مسابقه طراحی لوگوی مشهد 2017 زیر ذره‌ بین «فرصت امروز» / طراحی لوگو بدون سند استراتژیک

این روزها بازار فراخوان‌های مختلف در حوزه طراحی لوگو داغ است. سازمان‌های مختلف برای بازطراحی یا طراحی لوگوی مناسب مسابقه‌های مختلفی را برگزار می‌کنند. حالا این بازار داغ به شهرها هم کشیده شده است و برخی از شهرها مانند مشهد نیز در این راستا قصد برگزاری مسابقاتی را دارند. روابط عمومی میراث فرهنگی استان خراسان رضوی چندی پیش از برگزاری مسابقه طراحی لوگوی شهر مشهد خبر داد. در این فراخوان طراحان مختلفی می‌توانند حضور یابند و  از این طریق لوگویی را برای شهر مشهد طراحی کنند.درصورتی که لوگوی آنها مورد نظر داوران این مسابقه قرار گیرد، جوایزی به آنها داده می‌شود.برخی از طراحان گرافیکی بر این باور هستند که ترکیب داوران این مسابقه نشان از این موضوع دارد که در این مسابقه به سندی استراتژیک برای هویت یک شهر توجه نشده است و از متخصصان برندینگ یا مدیریت شهری باید در این فراخوان استفاده می‌شد تا مجموعه آثار این مسابقه صرفا به جنبه‌های تجسمی لوگو ختم نشود.

تورج صابری وند، لوگو‌دیزاینر و طراح ارشد «دیزاین‌وند» در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» بیان می‌کند: به‌صورت کلی این فراخوان جزو فراخوان‌های خوب محسوب می‌شود؛ چون متن فراخوان شفاف است، مهلت مناسبی دارد‌ و جوایز خوبی پیش‌بینی‌شده تا جایی‌که به هشت اثر جوایزی داده خواهد شد. به نظر می‌رسد انتخاب داوران هم با دقت انجام‌شده و دبیرخانه داوران را طوری انتخاب کرده که نگاه‌های مختلفی در فرآیند داوری حضور داشته باشد.

احتمالا آقای شیوا را برای ملاحظات ایرانی بودن آثار دعوت کرده‌اند، آقای جباری را برای توجه به مسائل تایپوگرافی و اصول نوشتاری، آیدین آغداشلو را برای جنبه‌های هنری و ابراهیم حقیقی را برای توجه به سویه‌های گرافیک دیزاینی دعوت کرده‌اند. این ترکیب می‌تواند همه معیارهای دیزاین را در انتخاب لوگوی نهایی پوشش دهد، خاصه که افراد انتخاب‌شده از چهره‌ها و اساتید شناخته‌شده گرافیک ایران هستند.

او ادامه می‌دهد: طراحان گرافیک خصوصا حرفه‌ای‌ترها و باتجربه‌ها حتما به جوایز و داوری‌ها توجه می‌کنند و بعد تصمیم به شرکت در فراخوان‌ها می‌گیرند. فراخوانی که داوران شناخته‌نشده‌ای داشته باشد یا جوایز مناسبی نداشته باشد حتما میزان مشارکت کم خواهد بود؛ اما به نظر می‌رسد این فراخوان می‌تواند طراح‌های حرفه‌ای‌تر را هم جلب کند.

تضمین نتایج

این طراح لوگو می‌افزاید: از طرفی فراخوان نقاط ضعفی هم دارد، انتخاب داوران سرشناس و اختصاص جوایز خوب لزوما تضمین‌کننده نتایج درخشانی نخواهد بود. آنچه باید در کنار این دو قرار گیرد و تکمیل کند، متن فراخوان است. متن فراخوان درواقع دستورالعمل و به قول طراحان بریف پروژه است که طراحان را برای انتخاب و اتخاذ استراتژی‌های دیزاین کمک می‌کند و مواد‌خامی برای خلاقیت‌ طراحان می‌سازد. متن فراخوان‌ باید توضیح دهد که فراخوان دقیقا به دنبال چه چیزی است، اینکه فراخوان بگوید که ما برای این موضوع لوگو می‌خواهیم و آن را در این اندازه و آن فرمت گرافیکی ارسال کنید کافی نیست.

توجه به بدیهیات لوگو دیزاین

صابری وند اظهار می‌کند: فراخوان‌های لوگو باید اهداف ارتباطی و تاثیر مطلوبی را که لوگو در مخاطب ایجاد خواهد کرد هم مدنظر قرار دهد؛ اما این فراخوان فقط به بدیهیات و مبانی لوگو دیزاین و نوع فایل‌های خروجی اشاره‌کرده و دیگر اینکه گفته این لوگو باید «پیشینه فرهنگی و تاریخی مشهد را بازنمایی کند» این هم جز بدیهیات است.

عدم اجازه به طراح برای دفاع از طرح

او درباره نقاط ضعف این فراخوان خاطر نشان می‌کند: یکی دیگر از نقاط ضعف این فراخوان این است که به شرکت‌کننده‌ها اجازه ارسال پرزنتیشن طراحی را نمی‌دهد، طراح نمی‌تواند به داوران توضیح دهد که چرا و با چه اهدافی لوگو را دیزاین کرده و در دیزاین به چه چیزهایی توجه کرده است. به‌صورت کلی فراخوان فقط نتیجه نهایی را می‌خواهد و این چندان حرفه‌ای به نظر نمی‌رسد.

این طراح ارشد لوگو با اشاره به این موضوع که «شهرهای بزرگ دنیا نیز برای خود لوگویی طراحی می‌کنند و این‌گونه لوگوها باید ویژگی‌هایی را داشته باشد» ادامه می‌دهد: بسیاری از شهرهای مهم و توریستی جهان لوگو دارند؛ اما دلیل وجودی این لوگوها چیزی بیش از احساس نیاز به داشتن یک شکل گرافیکی به‌عنوان لوگو است.

به این معنی که لوگوها اهدافی را دنبال می‌کنند؛ مثلا لوگوی I love NY  زمانی توسط میلتون گلیزر طراحی شد که نیویورک دچار بحرانی توریستی بود و این لوگو طراحی شد تا این شهر را به‌عنوان یک شهر دوست‌داشتنی جهان تصویر کند یا شهرهای دیگری هستند که لوگوهایی دارند و این لوگوها در امتداد تصمیم‌های استراتژیک کلان برای برندینگ شهری و بازنمایی هویت آن شهر، با هدف جلب‌توجه گردشگران و کمک به بالا بردن شناخت گردشگران از آن شهر هستند. عموما این لوگو‌ها برای نمایش «هویت» آن شهر طراحی می‌شوند. در واقع لوگویی هم که این فراخوان به آن خواهد رسید همین کارکرد را خواهد داشت.

هویت شهر مشهد

صابری وند می‌افزاید: این لوگو در عمل «هویت» مشهد را در جهان بازنمایی خواهد کرد؛ اما متن فراخوان چیزی در مورد هویت مطلوب شهر مشهد نمی‌گوید. اینها مربوط به برندینگ شهری Urban Branding و مسائل هویتی شهر است که اساسا در شهرهای ایرانی چندان توجهی به آنها نمی‌شود و سندی هم وجود ندارد که هویتی واحد و مطلوب از شهرهای مهم ایران را تعریف کرده باشد. این فراخوان هم نمی‌تواند به چنین «هویتی» اشاره کند و خارج از توان یک فراخوان است که بخواهد سندی استراتژیک برای هویت یک شهر تعریف کند. نتیجه این وضعیت، غیردقیق بودن هویتی است که لوگو با مخاطبان در میان می‌گذارد.

حتی ترکیب داوران هم همین نکته را تایید می‌کند. در ترکیب داوران فقط اساتید تجسمی حضور دارند و کسی از متخصصان برندینگ یا مدیریت شهری نیست. پس احتمالا می‌توان انتظار داشت که این فراخوان فقط به جنبه‌های تجسمی لوگو توجه دارد، این شیوه نگاه به لوگو دیزاین، اندکی تقلیل‌گرایانه است و دست‌کم گرفتن پتانسیل‌های لوگوست؛ یعنی لوگو را در حد یک شکل گرافیکی ساده تصور می‌کند نه به‌عنوان المان تصویری مهم برای بازنمایی هویت یک شهر.

ریسک بالای فراخوان

او بیان می‌کند: فراخوان اساسا راه کم ریسکی برای به دست آوردن لوگوهای خلاق نیست اما به هر حال نباید فراموش کرد که طرح معماری برج آزادی و لوگوی ایران‌ایر (هما) که هر دو از آثار درخشان طراحی در ایران هستند هم از طریق فراخوان‌ انتخاب شدند؛ اما با توجه به ترکیب داوران و جوایز می‌توان انتظار داشت که لوگوهای خوبی به این فراخوان برسد.

استفاده از لوگوی شهری

او با اشاره به این موضوع که «تفاوتی بین لوگوی مدنظر این فراخوان و لوگوهای شهرها وجود دارد» اظهار می‌کند: این فراخوان به لوگویی برای مشهد سال ۲۰۱۷ نیاز دارد و احتمالا بعد از ۲۰۱۷ محل مصرفی نخواهد داشت؛ اما اساسا لوگوهای شهرها در دو حوزه استفاده می‌شوند. یکی در فضاهای محیطی در خود آن شهرهاست که در ورودی‌های شهرها، وسایل‌ حمل‌ونقل شهری، روی بسته‌بندی‌های محصولات تولیدی شهرها، در تابلوها و راهنماهای نقاط توریستی و مهم شهرها و شبکه‌های تلویزیونی و مطبوعات شهر به کار می‌رود.

هدف از چاپ و نمایش لوگوهای شهرها هم القای هویت مطلوب شهر است که هم تلاش برای تاثیرگذاشتن در هویت بصری شهر است و هم در ساختن تداعی‌های مطلوب از آن شهر در ذهن شهروندان و گردشگران، اما تداعی‌های لوگو باید براساس اهداف از پیش تعیین‌شده و اسـتـراتـژیـک شهری باشد. صابری‌وند می‌افزاید: فضای دیگری که لوگوهای شهرها در آن استفاده می‌شود، در رسانه‌های عمومی و اطلاع‌رسانی است. این لوگوها سعی می‌کنند تصویری از آن شهر را برای گردشگران احتمالی نمایش دهند و بتوانند نظر آنها را به خود جلب کنند.

شرکت‌های گردشگری، شبکه‌های تلویزیونی، رسانه‌های دیجیتال و چاپی داخلی و بین‌المللی جاهایی است که لوگو می‌تواند کار بشود تا بتواند نشانه‌ای باشد از اطلاع‌رسانی اصل موضوع و ماجرا، همین‌طور برای تاکید بر اهمیت انتخاب شدن مشهد به‌عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی. نفس تصمیم به طراحی این نشان اقدام هوشمندانه‌ای است که اهمیت این انتخاب را بازتاب می‌دهد و توجه رسانه‌ها و گردشگران را به مشهد به‌عنوان یک شهر مهم فرهنگی جلب می‌کند. شیوه و کیفیت برگزاری فراخوان هم نشان از اهمیت موضوع برای برگزار‌کننده‌های این اتفاق فرهنگی دارد.

ارتباط با نویسنده: [email protected]