بسیج جهانی برای پر کردن شکم بشر

یکی از مشکلات موجود در دنیای کنونی مشکل هدررفت مواد‌غذایی است. براساس اعلام سازمان ملل متحد هر ساله 1.3‌میلیارد تن مواد‌غذایی یا یک سوم کل مواد‌غذایی تولید شده در دنیا هدر می‌رود. این میزان هدررفت شامل 45‌درصد از تمامی میوه‌ها و سبزیجات، 35‌درصد ماهی و خوراکی‌های دریایی دیگر، 30‌درصد غلات و حبوبات، 20‌درصد مواد لبنی و 20‌درصد از محصولات گوشتی است. این درحالی است که 795‌میلیون نفر از جمعیت دنیا از گرسنگی زیاد و سوءتغذیه رنج می‌برند.

براساس اعلام سازمان ملل متحد پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 تولید مواد‌غذایی باید تا 60‌درصد افزایش پیدا کند تا تمام جمعیت دنیا بتوانند از مواد‌غذایی کافی برخوردار باشند. کاهش میزان هدررفت مواد‌غذایی می‌تواند سهم بزرگی در تامین این میزان محصول داشته باشد. مشکل اتلاف مواد‌غذایی مشکلی جهانی است. در کشورهای در حال توسعه میزان بسیار زیادی از مواد‌غذایی به دلیل امکانات ناکافی، حمل‌و‌نقل و مشکلات زیرساختی از بین می‌رود.

در کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمندتر میزان بسیار کمتری از مواد‌غذایی به دلایل ذکرشده از بین می‌رود اما میزان بسیار بالایی از آن هدر می‌رود. در این کشورها بسیاری از مردم مواد‌غذایی را صرفا به دلیل آنکه بیش از حد خریداری کرده‌اند، دور می‌ریزند. به علاوه در بسیاری از مواقع فروشندگان در این کشورها از خریداری مواد‌غذایی که از استانداردهای خیلی بالا برخوردار نباشند، خودداری می‌کنند. در کشورهای توسعه‌یافته مصرف‌کنندگان و فروشندگان چیزی بین 30 تا 40‌درصد مواد‌غذایی خریداری شده را هدر می‌دهند.

با اینکه میزان هدررفت مواد‌غذایی در کشورهای فقیر تنها 5 تا 11‌درصد است، در اروپا و آمریکای شمالی هر نفر 95 تا 115 کیلوگرم غذای قابل مصرف را هدر می‌دهد. این میزان در کشورهای جنوب صحرای آفریقا و جنوب و جنوب شرقی آسیا 6 تا 11 کیلوگرم است. رابرت ون اوتردیک، هماهنگ‌کننده برنامه ذخیره مواد‌غذایی سازمان خوارو بار و کشاورزی ملل متحد می‌گوید: «در کشورهای در حال توسعه، میزان اتلاف غذا عملا وجود ندارد.

اتلاف مواد‌غذایی در کشورهایی رخ می‌دهد که مردم توانایی مالی خرید و دورریختن غذا را داشته باشند. آمارها نشان می‌دهد میزان غذایی که در کشورهای توسعه‌یافته هدر می‌رود (222‌میلیون تن در سال) تقریبا برابر میزان تولید خالص مواد‌غذایی در جنوب صحرای آفریقاست (230‌میلیون تن).»بزرگ‌ترین اتلاف‌کنندگان مواد‌غذایی آمریکا، کانادا، استرالیا و نیوزیلند هستند. در این کشورها مصرف‌کنندگان 39‌درصد از مواد‌غذایی خریداری شده را هدر می‌دهند. اروپا در رده بعدی هدر دادن مواد‌غذایی قرار دارد و 31‌درصد مواد‌غذایی خریداری شده در اروپا هدر می‌رود.

برای دور زدن این ترس و ممانعت از نابود کردن مواد‌غذایی توسط فروشندگان لازم است تا دولت‌ها قوانینی تصویب کنند که به سبب آن فروشندگان بتوانند مواد‌غذایی فروش نرفته ولی قابل استفاده را به جای دور ریختن به کسانی که به آنها احتیاج دارند، ببخشند. ون اوتردیک می‌گوید اخیرا مبحث هدررفت مواد خوراکی توجه زیاد و امیدوارکننده‌ای را به خود جلب کرده که سبب ایجاد کمپین‌ها و گروه‌های خودجوشی در سراسر دنیا شده است.

او معتقد است، کارهای زیادی باید در جهت جلوگیری از اتلاف غذا در سطح جهانی صورت بگیرد که مستلزم همکاری بخش خصوصی و عمومی است. با این حال وی معتقد است در صورت همکاری همگانی ممکن است بعد از 10 سال نتیجه جهانی قابل توجهی در جهت کاهش هدررفت و از بین رفتن مواد‌غذایی به دست آید.

با توجه به منابع طبیعی محدود در دنیای امروز و هزینه‌های بالای پیدا کردن راه‌حل برای تولید بیشتر مواد‌غذایی با کیفیت و سالم، موضوع هدررفت محصولات خوراکی نباید مورد بی‌توجهی قرار بگیرد. مطالعات نشان می‌دهد اگر میزان هدررفت مواد‌غذایی در دنیا تنها 25‌درصد کاهش پیدا کند، تمامی افراد دچار سوءتغذیه، غذای کافی برای خوردن خواهند داشت.

عواقب هدررفت مواد خوراکی

هدررفتن محصولات غذایی تاثیرات متعددی بر کشورهایی دارد که مواد خوراکی در آنها در رأس زنجیره تولید از دست می‌روند. برای تولید مواد‌غذایی منابع زیادی به کار می‌رود. آب، زمین و انرژی از ملزومات اساسی تولید هستند. طبق برخی گزارش‌ها 70‌درصد منابع آب کره زمین صرف زراعت و کاشت محصولات خوراکی‌ می‌شود. اگر یک سوم کل محصولات غذایی هدر شده یا از بین می‌رود، به معنی این است که حدودا یک چهارم آب دنیا در مواد‌غذایی مصرف می‌شود که هرگز به دست مشتریان نمی‌رسد.

با افزایش جمعیت زمین، احتیاج به محصولات غذایی هم افزایش پیدا می‌کند و به همین تناسب احتیاج به آب، زمین و انرژی هم بیشتر خواهد بود. نیمی از زمین‌های قابل استفاده دنیا در زراعت و کشت‌و کار به کار رفته است و با افزایش جمعیت دنیا بر سر به کارگیری زمین برای سکونت یا کشاورزی اختلاف به وجود خواهد آمد. برای مقابله با عواقب افزایش احتیاج به مواد خوراکی و کاهش احتیاج به زمین، ‌آب و انرژی، باید اقداماتی اساسی جهت کاهش میزان هدررفت مواد‌غذایی انجام شود.

سازمان‌ها و گروه‌های زیادی در نقاط مختلف دنیا در حال فعالیت در مدارس، رستوران‌ها، شرکت‌ها و مزارع هستند تا بتوانند میزان اتلاف محصولات غذایی را کاهش دهند. این سازمان‌ها در کشورهای مختلف از جمله در امارات متحده عربی، آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه و دانمارک در حال فعالیت هستند. گستره این سازمان‌ها در مراکز و بخش‌های مختلف خصوصی و عمومی نشان‌دهنده آن است که برای رفع معضل هدررفت مواد‌غذایی احتیاج به همکاری تمامی کشورها و سازمان‌هاست.

فروشگاه‌های بزرگ، مظنون اصلی اتلاف مواد‌غذایی

بخش بزرگی از مشکل هدر رفتن مواد‌غذایی به فروشگاه‌های بزرگ مربوط است. فروشگاه‌های بزرگ مواد‌غذایی، محصولاتی که فروش نمی‌روند را دور می‌ریزند و بسیاری از آنها حتی قبل از دورریختن مواد‌غذایی آنها را با مواد شیمیایی نابود می‌کنند که دیگر قابل استفاده نباشند. یکی از دلایلی که مسئولان فروشگاه‌های بزرگ برای نابود کردن مواد‌غذایی استفاده نشده مطرح می‌کنند ترس از عواقب قضایی است.آنها نگران هستند که افراد با خوردن غذاهای دورریخته شده مسموم شوند.

برای گرفتن این بهانه از فروشگاه‌ها، دولت‌ها نه تنها می‌توانند اجازه اهدا کردن مواد‌غذایی فروخته نشده ولی قابل استفاده را به فروشگاه‌ها بدهند، بلکه حتی می‌تواند آنها را مجبور کند به جای دور ریختن مواد‌غذایی فروش نرفته آنها را به نیازمندان ببخشند. برای مثال، مجلس فرانسه طرحی را تصویب کرده‌ که براساس آن فروشگاه‌های بزرگ مواد‌غذایی موظف هستند تا موادی را که به فروش نرفته‌اند، اهدا کنند.

این طرح که به اتفاق آرا به تصویب مجلس فرانسه رسیده‌ است در‌صدد است تا با فشارآوردن بر مغازه‌های بزرگ مواد‌غذایی برای اهدای مواد فروخته‌نشده‌شان به رویه اسراف غذا پایان ‌دهد. این طرح برای اجرایی شدن هنوز باید به تصویب سنای فرانسه برسد، که به نظر می‌آید سنا به راحتی با آن موافقت کند. در صورت تصویب نهایی این قانون از تاریخ 11 ژانویه لازم‌الاجرا خواهد بود. طبق این قانون فروشگاه‌های مواد‌غذایی که بزرگ‌تر از 371.61متر مربع هستند، موظفند مواد‌غذایی قابل استفاده و فروخته نشده را جهت استفاده‌ انسان‌ها یا حیوانات اهدا کنند.

به علاوه رویه ریختن اسیدروی مواد‌غذایی فروخته نشده قابل استفاده، قبل از دور ریخته شدن براساس این قانون ممنوع اعلام می‌شود. آرش درامبارش، عضو شورای محلی فرانسه این تصمیم مجلس را موفقیتی تاریخی خواند و گفت: «بسیار کم اتفاق می‌افتد که طرحی با چنین سرعت و با اکثریت آرا تصویب شود.»کمپین جلوگیری از هدررفتن و فاسد شدن مواد‌غذایی تنها از دسامبر سال 2014 در فرانسه به راه افتاد. اما تلاش‌های بدون وقفه و خستگی‌ناپذیر درامبارش برای کمک گرفتن از شبکه‌های اجتماعی و دخیل کردن حس و افکار عمومی و سیاستمداران سبب شد تا این کمپین تاثیری بسیار سریع و موثر داشته باشد.

این قانون همچنین شامل برنامه‌های آموزشی برای مدارس و شرکت‌ها خواهد بود و با هدف فرانسه مبنی بر کاهش دادن هدر رفت مواد‌غذایی تا 50‌درصد تا سال 2025 همراه خواهد بود. آرش درامبارش می‌گوید: «هدر رفتن مواد‌غذایی توسط فروشگاه‌های بزرگ تنها به مغازه‌ها محدود نمی‌شود. سیاست این فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای سبب می‌شود تا مواد‌غذایی زیادی در مسیر مختلف تولید تا مصرف هدر برود.

ما باید به این فروشگاه‌ها فشار بیاوریم و آنها را مجبور به شفاف‌سازی کنیم.»  در سال‌های اخیر رسانه‌های فرانسه تصاویری از خانواده‌های فقیر، دانشجویان و انسان‌های بی‌خانمان و بیکار نشان می‌دادند که سعی داشتند بدون آنکه دیده شوند از سطل زباله‌های فروشگاه‌های مواد‌غذایی چیزی برای خوردن پیدا کنند.

برخی از این فروشگاه‌ها تصمیم گرفتند تا قبل از دور ریختن مواد‌غذایی آنها را با وایتکس یا مواد شیمیایی دیگر از بین ببرند تا دیگر قابل خوردن نباشند. براساس گزارش گاردین حدودا میزان 7.1‌میلیون تن مواد‌غذایی در هر سال در کشور فرانسه دور ریخته می‌شود و این امید وجود دارد که قانون جدید بتواند سرمشقی برای سایر کشورهای اتحادیه اروپا و حتی نقاط دیگر دنیا باشد