نفت بینجامد که قیمت نفت را تا حدی افزایش دهد.

با توجه به افزایش نرخ بهره در آمریکا، آیا اقتصاد ما متاثر از آن خواهد بود یا خیر؟

ما مراوده مستقیمی با آمریکا نداریم، بنابراین اقتصاد ما تحت تاثیر تغییرات این کشور نخواهد بود. ما مراودات مالی نیز با این کشور نداریم، بنابراین لزومی بر نگرانی تاثیر اقتصاد ایران نیست. بازار ما در کل بازاری بسته است و تغییرات کشورهای دیگر چه آمریکا چه هر کشوری چندان اقتصاد ایران را متاثر نمی‌کند.

هرچند براساس گفته شما بازار ایران بازار بسته‌ای ا‌ست و چندان با جهان مراوده ندارد، اما به هر حال افزایش نرخ دلار نتیجه این رشد نرخ بهره است که پایه مراودات وارداتی و صادراتی کشور ما و دیگر کشورهاست. از این موضع آیا باز هم معتقدید که اقتصاد ما تاثیر نمی‌پذیرد؟

دلار در ایران در اختیار دولت است و دولت نرخ آن را تعیین می‌کند. تجربه نشان داده که نرخ تعیین شده از سوی دولت برای دلار کاملا بی‌تاثیر و توجه از عوامل خارج از کشور و حتی بازار داخلی است. آنچه برای دولت اولویت است آن نرخ را برای دلار تعیین می‌کند. در اصل دولت از این طریق بودجه کشور را تامین می‌کند.

ورای کالاهای دیگر و نرخ ارز داخلی کارشناسان اغلب معتقدند که قیمت نفت و دلار نسبت معکوس دارند و هرچقدر دلار قدرت بگیرد قیمت نفت کاهش پیدا می‌کند. در این حوزه آیا شما تاثیری را پیش‌بینی می‌کنید و این اتفاق قیمت نفت را همچنان با روند کاهشی رو‌به‌رو می‌کند یا خیر؟

با افزایش دلار همه کالاهایی که در بازار بین‌المللی مبادله می‌شود روند کاهشی خواهند داشت. اینکه چقدر نرخ دلار افزایش پیدا کند و تا چه میزان بر قیمت کالاهایی چون نفت تاثیر بگذارد، قابل محاسبه است. اما نکته دیگری وجود دارد که آمریکا با افزایش نرخ بهره به دنبال تامین پس‌انداز و پول بیشتر است و قصدش توزیع سرمایه است که نتیجه آن رشد تولید و اقتصاد است. رونق اقتصادی که اتفاق بیفتد تقاضا برای یکسری کالاها افزایش پیدا می‌کند که این تقاضا در حوزه حامل‌های انرژی نمود بیشتری دارد.

اگر تقاضا برای نفت افزایش پیدا کند ممکن است در حالی که قیمت دلار بالا رفته قیمت نفت نیز بالا برود.اگر چنین چیزی شود باید دید برآیند آن کاهش و این افزایش سبب کاهش قیمت نفت یا افزایش آن در کل می‌شود. ولی چشم‌انداز به نظر من این است که به نوعی این دو اتفاق یکدیگر را خنثی کنند و هیچ‌کدام چندان تاثیری بر قیمت نفت نداشته باشند. حتی قیمت نفت در نتیجه افزایش تقاضا ممکن است افزایش هم پیدا کند.