پرسشنامه و تحلیل در تکنیک دلفی

همان طور که پیشتر اشاره شد در گذشته پرسشنامه ها برای کارشناسان پست می شد، اما امروزه می توان آنها را از طریق پست الکترونیکی برای کارشناسان فرستاد. زمان پاسخ دهی به پرسش ها و ارسال آنها حداکثر حدود چند هفته است، بنابراین مقتضی است که یک هفته بعد از فرستادن پرسشنامه، از طریق تلفن به شرکت کنندگان یادآوری شود.

محققان نتایج حاصل از پرسشنامه اول را جمع آوری می کنند و آنها را به همراه درخواست ارزیابی مجدد و درخواست دلیل برای نظریات غیر عادی به گروه کارشناسان بازخورد می دهند. پرسش هایی که پاسخ های عددی دارند یا اینکه جواب های شان به صورت انتخاب گزینه است می توانند با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری تحلیل شوند.

آمارهای اصلی استفاده شده در مطالعات دلفی اندازه های مرکزی (میانگین، میانه و نما) و شاخص پراکندگی انحراف معیار و محدوده میان چارکی است که استفاده از میانه و نما در این میان مطلوب تر است، هرچند میانگین نیز قابل کاربرد است. در بعضی مقالات، استفاده از میانه براى پرسشنامه های طراحی شده براساس مقیاس لیکرت به شدت توصیه شده است.

استفاده از نما نیز براى گزارش داده های دلفی مناسب بوده و توصیه شده، چراکه فرآیند دلفی تمایل به نمایش همگرایی یا تقارب داشته که خود یک نقطه منفرد است. بنابراین، استفاده از نتایج اطراف یک نقطه یا دو نقطه مناسب است و اصولا شاید استفاده از میانگین و میانه گمراه کننده باشد.

در کل به طور معمول، برای آنالیز نتایج دلفی، در نخستین راند، آنالیز محتوا برای شناسایی تم های اصلی در پرسشنامه بدون ساختار اولیه انجام می گیرد که نتایج آن پرسشنامه بدون ساختار را به پرسشنامه با ساختار تبدیل کرد و اساس راندهای بعدی را تشکیل می دهد.

دومین راند، آغاز به کارگیری روش های کمی است که تکنیک رتبه بندی و درجه بندى (میانه و چارک ها) استفاده می شود و در سومین راند و راندهای متعاقب، شاخص های مرکزی و پراکندگی به کار می روند. نتایج باید هرچه سریع تر بازخورد داده شوند، چرا که کیفیت مطالعه دلفی با کاهش زمان بین دریافت جواب های کارشناسان و بازخورد دادن آن، افزایش می یابد.

تحقیقات در مورد مطالعه دلفی نشان می دهد که معیار مشخصی در مطالعه دلفی وجود ندارد که رسیدن به وفاق را نشان دهد. معیاری که معمولا مورد توجه قرار می گیرد این است که 60 درصد پاسخ دهندگان موافق این باشند که این رویدادها با احتمال 50 درصد تا 90 درصد رخ خواهند داد.

این تحقیقات همچنین نشان می دهند که بیشترین تغییر در نظریات کارشناسان از نخستین دور به دومین دور دلفی رخ می دهد و معمولا چهار دور برای رسیدن به وفاق، کافی به نظر می رسد. معیار دیگری که نشان دهنده حصول وفاق و پایان مطالعه دلفی است، این است که پاسخ اکثر شرکت کنندگان در دو دور متوالی ثابت بماند، یعنی به ثبات رسیده باشند.

روش دلفی، هنگامی برای محدوده های طولانی مدت (بین 20 تا 30 سال) مفید در نظر گرفته می شود که نظریات کارشناسان تنها منبع قابل دسترسی اطلاعات به شمار رود. روش دلفی اینک در میان کشورها و موسسات و افرادی که کار آینده نگاری را دنبال می کنند، روش شناخته شده ای است.

دلفی به رغم تمام گفته ها و نوشته های پیرامونش جزء ثابت اکثر پروژه های آینده نگاری در کشورهای مختلف دنیا است و از این رو موقعیت ثابت و مستحکمی در میان این پروژه ها یافته است. شاید بتوان گفت که مهم ترین هدف دلفی ایجاد یک وفاق در بین عده ای از کارشناسان است. آنچه تاکنون ثابت شده این است که هیچ روشی به تنهایی نمی تواند جایگزین مناسبی برای روش دلفی به منظور جمع آوری، تحلیل نظرات کارشناسان و ایجاد وفاق در بین آنان باشد.

کارشناس تحقیقات بازار