خشکسالی به زنبورستان‌ها رسید

راز آفرینش زنبور، به‌ویژه زنبور عسل در کره خاکی از چنان اهمیتی برخوردار است که به گفته محققان و زیست‌شناسان، اگر این موجودات کوچک نباشند، در مدت زمان کوتاه (15 تا 20 سال)، زندگی در زمین نابود می‌شود. شاید تکراری باشد اگر در مورد تاثیر زنبورهای عسل در گرده‌افشانی و باروری گیاهان و در پی آن حیات کره زمین سخنی گفته شود. در عصر فراصنعتی کنونی که بشر با دانش روز‌‌افزون خود راه‌های تازه‌ای در زمینه‌های مختلف گشوده برای ادامه زندگی همچنان نیازمند زنبور عسل هستیم.

ایران جزو 10 کشور برتر تولیدکننده عسل!

در کشور ما پرورش زنبور و تولید عسل از دیرباز متداول بوده اما در سال‌های اخیر به دلایلی این صنعت سودده و بسیار حساس به خطر افتاده است. کاهش بارش، خشک شدن رودها، تالاب‌ها و دشت‌های حاصلخیز، پدیده ریزگردها و هجوم بیماری‌ها صنعت زنبورداری کشور را تهدید می‌کند. به گفته حسن رکنی، معاون تولیدات امور دام وزارت جهاد کشاورزی، حتی در این شرایط نامطلوب، باز هم ایران در رده 10 کشور برتر تولیدکننده عسل دنیا قرار دارد. حدود 75 هزار نفر در بخش زنبورداری و تولید عسل کشور فعال هستند.

افزون بر خشکسالی که بر کشور حاکم شده، ریزگردها در برخی استان‌ها مدتی است بر مشکلات زنبورداران اضافه کرده‌اند. رکنی با توجه به این مشکلات معتقد است، عسل مطلوب و کافی در کشور تولید می‌شود و سرانه تولید عسل ایران بیشتر از سرانه جهانی است. میزان تولید عسل در کشور در سال گذشته 74 هزار تن بوده است. یعنی به ازای هر ایرانی 980 گرم (تقریبا یک کیلوگرم) عسل تولید می‌شود. وی به ایرنا می‌گوید: در چهار استان فارس، لرستان، خوزستان و همدان (که در معرض خشکی و ریزگردها هستند)، نه‌تنها تولید عسل کاهش نداشته بلکه با افزایش روبه‌رو بوده است.

معاون امور دام آمار درست بدهد

عفت رییسی، رییس اتحادیه مرکزی زنبورداران، در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، در واکنش به این آمار و ارقام که از سوی معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی اعلام شده، با تعجب می‌گوید: زنبورستان‌های ما در برخی از استان‌ها در معرض ریزگردها قرار دارند، چگونه معاون وزیر جهاد کشاورزی چنین اظهارنظر می‌کنند و می‌گویند مشکلی برای زنبورداران ایجاد نشده است؟

وی درخصوص مقدار عسل تولید شده (74 هزار تن) نیز انتقاد و اظهار می‌کند: وقتی معاون امور دام وزارت جهاد کشاورزی این اعداد و ارقام را اعلام می‌کند، لابد درست است دیگر! رییسی در پاسخ به این موضوع که اتحادیه میزان تولید را چقدر می‌داند، می‌گوید: وقتی وزارتخانه خودش آمار می‌دهد دیگر نیازی به ارائه آمار و ارقام از سوی اتحادیه نیست! شاید از ما بهتر می‌دانند!

شعبان ملکی، زنبوردار و عضو اتحادیه زنبورداران ابهر، درخصوص ریزگردها بهنابودی زنبورستان‌ها در صورت ادامه خشکسالی «فرصت امروز» می‌گوید: من حدود 8-7 سالی است که کندوهایم را در فصل زمستان به خوزستان (دزفول) کوچ می‌دهم. امسال ریزگردها چنان زیاد بود که پیش از پایان فصل بهار کندوها را بازگرداندم. بارندگی در خوزستان نسبت به سال‌های گذشته بسیار کمتر شده و از سوی دیگر با گردوغبار نیز مواجه شده‌ایم. 

وی تاکید می‌کند: اگر در فصل بهار بارندگی‌ها کافی نباشد بیش از 70 تا 80 درصد زنبورها نابود می‌شوند. ما زنبورها را برای افزایش جمعیت و بچه‌گیری کوچ می‌دهیم. امسال با توجه به ریزگردها و بازگرداندن کندوها به مناطق سرد، ناچار شدیم کیک گرده (گرده، عسل و پودر شکر) درست کنیم و به زنبورها بدهیم. این کار هزینه‌های زیادی دارد و با گران شدن شکر، برای زنبورداران صرف نمی‌کند. از سوی دیگر زنبورها به مرور ضعیف شده و بچه‌گیری از آنها کم می‌شود.

مصرف 5/2 تن شکر در 4 کندو

این تولیدکننده عسل طبیعی، درباره میزان مصرف شکر در کندوها و تولید عسل‌های صنعتی اظهار می‌کند: زنبوردارانی که عسل طبیعی تولید می‌کنند تنها در یک دوره و برای تحریک ملکه به آنها شهد می‌دهند اما تولیدکنندگان عسل صنعتی برای هر چهار کند‌و حدود 5/2 تن شکر در سال مصرف می‌کنند. ملکی همچنین با اشاره به مشکلات زنبورداران، تصریح می‌کند: کوچک‌ترین مشکل ما پیدا کردن یک بشکه نفت برای گرم کردن چادری است که تا صبح در آن به سر می‌بریم.

اتحادیه و وزارت جهاد کشاورزی همه مشکلات ما را می‌دانند اما کسی از ما حمایت نمی‌کند. زنبورداری حتی در سایت امور دام وزارت جهاد کشاورزی تعریف نشده است. این در حالی است که در کشورهای دیگر به زنبورداران مبالغی می‌دهند چون نقش مهمی در باروری و گرده افشانی باغ‌ها و بیابان زدایی ایفا می‌کنند.

عسل‌های زنبور ندیده

وی ادامه می‌دهد: در آخر فصل تابستان و اوایل پاییز گاهی ملکه‌ها می‌میرند. برای تامین ملکه هیچ مرجع و مرکز فروشی در کشور وجود ندارد یا دست‌کم از آن خبر نداریم. هزینه‌های دارو و حمل‌و‌نقل بسیار گران است. از سویی زمان فروش محصول هم به مشکل بر می‌خوریم و وجود انواع عسل‌های نامرغوب که با سدیم ساخارین فرموله می‌شود و به اسم عسل به خورد مردم داده می‌شود مانع از فروش مناسب محصول طبیعی ما شده است. مردم هم حق دارند با وجود این همه تقلب‌ها و تخلف‌ها اعتماد نکنند. عضو اتحادیه زنبورداران تاکید می‌کند: مراجع نظارتی، عملکرد خوبی نداشته‌اند و نتوانسته یا نخواسته‌اند از این همه عسل زنبور ندیده که کیلوگرمی 10 هزارتومان فروخته می‌شود یا عسل‌های چینی هزار تومانی جلوگیری کنند. وقتی عسل طبیعی را به سوپر مارکت‌های تهران می‌دهیم آنها به سود کمتر از 50 درصد قانع نیستند و کسی هم به داد ما نمی‌رسد. ما جز این کار که از نوجوانی آموخته‌ایم و انجام می‌دهیم، کار دیگری بلد نیستیم و نمی‌توانیم شغل دیگری انتخاب کنیم.